گنجور

شمارهٔ ۱۱

زهی شکسته رواق سپهر نیلی را
صدای صیت بلندت که در جهان عام است
بگویم و بزه این سخن به گردن من
که خاص حلقه بگوش در تو ایام است
به چشم تو که مرا در ثنای تو دستی است
ز پشت پای تو تا ساق عرش یک گام است
ز بحر کلک دو شاخ گهر ده تو محیط
اگر چه هست یکی شاخ هم به اندام است
مقر شد از بن دندان سپهر لایعلم
که جای در سر این خامه شبه فام است
تو خاتم الفضلایی مشو شکسته بدانک
کژی چو نقش نگین منکر تو مادام است
تو در خطی ز زمانه چو جام جم دل تست
که در خطست چو تو هر چه در جهان جام است
تو در عراق و خراسان پر از حکایت تست
که صبح را اثر آه سرد در شام است
تو آن کسی که بر امثال من اگر چه کم اند
ترا هر آینه بسیار دست انعام است
وقوم خط تو دامی است مرغ معنی را
بدان نشان که درو میم حلقه دام است
من آن کسم که مرا نیست هفت قطعه نو
چو هفت هیکل من حرز هفت اندام است
تو شمس و خانه گردون رواق تست اسد
مرا درو که چو بهرام نحسم آرام است
چو زو بلند شدم مشتریم نامم کن
از آن سبب که اسد جای اوج بهرام است
غلام خاص توام خود نپرسی از پی چه؟
از آنکه طبع ترا توسن سخن رام است
به آسمان برسد نام من ز بندگیت
چو خواجه تاش من این سقف آسمان نام است
همین و بس چو ز ابرامم احترازی هست
اگر چه گفته و ناگفته عین ابرام است

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

زهی شکسته رواق سپهر نیلی را
صدای صیت بلندت که در جهان عام است
هوش مصنوعی: ای وای به حال آن گنبد آسمان آبی که صدای بلند تو در همه جا طنین‌انداز است و به گوش همه می‌رسد.
بگویم و بزه این سخن به گردن من
که خاص حلقه بگوش در تو ایام است
هوش مصنوعی: بگویم که این حرف باعث گناه من است، زیرا این زمان مخصوص افرادی است که در دایره خاص تو هستند.
به چشم تو که مرا در ثنای تو دستی است
ز پشت پای تو تا ساق عرش یک گام است
هوش مصنوعی: چشمان تو به قدری برای من اهمیت دارد که به واسطه‌ی تو می‌توانم به بلندای عرش برسم. فاصله‌ای که میان ماست، تنها یک گام ساده است و این نشان‌دهنده‌ی ارزش و عظمت تو برای من است.
ز بحر کلک دو شاخ گهر ده تو محیط
اگر چه هست یکی شاخ هم به اندام است
هوش مصنوعی: اگرچه از یک طرف تنها یک شاخ قابل مشاهده است، اما در عمق و درون این شاخ، دو شاخه از گوهری ارزشمند وجود دارد که محیط را در بر گرفته است. این به این معناست که با وجود ظاهری ساده، درون آن عمق و غنای بیشتری نهفته است.
مقر شد از بن دندان سپهر لایعلم
که جای در سر این خامه شبه فام است
هوش مصنوعی: آسمان از ابتدای کار خود به مکان خاصی در ذهن شاعر اشاره کرده است که در آنجا، این قلم رنگی و خاص جای دارد.
تو خاتم الفضلایی مشو شکسته بدانک
کژی چو نقش نگین منکر تو مادام است
هوش مصنوعی: شما در میان فضلا و بهترین‌ها هستید، پس به خودتان و مقام‌تان شک نکنید، زیرا نواقص و کمبودها مانند نقش نگینی هستند که هرگز نمی‌توانند حقیقت شما را انکار کنند.
تو در خطی ز زمانه چو جام جم دل تست
که در خطست چو تو هر چه در جهان جام است
هوش مصنوعی: تو در دنیای خود مانند جام جم هستی، که در آن هر چیزی که در جهان وجود دارد، بازتاب پیدا کرده است.
تو در عراق و خراسان پر از حکایت تست
که صبح را اثر آه سرد در شام است
هوش مصنوعی: تو در سرزمین عراق و خراسان پر از داستان و روایت هستی، آن‌چنان که اثر سرد اشک شب، صبح را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
تو آن کسی که بر امثال من اگر چه کم اند
ترا هر آینه بسیار دست انعام است
هوش مصنوعی: تو آن کسی هستی که اگرچه امثال من کم هستند، ولی همیشه بر تو لطف و رحمت فراوانی نازل می‌شود.
وقوم خط تو دامی است مرغ معنی را
بدان نشان که درو میم حلقه دام است
هوش مصنوعی: نوشتن تو می‌تواند برای پرنده‌ی معنا مثل دام باشد. باید دقت کنی که در اینجا حرف "میم" مانند حلقه‌ای در دام موجود است.
من آن کسم که مرا نیست هفت قطعه نو
چو هفت هیکل من حرز هفت اندام است
هوش مصنوعی: من کسی هستم که از وجود هفت بخش جدید بی‌بهره‌ام، همانطور که هفت شکل متفاوت دارم. وجود من به هفت پیمانه استحکام و امنیت بخشیده است.
تو شمس و خانه گردون رواق تست اسد
مرا درو که چو بهرام نحسم آرام است
هوش مصنوعی: تو مانند خورشید هستی و خانه آسمان به دور تو می‌چرخد. ای شیر، مرا درو کن، زیرا مانند بهرام، بداقبال و ناراحت هستم.
چو زو بلند شدم مشتریم نامم کن
از آن سبب که اسد جای اوج بهرام است
هوش مصنوعی: وقتی که از او بلند شوم، مرا با نام مشتری بشناسید، زیرا از این روست که مکان اوج مرا اسد گرفته است.
غلام خاص توام خود نپرسی از پی چه؟
از آنکه طبع ترا توسن سخن رام است
هوش مصنوعی: من به طور خاص خدمت تو هستم، اما چرا نمی‌پرسی که به دنبال چه چیزی هستم؟ چون طبیعت تو اجازه می‌دهد که با کلامت به راحتی حرکت کنم.
به آسمان برسد نام من ز بندگیت
چو خواجه تاش من این سقف آسمان نام است
هوش مصنوعی: اگر نام من از بندگی تو به آسمان برسد، مانند خواجه، به این معنی است که سقف آسمان هم به نام من خواهد شد.
همین و بس چو ز ابرامم احترازی هست
اگر چه گفته و ناگفته عین ابرام است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که وقتی من برای خودم یک تصمیم یا اراده‌ی قوی دارم، نیازی به توضیح دادن آن نیست. حتی اگر دیگران از آن مطلع باشند یا ندانند، در هر صورت این اراده‌ام به قوت خودش باقی است.