بخش ۶۲ - صفت عدالت
آسمانها ز دل برپا شد
وانجم از عدل عالمآرا شد
وین سرادق که بیحسابستی
عدل اگر نیستی خرابستی
عدل اگر از میان برافتادی
اختران یک به دیگر افتادی
عدل همچون به دایره نقط است
هر طرف ظلم و عدل در وسط است
مثلست آن که مهتربطحا
گفت: خیر الامور اوسطها
هرکه داند شناخت حد وسط
نکند خود به هیچ کار غلط
عقل شاگرد و اوستاد عدلست
هرکه او عادلست با عقلست
همه استمگران جهولانند
ظالمان، جاهلان و غولانند
دیوکآمد به بدتری شهره
بوده مردی ز عقل بیبهره
جاهلانند از دوسر ساقط
گه مفرّط شوند و گه مفرط
گوئیش رو که افتی از سر بام
پس رود تا فتد ازآن سر بام
جهل با ظلم خوش درآمیزد
دشمنی ها ازین میان خیزد
راستان مردم میانهروند
ظالمان فرقهٔ کرانه روند
عقل خود از قیاس عدل بود
عقل بهر شناس عدل بود
عاقلان عادلند در دنیا
به دو لفظ اندرست یک معنا
جاهلان ظالمند یا مظلوم
مترادف بود جهول و ظلوم
بخش ۶۱ - حکایت احمد شاه قاجار و مال اندوختن او: این چنین بود احمد قاجاربخش ۶۳ - در عقل و علم: خرد و داد و راستی کرم است
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
آسمانها ز دل برپا شد
وانجم از عدل عالمآرا شد
هوش مصنوعی: آسمانها به خاطر عشق و احساسات قلبی برپا شدهاند و ستارهها از عدل و انصافی که جهان را زیبا میکند، شکل گرفتهاند.
وین سرادق که بیحسابستی
عدل اگر نیستی خرابستی
هوش مصنوعی: این ابیات به نوعی اشاره دارد به این که اگر در زندگی بر اساس عدالت عمل نشود، تمام زرق و برق و زیباییهای ظاهری بیارزش و بیحساب خواهد بود. به عبارت دیگر، مهمترین چیز در زندگی و جامعه، برقراری عدالت است و در غیر این صورت، هر چه که به نظر خوب و زیبا بیاید، محکوم به نابودی است.
عدل اگر از میان برافتادی
اختران یک به دیگر افتادی
هوش مصنوعی: اگر عدالت از بین برود، ستارهها به یکدیگر برخورد خواهند کرد و نظم دنیا به هم خواهد ریخت.
عدل همچون به دایره نقط است
هر طرف ظلم و عدل در وسط است
هوش مصنوعی: عدل مانند نقطهای در دایره است که ظلم در هر سمت آن قرار دارد و عدالت در وسط این دو حالت قرار دارد.
مثلست آن که مهتربطحا
گفت: خیر الامور اوسطها
هوش مصنوعی: این جمله به معنای این است که بهترین کارها، کارهایی هستند که در میانه قرار دارند و از افراط و تفریط دوری کنند. یعنی هر چیزی که در حد اعتدال و میانهروی باشد، بهتر است.
هرکه داند شناخت حد وسط
نکند خود به هیچ کار غلط
هوش مصنوعی: کسی که میداند و درک درستی از مسائل دارد، هرگز در چیزی که نادرست است، وارد نمیشود.
عقل شاگرد و اوستاد عدلست
هرکه او عادلست با عقلست
هوش مصنوعی: عقل مانند شاگردی است که تحت سرپرستی استادی عادل قرار دارد، بدین معنا که هر کس که عادل باشد، از عقل درستی برخوردار است.
همه استمگران جهولانند
ظالمان، جاهلان و غولانند
هوش مصنوعی: همه کسانی که بر دیگران ظلم میکنند، نادان و جهلزده هستند و مانند غولها عمل میکنند.
دیوکآمد به بدتری شهره
بوده مردی ز عقل بیبهره
هوش مصنوعی: دیوانهای به شهری بدی رفت که مردی آنجا بود که از عقل و درک بهرهای نداشت.
جاهلانند از دوسر ساقط
گه مفرّط شوند و گه مفرط
هوش مصنوعی: جاهلان در میان دو حد افراط و تفریط گیر کردهاند؛ گاهی به حد افراط میرسند و گاهی به حد تفریط.
گوئیش رو که افتی از سر بام
پس رود تا فتد ازآن سر بام
هوش مصنوعی: اگر از جایی به پایین بیفتی، دوباره به همان جا برمیگردی و از همانجا دوباره پایین میافتید.
جهل با ظلم خوش درآمیزد
دشمنی ها ازین میان خیزد
هوش مصنوعی: نادانی با ستم به خوبی در هم میآمیزد و از همین جا دشمنیها به وجود میآید.
راستان مردم میانهروند
ظالمان فرقهٔ کرانه روند
هوش مصنوعی: راستگویان به طور متعادل و بیطرفانه جلو میروند، در حالی که ظالمان به سمت انحراف و تبعیض کشیده میشوند.
عقل خود از قیاس عدل بود
عقل بهر شناس عدل بود
هوش مصنوعی: عقل انسان بر اساس درک و سنجش عدالت شکل میگیرد و توانایی شناخت و فهم عدالت را دارد.
عاقلان عادلند در دنیا
به دو لفظ اندرست یک معنا
هوش مصنوعی: عقلای واقعی در دنیا دارای دو شکل یا رویکرد هستند، اما در واقعیت تنها یک مفهوم و معنا دارند.
جاهلان ظالمند یا مظلوم
مترادف بود جهول و ظلوم
هوش مصنوعی: جاهلان به کسانی گفته میشود که نادانی و ظلم را در کنار هم دارند. یعنی کسانی که به دلیل نادانی خود، به دیگران ظلم میکنند و در عین حال ممکن است خود نیز مظلوم واقع شوند. به بیان دیگر، نادانی و ظلم دو روی یک سکهاند.