گنجور

غزل شمارهٔ ۱۱۰۵

بی فقر آشکار نگردد عیار مرد
بخت سیه بود محک اعتبار مرد
پاس وقار و سد سکندر برابر است
جز آبرو چو تیغ نشاید حصار مرد
دنیا ز اهل جود به خود ناز می‌کند
زن بیوه نیست تا بود اندر کنار مرد
همت بلند دار کز اسباب اعتبار
بی‌غیرتیست آنچه نباید به ‌کار مرد
در عرصه‌ای‌که پا فشرد غیرت ثبات
کهسار را به ناله نسنجد وقار مرد
پا بر جهان پوچ زدن ننگ همت است
در پنبه ‌زار حیز نیفتد شرار مرد
بیش است عزم شیر به‌ گاو بلند شاخ
بر خصم بی‌سلاح دلیری‌ست عار مرد
جز سینه صافی آینهٔ مدعا نبود
هرجا نمود جوهر جرات غبار مرد
ایثجا به ‌آب ‌تیغ به‌ خون غوطه‌ خوردن است
آیینه تا کجا شود آیینه‌ذار مرد
گندم به غیر آفت آدم چه داشته‌ست
یارب تو شکل زن نپسندی دچار مرد
آنجا که چرخ دون کند امداد ناکسان
حیز از فشار خصیه برآرد دمار مرد
برگشته است بسکه درین عصر طور خلق
نامردی زنی ‌که نگردد سوار مرد
بیدل زمانه دشمن ارباب غیرت است
ترسم به دست حیز دهد اختیار مرد

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بی فقر آشکار نگردد عیار مرد
بخت سیه بود محک اعتبار مرد
هوش مصنوعی: فقر باعث می‌شود که ارزش واقعی آدم‌ها به سختی مشخص شود. اگر کسی در شرایط سخت مالی باشد، نشان دهنده‌ی عدم ارزش او نیست، بلکه فقر می‌تواند مانع از شناخت قابلیت‌های او شود.
پاس وقار و سد سکندر برابر است
جز آبرو چو تیغ نشاید حصار مرد
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که ارزش واقعی افراد و موفقیت‌هایشان به آبرو و وقار آنها بستگی دارد. اگر کسی بخواهد به امنیت و جایگاه خود دست یابد، تنها وجود سلاح و قدرت فیزیکی کافی نیست، بلکه باید مراقب حیثیت و اعتبار خود باشد. در واقع، حفظ آبرو و شخصیت اهمیت بیشتری دارد تا فقط به ظاهر و قدرت تکیه کرده و آن را در نظر گرفت.
دنیا ز اهل جود به خود ناز می‌کند
زن بیوه نیست تا بود اندر کنار مرد
هوش مصنوعی: دنیا به خاطر برخورداری از افراد سخاوتمند به خود می‌بالد و در حقیقت، این دنیا هیچ‌گاه به خود نمی‌بالید اگر زنان بیوه‌ای وجود نداشتند که در کنار مردان زندگی کنند.
همت بلند دار کز اسباب اعتبار
بی‌غیرتیست آنچه نباید به ‌کار مرد
هوش مصنوعی: با اراده و هدف بلند پرواز باش، زیرا وابستگی به چیزهای بی‌ارزش و بی‌معنی نشانه ضعف است و مردان واقعی باید از آن پرهیز کنند.
در عرصه‌ای‌که پا فشرد غیرت ثبات
کهسار را به ناله نسنجد وقار مرد
هوش مصنوعی: در جایی که انسان‌ها اراده و غیرت خود را نشان می‌دهند، نمی‌توان استقامت کوه‌ها را با ناله و زاری سنجید. این بدان معناست که در مواقع سختی و چالش، شخصیت و قدرت واقعی مردان در عمل مشخص می‌شود.
پا بر جهان پوچ زدن ننگ همت است
در پنبه ‌زار حیز نیفتد شرار مرد
هوش مصنوعی: تلاش و کوشش در دنیای بی‌معنا و پوچ، کار درستی نیست. مردان واقعی به راحتی در دل مشکلات و چالش‌ها نمی‌افتند و از ارزش‌های خود دست نمی‌کشند.
بیش است عزم شیر به‌ گاو بلند شاخ
بر خصم بی‌سلاح دلیری‌ست عار مرد
هوش مصنوعی: شجاعت و اراده‌ی شیر در برابر گاوی که شاخ‌های بلندی دارد، نشان‌دهنده‌ی دلیری و بی‌پروایی در برابر دشمنی است که سلاحی ندارد. این دلیری می‌تواند به نوعی باعث سربلندی مرد شود.
جز سینه صافی آینهٔ مدعا نبود
هرجا نمود جوهر جرات غبار مرد
هوش مصنوعی: هیچ چیز دیگری نمی‌تواند نمایانگر حقیقت باشد جز دل پاک؛ هر جا که نمایانگر جوهر شجاعت باشد، نشانه‌هایی از بزرگی و قدرت افراد وجود دارد.
ایثجا به ‌آب ‌تیغ به‌ خون غوطه‌ خوردن است
آیینه تا کجا شود آیینه‌ذار مرد
هوش مصنوعی: به هنگام دوئل، آنکه آب و خون به هم آمیخته می‌شود، چه مدت می‌تواند به اوج زیبایی و صفا دست یابد.
گندم به غیر آفت آدم چه داشته‌ست
یارب تو شکل زن نپسندی دچار مرد
هوش مصنوعی: ای خدا، گندم بی‌آنکه آفتی از آدم ببیند چه ویژگی خاصی دارد؟ تو چرا شکل زنی را برنمی‌پسندی که مرد را در تنگنایی قرار می‌دهد؟
آنجا که چرخ دون کند امداد ناکسان
حیز از فشار خصیه برآرد دمار مرد
هوش مصنوعی: در جایی که سرنوشت به یاری بدبخت‌ها می‌آید، فشار سخت مشکلات می‌تواند توانایی و روحیه مردان را از بین ببرد.
برگشته است بسکه درین عصر طور خلق
نامردی زنی ‌که نگردد سوار مرد
هوش مصنوعی: این عصر آنقدر بی‌وفایی و نامردی در میان مردم رواج دارد که حتی زنانی که در گذشته به همسرانشان وفادار بودند، اکنون از آن‌ها روی برگردانده‌اند و حاضر نیستند به مردان وابسته شوند.
بیدل زمانه دشمن ارباب غیرت است
ترسم به دست حیز دهد اختیار مرد
هوش مصنوعی: در این زمانه، افرادی که به غیرت و غیرت‌مندی اهمیت می‌دهند، ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند. نگرانم که این شرایط منجر به این شود که برخی از مردان، توانایی و اختیارات خود را از دست بدهند.