اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
طبع دانا الم دهر مکدر نکند
گرد بر روی گهر آن همه لنگر نکند
هوش مصنوعی: طبیعت دانا اجازه نمی‌دهد که روزگار، دُرّ و گوهر را تحت تأثیر قرار دهد و لکه‌دار کند. حتی اگر مشکلات و سختی‌ها هم وجود داشته باشند، اثر طولانی‌مدت بر ارزش آن نخواهد گذاشت.
به خیالی نتوان غرهٔ تحقیق شدن
گر همه حسن دمد آینه باور نکند
هوش مصنوعی: انسان نمی‌تواند به خیال خود به تحقیق و یقین برسد، حتی اگر همه زیبایی‌ها در آینه منعکس شوند، باز هم نمی‌تواند به آن ایمان بیاورد.
می‌دهد عاقبت کار حسد سینه به زخم
بدرگی تا به‌کجا تکیه به نشتر نکند
هوش مصنوعی: حسادت در نهایت باعث می‌شود که قلب انسان زخم‌های عمیق و دردناکی بخورد و نمی‌توان به راحتی از این زخم‌ها رهایی یافت.
در خرابات، شیاطین نسبان بسیارند
دختر رز جلبی نیست که شوهر نکند
هوش مصنوعی: در مکانی که فساد و مشکلات وجود دارد، افرادی زیادی با نیت‌های بد به چشم می‌خورند. این مکان، جایی نیست که یک دختر با شخصیت و باارزش نتواند همسری برای خود پیدا کند.
بی‌زری ممتحن جوهر انسانی نیست
آدم آنست که مال و حشمش خر نکند
هوش مصنوعی: آدم واقعی کسی است که ویژگی‌های انسانی‌اش را با ثروت و دارایی‌هایش ارزشیابی نمی‌کند و نباید اجازه دهد که مال و possessions او را به تاراج ببرد.
شیشهٔ حرص به صهبای قناعت پرکن
کز تنگ‌حوصلگی ناله به ساغر نکند
هوش مصنوعی: شیشهٔ حرص را با شراب قناعت پر کن، زیرا کسی که دلش تنگ باشد، نمی‌تواند از ساغر لذت ببرد و فقط ناله می‌کند.
مجلس‌آرای هوس با تو حسابی دارد
تا نسوزد دلت آرایش مجمر نکند
هوش مصنوعی: دل شوق و تمایلات عشق تو را به شدت در نظر دارد، تا مبادا دلت از احساسات و آرزوهایش بسوزد و دچار پریشانی شود.
به نگاهی چو شرر قانع پیدایی باش
تا ترا در نظر خلق مکرر نکند
هوش مصنوعی: با نگاهی جذاب و دلنشین خود را معرفی کن تا مردم از تو بارها یاد کنند و به تو توجه داشته باشند.
شبنم گلشن ایجاد خجالت دارد
صبح تصویر بر آ تا نفست تر نکند
هوش مصنوعی: شبنم بر روی گل‌ها در صبحگاه باعث شرمساری است، زیرا که تصویر صبحگاه به آن‌ها می‌نگرد و نمی‌گذارد که نفسشان بی‌رمق شود.
شوق دل حسرت گلزار حضوری دارد
همچو طاووس چرا آینه دفتر نکند
هوش مصنوعی: دل عاشق آرزوی ملاقات و زیبایی را دارد، همچون طاووسی که دوست دارد خود را در آینه ببیند و با جلوه‌گری‌اش خودنمایی کند.
خاک درگاه مذلت ز چه اکسیرکم است
کیمیا گو مس بیقدر مرا زر نکند
هوش مصنوعی: خاک در آستان ذلت چه چیزی دارد که به من ارزش می‌دهد؟ طلا نمی‌تواند من را به چیزی باارزش تبدیل کند.
عشوهٔ الفت دنیا نخرد بیدل ما
نقد دل باخته سودای محقر نکند
هوش مصنوعی: دنیا با دلبری و جذابیتش ما را نمی‌فروشد. بیدل ما سرمایه‌اش را که دل باخته است، در چیزهای بی‌ارزش خرج نمی‌کند.
حاشیه ها
1396/03/17 00:06
حمید زارعیِ مرودشت
..
درباره‌ی بیت سوم:
..
می‌دهد عاقبتِ کار، حسد سینه به زخم
بَد رَگی تا به کجا تکیه به نشتر نکند؟
..
(بیدلِ دهلوی)
..
..
تمامِ بارِ زیباییِ این بیت، بر دوشِ کلمه‌ی (بد رَگی) است.
..
بد رَگ = دو معنی دارد:
..
یکی یعنی کسی که بد اخلاق و بد طینت است
..
یکی هم به افرادی که در موقعِ حجامت، رگشان راحت پیدا نشود می‌گویند بد رگ است.
..
این اصطلاح دوم هنوز اطراف ما جریان دارد و توی بیمارستان، موقعِ آزمایش خون، به کسی که راحت نشود رگش را پیدا کرد، می‌گویند بد رگ.
..
نشتر = نیشتر، وسیله‌ای مانندِ سوزن، برای حجامت.
..
معنای مصرعِ اول = حسد، سینه را در آخرِ کار به زخم خواهد داد.
..
معنای مصرعِ دوم = بدرگی، چه قدر می‌تواند نیشتر را از خود براند؟ چون بالاخره نیشتر، رگ را پیدا می‌کند و زخم می‌زند.
..
..
اما ارتباطاتِ کلامیِ این بیت، بسیار زیبا و شاهکارند.
..
زخم شدنِ سینه، با نیشتر ارتباط دارد
..
بدرگی از طرفی با حسد ارتباط دارد به معنای بد طینتی و از طرفی با نشتر به معنای بد قلق بودن.
..
بیتی‌ست که یک پله از آرایه‌ی اسلوبِ معادله‌ی معمول در سبک هندی فراتر رفته و اسلوب معادله را با یک موسیقی و ارتباطِ درونی، پخته تر و تکامل‌یافته تر کرده است.
..
کشفِ این فرمول‌های بیدل است که عظمتش را اثبات می‌کند.
..
@berkeye_kohan کانالِ برکه‌ی کُهَن
..
..
بیدل دهلوی