سروران گرامی! متاسفانه در شعر مرغ سحر شادروان بهار یک اشتباه بزرگ شده است و آن در آنجائی است که عوض خاک تیره به غلط توده نوشته شده و این مسایل سیاسی را تداعی میکند با توجه به اینکه این عمل غیر ار دستبردجیز دیگر نیست. با ارج به زحمات شما

Dar beyete nakhost, "sahar" "sarah" neveshte shode
Ba sepaas
پاسخ: با تشکر از شما، تصحیح شد.

بسیار عالی بود.
1-اصلاً نمی دانستم این تصنیف در دوبند سروده شده است. البته بند اول، (شاید به دلیل حس نوستالژیک من)، قویتر به نظر میرسد.
2-مایه های قابل سانسور در بند دوم (از پی دزدی وطن و دین بهانه شد) شاید دلیلی بر مهجور ماندن این قسمت از تصنیف باشد.
3-آیا کسی از آوازخوانان بند دوم را هم خوانده است؟ آنچه من از قمر، هنگامه اخوان و شجریان شنیده ام، منحصر به بند اول بوده است. اگر کسی پاسخ این سؤال را می داند، لطفاً بر حاشیه من حاشیه بنویسد. عزتتان مستدام.

اگر شما به سایت خانم گیسو شاکری مراجعه کنید . ایشان بند دوم شعر بهار را خوانده اند و در یوتوب هم موجود استwww.gissoo.com
ضمنن در وبلاگ ایشان مصاحبه ای مفصل در مورد این شعر وجود دارد.www.gissooshakeri.blogfa.com

سلام
فکر کنم در «پرده‌ی دلکش بزن ای یار دلنشین» به جای یار باید تار نوشته شود. با توجه به متنی که من در یک کتاب دیدم.

درود بر شما
بانو قمر الملوک وزیری نیز دو بند این تصنیف را خوانده و من آن را در آرشیوم دارم. محمد گرامی اگر این حاشیه را خواندید و مشتاق شنیدن بند دوم آن بود در پیام رسان یاهوی من پیغام بگذارید تا در اختیارتان بگذارم. siavoshariya

با درود به سروران گرامی!خدمت جناب توری مستوفی باید عرض کنم که ای شعر را که توسط نادر گلچین خوانده شده بنده دوباره بعد از خواندن حاشیه شما گوش کردم و او هم خوانده است.با سپاس

با درود مجدد!منظورم این بود که نادر گلچین هم خاک توده را خوانده است

با توجه به نوشته محمد ناله و بانگ مرغ سحر نشانه ظلم ستیزی است و مطمئن باشید ظالمان و هوادارانشان بند اول را مطرح نمی کنند که بخواهند بیت دوم را مهجور نگاه دارند.و از مسایل دیگر این است که بیت دوم بر خلاف بند اول با توجه به مشکلات آن زمان نوشته شده و نیای ثابت برای ظلم ستیزی نیست در صورتی که بند اول عمومیت بیشتری دارد و به همین دلیل است که اساتیدی چون استاد گرانقدر شجریان با توجه به نیاز امروز بیت روم را مطرح نمی کنند.با تشکر.

با عرض پوزش منظور از «بیت دوم» همان «بند دوم» است

با درود وسپاس فراوان
ترکیب "خاک توده" صحیح و مطابق با نسخه اصل است.

در این صفحه می‌توانید نکات جالبی راجع به این تصنیف بخوانید و همینطور به اجراهای معروف آن گوش دهید:
پیوند به وبگاه بیرونی

با سلام
این هم اجرای بند دوم تصنیف مرغ سحر توسط زنده یاد قمر(که آپلود کردم):
پیوند به وبگاه بیرونی

با سلام به نظر من ملک الشعرای بهار شاعر بزرگ ملی و میهنی و بزرگمرد تاریخ مشروطه ایران است که به درستی از وی تجلیل نشده و ایشان روح حماسی را در پیکر این ملت دمیده اند رونش شاد.

لطفا تصحیح بفرمایید:
دیده، تر کن

درود بر روح آزادیخواه عزیز و غیور فرهنگی مدار و به راستی نمی دانم آقای استاد بهار دینمدار واقعی بود یا نه ولی بدانیید والله هیچ قصد توهینی ندارم به حضرت ایشان ولی به گمانم این که می گویند ایشان فراماسونری ببوده یا استاد کمال الملک نیز نباید گفت که افرادی این چنین هنر مند و هنر پرور و میهن و دین طلب به خواست خود یا آگاهانه به این تشکیلات وارد شده اند به علاوه که سابقه ی ایجاد چنین جریانی هم چندان زیاد نیست و طبیعی است که هر که قصد بدی داشته باشد رودررو نمیشود بلکه با نیت پنهان افراد مشهور و پر طرفدار را به این کار جذب می کند پس به نظر این حقیر که جوانی19ساله بیش نیستم چنین نسبت هایی ناروا است.متشکرم از این همه لطف که عرصه ی بروز نظر را فراهم کرده اید

درود به زنده یاد استاد بهار ...
پیوند به وبگاه بیرونی

بعد از عرض سلام
از دوران طفولیت به یاد دارم که مادر ظمن انجام کار منزل کاهی این شعر را زمزمه میکرد.
جدیدن این تصنیف را در اینترنت با صدای استاد شجریان شنیدم و حالا با خوشحالی فراوان در این صفحه هستم. نوشته اند><عوض خاک تیره به غلط توده نوشته شده و این مسایل سیاسی را تداعی میکند.
کلمه توده از استاد بهار میباشد و مسایل سیاسی را تداعی میکند. هیچ فردی نمیتواند واقعن بر این عقیده باشد که استاد بهار فردی غیر سیاسی بودند. اگر چنین میبود ند نغمه ازادی نوع بشر ر ا سر نمیدادند.
من خیلی خوشحالم که این صفحه را پیدا کردم و توانستم متن کامل شعر را برداشت کنم.
موفق باشید
دکتر فریبرز ملک نصری
کارلسروهه
المان
fariborsm@googlemail.de

دکتر جان برایمان بنویس چشم براه همه دانایانیم ،

کوده هم هم ارز توده است یعنی انبوه

مجموعۀ کاملتری از تصانیف ملک الشعرا در این صفحه در دسترس قرار گرفته است:
ملک‌الشعرای بهار » تصنیفها

شرر و شراره برابر لخشه فارسی است

به لری لغت شراره لم Lem است فعل ان لم زیه یعنی لم زدن ، لغتی در حال نابودی است .

از پی دزدی وطن و دین بهانه شد
دیده تر کن

@توری مستوفی: در شعر مرغ سحر شادروان بهار یک اشتباه بزرگ شده است و آن در آنجائی است که عوض خاک تیره به غلط توده نوشته شده و این مسایل سیاسی را تداعی میکند با توجه به اینکه این عمل غیر ار دستبردجیز دیگر نیست.
خاک توده مسایل سیاسی رو تداعی میکنه؟
تو اصلا خوندی این شعر رو؟؟
این تصنیف در کوران حوادث پس از سقوط سلسله قاجار و روی کار آمدن پهلوی سروده شده است. اسماعیل نواب صفا، ترانه‌سُرای مشهور، نالهٔ مرغ سحر ملک‌الشعرا را مربوط به «حوادث دوران محمدعلی‌شاه و به توپ بستن مجلس شورای ملی و بلاتکلیفی مملکت در لحظاتی بسیار حساس» انگاشته است.

شعر بسیار غم انگیز ولی در عین حال بسیار بامعنی و اینکه با اوضاع و احوال ان زمان اشنا مکند و بار سیاسی زیاد ی دارد با نحوی زندگی مردم ان زمان اشنا می شویم و من بسیار این شعر را دوست دارم و همیشه زمزمه می کنم

در اینکه این شعر استاد عالی مقام سیاسی بوده شکی نیست ، نیاز واقعی مملکت ما آنروزھا آثار فاخری از این دست بود که ھنرمندان عزیز ما در این زمینه واقعا سنگ تمام گذاشته اندو از این حیث ما باید به این عزیزان افتخار کنیم ، در باره "خاک توده " باید بگویم این ترکیب کاملا صحیح بوده و در نسخه اصلی نیز ھمین است.

بنام دوست
وبا درود
خدمت سرور گرامیم آقای مستوفی عرض کنم در اینکه شعر محتوای سیاسی دارد شکی نیست نعمه آزادی نوع بشر سرودن فریاد آزادی خواهی شاعر است و اینکه زمان سرودن شعر مصادف با نهضت آزادی خواهی مردم ایران است ( مردم هرسرزمینی وقتی در اوج خفقان قرار می‌گیرند تشنه راه نجات هستند وقایع انقلاب کمونیستی و شعار حمایت از کارگر به مزاق مردم بسیاری از کشورها از جمله ایران خوش آمد _بخصوص که شوروی آن زمان ژست ضد استعماری وانگلیسی گرفته بود_ در شعر استاد زارع از غم گشته بی تاب هم میتواند اشاره‌ای به شعار های عامه پسند آن روز های طرفدارآن انقلاب شوروی باشد البته استاد با بیان _ازمساوات صرفنظر کن _ به نظر میرسد قصد دارد طرز تفکر را به چالشی معنا دار بکشد ) با خوندن سایر اشعار استاد میتوان به بینش سیاسی ایشان پی برد و نشان ازدرک صحیح ایشان از ایران است که فرموده اند ( هرچه هست از قامت ناساز بی اندام ماست کار ایران با خداست )
بدرود مرا یاد کن تو به گفتار نیک .......

واقعا شعر زیبایی هست ملک الشعرا که یکی از بهترین شاعران هستن ولی یک سیاست مدار هم هستن وبخاطر همین ایشان به جای خاک تیره خاک توده را نوشتن

به نظر میاد اینجا متن تصنیف گذاشته شده نه شعر. لطفا من رو روشن کنید که واقعا متن اصلی این شعر به همین صورته یا این تنها متن تصنیف هاست؟

این شعر استاد یکی از سیاسی ترین اشعار دوران آزادیخواهی ایرانیان است.،لطفا توجه کنید به فضای اجتماعی پس از مشروطه و آشفتگی مردم در برابر کسانی که میخواستند مشروطیت راناکام بگذارند.،.........این قفس را. برشکن و زیر و زبز کن. ظلم ظالم...... آشیانم داده برباد. ای خدا....... شام تاریک ما راسحر کن. وهمچنین شکایت از بی عدالتی و غارت مردم توسط اغنیا و زورمداران..... ساغر اغنیا پر می ناب. جام ماپر ز خون جگرشد

پردهی دلکش بزن، ای تار دلنشین!
دست طبیعت! گل عمر مرا بچین
وز نفسی عرصهی این خاک توده را
مجله یغما، سال سوم، شماره سوم، خرداد ماه 1329. اینجا استاد بهار این شعر رو برا بار اول فرستادن برا چاپ ..دوستان میتونن اونجا ببینن

با سلام
در حواشی نوشته شده، دوستان فقط نام خوانندگان تصنیف مرغ سحر را ذکر کردند. شایسته دیدم که یادی هم از آهنگساز این اثر، استاد مرتضی خان نی داوود بکنم، که در تار نوازی استادی بی همتا بودند. ایشان تصنیف مرغ سحر را در دستگاه ماهور و در گوشه دلکش ساخته اند. از دیگر آثار مشهور ایشان پیش در آمد اصفهان است که با نام "هزار دستان" شناخته می شود. (استاد مرتضی حنانه این پیش درآمد را برای سریال هزار دستان تنظیم مجدد کردند، از آن پس نام سریال، بر روی این پیش درآمد قرار گرفت.)

از پی دزدی، وطن و دین بهانه شد
بعد از دزدی احتیاج به ویرگول می‌باشد. آیا احتیاج به این همه علامت تعجب هست؟

در مورد خاک توده به نظر بنده اشتباهی رخ نداده است.
در اجرای این تصنیف توسط ملوک ضرابی، که یکی از قدیمی‌ترین اجراها هست، خاک توده به کار برده شده.
برای شنیدن آن به ویکیپدیا مراجعه فرمایید

عهد و وفا بی‌سپر شد
بی، پی شده است.

منظور از خاک توده همان خاکستر روی آتش است که با یک باد شعله‌ور می‌شود، چنانچه که شاعر می‌گوید وز نفسی عرصه این خاک توده را، پر شرر کن. استفاده خاک تیره هم به واسطه سیاه بودن خاکستر، درست است، اما واژه توده به خاطر تداعی کردن معنی توده مردم که در یک انقلاب به مانند آتش زیر خاکستر شعله ور می‌شوند، به زیبایی شعر و معنایش می‌افزاید. ملک‌الشعرا نیز خود از واژه توده استفاده کرده‌اند و به نظرم دیگر دلیلی برای استفاده از خاک تیره وجود ندارد. همچنین می‌توان یادی از این شعر شاملو «شکل فانونسی‌ان که اگه خاموشه واسه نفت نیس یه عالم نفت توشه» و نیز این شعر اخوان ثالث «مانده خکستر گرمی ، جایی؟ در اجاقی طمع شعله نمی بندم خردک شرری هست هنوز؟» در ارتباط با این قسمت از شعر ملک‌الشعرا کرد.

در شگفتم که چرا هیچ یک از خوانندگان،بند دوم این شعر را نخوانده اند.
از نظر من سیاست در این شعر موج میزند.
خوشحال میشوم اگر با دلایل منطقیتان مرا توجیه کنید.
مستدام باشید

هنوز متوجه نشده ام چرا در این ترانه جای مرغ «زیره» مرغ «بیدل» گذاشته اند

مرغ سحر یعنی چه اصلا"

@ نیما
مرغ سحر همان بلبل یا هزار دستان است. حضرت حافظ شیرازی می فرماید:
قدر مجموعه گل مرغ سحر داند و بس
که نه هر کو ورقی خواند معانی دانست

نخستین ضبط تصنیف مرغ سحر بر روی صفحه‌های پولیفون، در پاییز سال 1306 خورشیدی، با صدای ملوک ضرابی کاشانی و تار مرتضی نی‌داوود در دستگاه ماهور انجام شده است.
در این لینک صدای ملوک ضرابی و تصنیف مرغ سحر را می توانید گوش بدهید و نقطه اینکه در اینجا هم «توده» استفاده شده است.
پیوند به وبگاه بیرونی

دوستانی در مورد اینکه در بیت "عهد و وفا پی سپر شد"، "پی سپر" صحیح است یا "بی سپر" پرسیده بودند. فکر می کنم پی سپر به معنای پایمال و لگدکوب شده درست باشد:
پیوند به وبگاه بیرونی

دوستان زحمت کش سایت گنجور، درود.
در آغاز سخن از زحماتتان سپاسگزاری می‌نمایم.
گله‌ای دارم و آن اینکه باورناپذیر است که در میان نام خوانندگانی که تصنیف مرغ سحر را اجرا نموده‌اند، نامی از بانو ملوک ضرابی و بانو قمرالملوک وزیری نیست حال آنکه این دو بزرگوار نخستین اجراکنندگان این تصنیف بوده‌اند و تا آنجا که می‌دانم تنها کسانی که این تصنیف را کامل خوانده‌اند.
هرچند دوستان در کامنت‌ها به نام این دو عزیز اشاره نمودند اما شایسته است تا نامشان در قسمت بالا نیز درج شود چراکه در زمره بزرگان موسیقی این مرز و بومند و خدمات بسیاری به هنر و فرهنگ این مملکت نموده‌اند. با سپاس بیکران.

ما بخش دوم رو هم در کلاس های اموزشی در دهه 70 داشتیم. اما محتوای قطعه اول تقریبا محدودیت زمانی ندارد و می تواند وصف حال یک فرد یا کل اوضاع روز جامعه باشد ولی با توجه به محتویات قطعه دوم بخش هایی از ان با اوضاع اجتماعی فعلی هم خوانی ندارد. مثلا زارع و ارباب یاد اور دوران فئودالی مخصوص زمان خود است. بنابراین اگر چه بخش های عمده ای از ان با اوضاع اجتماعی روز هم خوانی دارد ولی شاید لازم باشد بخش دوم آن کمی بروز رسانی شود. شاید به همین خاطر باشد که زیاد بلزخوانی نشده است.

یه سوال
نغمه ازادی نوع بشر سرا
سرا به فتح سین یا به ضم سین؟ کدومش درسته؟

گرامی مجتبا
سَرا درست است از مصدر سَرائیدن

ای خدا! ای فلک! ای طبیعت! شام تاریک ما را سحر کن
خواستن از فلک وطبیعت برای حل مشکل ،شرک است.
الحج : 62 ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبیرُ
الحج : 12 یَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَضُرُّهُ وَ ما لا یَنْفَعُهُ ذلِکَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعیدُ
الإسراء : 56 قُلِ ادْعُوا الَّذینَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ فَلا یَمْلِکُونَ کَشْفَ الضُّرِّ عَنْکُمْ وَ لا تَحْویلاً
یونس : 106 وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَنْفَعُکَ وَ لا یَضُرُّکَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّکَ إِذاً مِنَ الظَّالِمینَ
الأعراف : 197 وَ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لا یَسْتَطیعُونَ نَصْرَکُمْ وَ لا أَنْفُسَهُمْ یَنْصُرُونَ
الأعراف : 194 إِنَّ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ عِبادٌ أَمْثالُکُمْ فَادْعُوهُمْ فَلْیَسْتَجیبُوا لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ

بر خلاف قانون طبیعت ،زمان بر آن تاثیری ندارد و هیچگاه کهنه نمی شود

از عزیزبزرگواری که به فراماسون بودن جاویدتان ملک الشعرا اشاره داشتند بنظر میرسد که اصولا نسبت به فراماسونری اقولا حساسبت بیش از حد نشان میدهیم !مکر روسیه وانکلبس وژاپن وسوید وداننارک و... فرماسون ندارد؟
اقای شین زو ابه از مقامات بلند پایه فراماسونری در حهلن هست و شعر هم میگوید
بنده شخصا اشکالی نمیبینم جز اینکه فراماسونری هم در ایران مثل غالب پدیده های دیگر برعکس جلوه مینماید حال انکه فی نفسه فرماسونها نوعا در تمام دنیا انسان های خوبی هستند حال چند نفر انگشت شمار خاین که نسبت به ارمان این مکتب خیانت کرده اند ویا مینمایند نباید به گردن دیگران انداخته شود
که بفرمایش حافظ
من اگر نیکم اگر بد تو برو‌خود را باش
که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت
اگر بدین نحو بخواهیم داوری کنیم بسیاری از پیشقراولان زبان وادب پارسی را میتوان با توجه به معنای سمبلیک اشعارشان ماسون دانست.

برشکن و زیر و زبر کن

روحت شاد استاد شجریان که به این شعر مرغ سحر معنی تازه ای بخشیدی

به نظرم در بند دوم عبارت زیر صحیح است
«عهد و وفا بی ثمر شد»
در زمان سرودن این تصنیف نیز حزب توده تشکیل نشده بود.

عارضم خدمت بزرگان
آنجا که « از پی دزدی وطن و دین بهانه شد » ... در اصل « از پی دزدیِ وطن ، دین بهانه شد » می‌باشد
با سپاس از بزرگواران

در فرهنگ عمید سَرا به معنی خانه آمده است و سُرا را بن مضارع سُرایید دانسته
در فرهنگ معین نیز سَرا به معنی خانه و کاشانه نوشته شده است
تنها در لغت نامه دهخدا است که هر دو معنا به یک تلفظ ضبط شده
فرهاد مهراد سُرا می خواند اما محمدرضا شجریان سَرا می خواند
به نظر من برای جلوگیری از اشتباه بهتر است برای معنای سرودن و گفتن سُرا استفاده شود

همایون شجریان و استاد شجریان با هم اجرا کرده اند و همچنین همایون شجریان به صورت کر خوانده اند 

دکتر ملک نصری، احیانا "ضمن" درست نیست؟ و توی همچین متنی که نوشتید، نوشتن "واقعا" بهتر از "واقعن" نیست؟ 

خواندن این تصنیف توسط استاد فقید شجریان عملا در حد یک انقلاب در موسیقی سنتی به ویژه در تصنیف خوانی بود. درود بر روح پاک وطن پرستانی چون بهار و عارف قزوینی که چنین یادگار هایی را برای ملت ایران خلق کردند.

شاعری به تواناییِ بهار ؛ هرگز در دو بیت پساهم،

بی سپر و بی اثر نمینویسد

و فکر می‌کنم مهر و وفا به عنوان نقطه‌ی مقابل کینه و ستیز هیچگونه پیوندی با سپر در " بی سپر " نداشته‌ باشد ، و همانطور که در اجرای بانو قمر بگوش میرسد و درست می‌نماید، 

 " پی سپر" صحیح باشد : منکوب شده بنحوی که اثری از آن نمانده باشد 

دوستان گرامی!

بند دوم مرغ سحر را شادروان قمرالملوک وزیری نخوانده است! آنچه که به نام ایشان دست به دست می‌گردد، صدای جمال صفوی است. جمال صفوی، صدای بسیار زیری داشته که همین نکته، باعث اشتباه می‌شود. از ایشان، تنها چند اثر به جا مانده؛ از آن جمله «مرغ بی‌نوا» را می‌توان نام برد.

محمد گرامی و دوستان  بزرگوار دیگر

بند دوم را گمان نمیکنم شخصی به جز بانو قمرالملوک وزیری به شکل آواز و همچنین بانو لیلا فروهر به شکل اجرای زنده خوانده باشند...

خانم فروهر بند دوم را

از (( عمر حقیقت به سر شد....))

تا (( از پی دزدی وطن و دین بهانه شد...دیده تر کن))

خوانده اند.

توسط خانم فروهر بند دوم به شکل آواز و سپس به شکل تصنیف خوانده شده

بخش آوازی آن بسیار زیبا و دلنشین هست اگر در یوتیوب جست و جو کنید به راحتی آنرا میابید ، تنها باید با حروف لاتین جست و جو کرد

👇👇👇بر روی پیوند زیر بزنید تا ویدیوی اجرای زنده ب ایشان پخش شود( نیاز به وی پی ان می باشد.)

پیوند به وبگاه بیرونی

بابت هوش مصنوعی واقعا خوشحالم

از گنجور هم خیلی ممنون