بیدل دهلویغزل شمارهٔ ۱۲۱۸
بنای رنگ فطرت بر مزاج دون نمی‌باشد
زمین خانهٔ خورشید جز گردون نمی‌باشد
شکست کار دنیا نیست تشویش دماغ من
خیال موی چینی در سر مجنون نمی‌باشد
کمند همتم گیرایی دارد که چون گردون
سر من نیز از فتراک من بیرون نمی‌باشد
به دامان قیامت پاک نتوان کرد مژگانم
نم چشمی که من دارم به صد جیحون نمی‌باشد
که دارد طاقت سنگ ترازوی عدم بود
کمم چندانکه از من هیچکس افزون نمی‌باشد
دم تقریر اگر گاهی نفس دزدم مکن عیبم
به طور اهل معنی سکته ناموزون نمی‌باشد
سواد راست‌بینی کردنست ای بیخبر روشن
خط ترسا هم اینجا آنقدر واژون نمی‌باشد
به سامان لباس از سعی رسوایی تبرا کن
عبارت جز گریبان‌چاکی مضمون نمی‌باشد
حذر کن از شکفتن تا نبازی رنگ جمعیت
جراحتها جز آغوش وداع خون نمی‌باشد
درین عبرت فضا تا کی بساط کر و فرچیدن
زمانی بیش گرد سیل در هامون نمی‌باشد
زر و مال‌آنقدر خوشترکه‌خاکش‌کم خوردبیدل
تلاش‌گنج جز سرمنزل قارون نمی‌باشد
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بنای رنگ فطرت بر مزاج دون نمی‌باشد
زمین خانهٔ خورشید جز گردون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: رنگ و سرشت اصلی انسان بر اساس خصوصیات ناپایدار و پایین نیست و زمین، محل زندگی خورشید، چیزی جز آسمان و گردون نیست.
شکست کار دنیا نیست تشویش دماغ من
خیال موی چینی در سر مجنون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: مشکلات دنیا به خاطر پریشانی ذهن من نیست، بلکه فکر کردن به موهای چینی در سر مجنون هم نیست.
کمند همتم گیرایی دارد که چون گردون
سر من نیز از فتراک من بیرون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: عزم و اراده من قدرتی دارد که مانند دایره‌ای، سرنوشت من نیز از چنگ آن رها نمی‌شود.
به دامان قیامت پاک نتوان کرد مژگانم
نم چشمی که من دارم به صد جیحون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: من نمی‌توانم اشک‌هایم را در روز قیامت پاک کنم، چون چشمانم پر از اشک است و این اشک‌ها به اندازه‌ی صد جیحون ارزش دارند.
که دارد طاقت سنگ ترازوی عدم بود
کمم چندانکه از من هیچکس افزون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: کسی که توانایی تحمل سنگینی عدم و نبود را دارد، کم نیست؛ به اندازه‌ای که هیچ کس بیشتر از من نمی‌تواند باشد.
دم تقریر اگر گاهی نفس دزدم مکن عیبم
به طور اهل معنی سکته ناموزون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: اگر در حین بیان واژه‌ها گاهی نفس من گرفته شود، نگران نباش و عیب آن را به حساب عدم تسلط اهل فن نگذار، چرا که این سکته در گفتار طبیعی و قابل قبول است.
سواد راست‌بینی کردنست ای بیخبر روشن
خط ترسا هم اینجا آنقدر واژون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: رؤیت صحیح و حقیقت را درک کردن، ای کسی که از آن بی‌خبری. حتی فردی که به ظاهر روشنفکر می‌آید، در اینجا به اندازه کافی شفاف و واضح نیست.
به سامان لباس از سعی رسوایی تبرا کن
عبارت جز گریبان‌چاکی مضمون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: به خودت رسیدگی کن و تلاش کن تا از شر رسوایی رهایی یابی، زیرا تنها چیزی که از این تلاش به دست می‌آوری، جز چاک بودن گریبان چیز دیگری نیست.
حذر کن از شکفتن تا نبازی رنگ جمعیت
جراحتها جز آغوش وداع خون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: مواظب باش که در مقابل فشارهای اجتماعی و دردهایت از خودت نرنجی، چون تنها چیزی که در پایان برایت می‌ماند، وداعی همراه با زخم‌های ناشی از این دوسوگرایی است.
درین عبرت فضا تا کی بساط کر و فرچیدن
زمانی بیش گرد سیل در هامون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: در این فضا که پر از عبرت و نشانه‌های عبرت‌آموز است، تا چه مدت می‌خواهی بی‌تحرک بمانی؟ زمان زیادی نیست که حال و روزت تغییر کند و مانند سیلابی در هامون ناپدید شوی.
زر و مال‌آنقدر خوشترکه‌خاکش‌کم خوردبیدل
تلاش‌گنج جز سرمنزل قارون نمی‌باشد
هوش مصنوعی: ثروت و دارایی آنقدر جذاب و دل‌چسب است که حتی در خاک هم کم‌ارزش می‌شود و برای بیدل، تلاش برای دستیابی به گنجی که به منزلت قارون برسد، جز در خیالی نمی‌گنجد.
حاشیه ها
1397/11/18 12:02
مجتبی آموزگار
در مصرع نخست از بیت اول "نمی‌باشد" صحیح است.
1397/11/18 12:02
مجتبی آموزگار
در مصرع نخست از بیت سوم، به نظر "گیرایی‌ای" صحیح باشد. همچنین به نظر می‌رسد که مصرع نخست از بیت پنجم "که دارد طاقت سنگ ترازوی عدم بودن" صحیح باشد.