گنجور

غزل شمارهٔ ۱۱۹۶

دل انجمن محرم و بیگانه نباشد
جز حیرت ادراک درین خانه نباشد
در ساز فنا راحت عشاق مهیاست
بالین وفا بی‌پر پروانه نباشد
بی‌کسب صفا صید معانی چه خیال است
تا سنگ بود شیشه پریخانه نباشد
چون شانه‌ کلید سر مویی نتوان شد
تا سینهٔ چاکت همه دندانه نباشد
دل زانوی فکرش همه چشم است که مینا
چندان‌که خمد بی‌خط پیمانه نباشد
بی‌ساخته حسنی‌ست که دارم به کنارش
مشاطهٔ شوق آینه و شانه نباشد
افسون چه ضرور است به عزم مژه بستن
در خواب عدم حاجت افسانه نباشد
بر اوج مبر پایه اقبال تعین
تا صورت رفتار تو لنگانه نباشد
ابرام هوس می‌کشدت بر در دونان
شاهی اگر این وضع ‌گدایانه نباشد
وحدت چه‌خیال است توان یافت به‌کثرت
چون ریشه دوانید نمو، دانه نباشد
عالم همه محمل‌کش‌ کیفیت اشک است
این قافله بی‌لغزش مستانه نباشد
دل‌گرد جنون می‌کند امروز ببینید
در خانهٔ ما بیدل دیوانه نباشد

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دل انجمن محرم و بیگانه نباشد
جز حیرت ادراک درین خانه نباشد
هوش مصنوعی: دل نمی‌تواند محرم و بیگانه باشد؛ در این مکان جز حیرت و شگفتی درک چیزی وجود ندارد.
در ساز فنا راحت عشاق مهیاست
بالین وفا بی‌پر پروانه نباشد
هوش مصنوعی: در دنیای فنا، عشق برای عاشقان آرامش و آسایش فراهم کرده است. تنها در سایه وفا و صداقت، می‌توان در آرامش زندگی کرد و بدون وابستگی و تعلقات بی‌مورد، به عشق ورزید.
بی‌کسب صفا صید معانی چه خیال است
تا سنگ بود شیشه پریخانه نباشد
هوش مصنوعی: بدون داشتن لطافت و جلا، چه خیال باطلی است که به جست‌وجوی معانی بپردازیم؛ تا وقتی که سنگ وجود دارد، شیشه در عین زیبایی وFragility نمی‌تواند در خانه پری‌ها قرار گیرد.
چون شانه‌ کلید سر مویی نتوان شد
تا سینهٔ چاکت همه دندانه نباشد
هوش مصنوعی: بیت به این معناست که برای اینکه بتوانیم به چیزی دست پیدا کنیم یا آن را باز کنیم، باید مقدمات و شرایط لازم را فراهم کنیم. به عبارت دیگر، تنها داشتن یک ابزار یا وسیله کافی نیست، بلکه باید همه اجزا و شرایط مناسب وجود داشته باشد تا نتیجه مطلوب حاصل شود.
دل زانوی فکرش همه چشم است که مینا
چندان‌که خمد بی‌خط پیمانه نباشد
هوش مصنوعی: دل در تلاش و تفکرش، مثل چشمی است که به زیبایی مینا توجه دارد، اما هر چه زیبایی بیشتر باشد، اگر پیمانه‌ای برای اندازه‌گیری آن نباشد، از بین می‌رود.
بی‌ساخته حسنی‌ست که دارم به کنارش
مشاطهٔ شوق آینه و شانه نباشد
هوش مصنوعی: حسنی که دارم، بدون هیچ گونه تزئینی است و در کنار آن، هیچ آرایشگری برای شوق و زیبایی وجود ندارد.
افسون چه ضرور است به عزم مژه بستن
در خواب عدم حاجت افسانه نباشد
هوش مصنوعی: نیازی به جادو و افسون نیست وقتی که در خواب نیستی. در بی‌خبری، دیگر نیازی به داستان‌های ساختگی نیست.
بر اوج مبر پایه اقبال تعین
تا صورت رفتار تو لنگانه نباشد
هوش مصنوعی: به اوج موفقیت نرو اگر پایه‌های آن مستحکم نیستند، تا رفتار تو در جامعه دچار نقص و نابسامانی نشود.
ابرام هوس می‌کشدت بر در دونان
شاهی اگر این وضع ‌گدایانه نباشد
هوش مصنوعی: اگر این وضعیت طلبکاری و فقر نباشد، تو را به درگاه شاهان و بزرگان می‌کشاند و جلب توجه می‌کند.
وحدت چه‌خیال است توان یافت به‌کثرت
چون ریشه دوانید نمو، دانه نباشد
هوش مصنوعی: تصور وحدت در حالی که به کثرت توجه داریم، چه خیالی است؟ وقتی که ریشه‌ای در خاک دارد و رشد می‌کند، دیگر دانه‌ای وجود ندارد.
عالم همه محمل‌کش‌ کیفیت اشک است
این قافله بی‌لغزش مستانه نباشد
هوش مصنوعی: در این دنیا، همه چیز تحت تأثیر احساسات و حالاتی است که مانند اشک در حال جریان است. این مسیر حیات، بدون مشکل و اختلال نخواهد بود و افرادی که در آن سفر می‌کنند، باید با هوشیاری و آگاهی پیش بروند.
دل‌گرد جنون می‌کند امروز ببینید
در خانهٔ ما بیدل دیوانه نباشد
هوش مصنوعی: امروز دل تحت تأثیر جنون قرار دارد. بیایید ببینیم که آیا دیوانهٔ بیدل در خانهٔ ما وجود ندارد.