شمارهٔ ۱۰۸ - مردمان لئیم
این ناکسان که کوس بزرگی همی زنند
ممتاز نیستند ز کس جز به مال خوبش
بستان و باغ دارند اما نمیدهند
هرگز یکی چغاله به طفل چغال خویش
خاتون اگر خیال خیاری کند، نهد
سر چونخیار بر سر فکر و خیال خویش
محصول باغ و باغچهٔ خانه را دهند
بقال راکه بارکند بر بغال خویش
وز بهر اهل خانه فرستدگه غروب
زانگور غژم گشته و آلوی کال خویش
چون کوت کش بیاورد از بهر باغ کوت
مزدیش نیست تا نتکاند جوال خویش
حمالی ار زغال بیارد برایشان
باید که خاکه بسترد از دست و بال خویش
ور دست و بال او نشد ازگرد خاکه پاک
بایست یک درم فکند از زغال خویش
گر سائلی بخواهد از آن قوم حاجتی
نادم کنندش از جبروت و نکال خوبش
چیزی طلب کنند ز سائل به دست مزد
گر خواست پس بگیرد از آنان سؤال خویش
اندر پیش دوند و بلیسند دست و پاش
بینند اگر یکی مگس اندر مبال خوبش
چون گربهٔ گرسنه که جسته است طعمهای
غرند پای سفره به اهل و عیال خوبش
یک لقمه نان خود را دارد عزیزتر
از دختر و زن و پسر و عم و خال خویش
آنان که فکر لقمهٔ نانشان بهسر پزند
جان مینهند بر سر فکر محال خوبش
کاش این مواظبت که زنان حرام خود
دارند، داشتند ز جفت حلال خویش!
شمارهٔ ۱۰۷ - در وقعهٔ مهاجرت آزادیخوآهان به قم و شکستن دست بهار: فعل در راستی گواهم بسشمارهٔ ۱۰۹ - مطلع عزل: ای نازدانه یار سر از مهر بازکش
اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
این ناکسان که کوس بزرگی همی زنند
ممتاز نیستند ز کس جز به مال خوبش
هوش مصنوعی: افرادی که فقط خود را بزرگ و مهم نشان میدهند، به جز پول و ثروتشان از کسی دیگر برتر نیستند.
بستان و باغ دارند اما نمیدهند
هرگز یکی چغاله به طفل چغال خویش
هوش مصنوعی: باغ و بستان دارند اما هرگز نمیدهند، حتی یک چغاله به بچهی خود.
خاتون اگر خیال خیاری کند، نهد
سر چونخیار بر سر فکر و خیال خویش
هوش مصنوعی: اگر زن خیال کند که میتواند به سادگی مانند خیار در زندگی خود رفتار کند، تمام افکار و دغدغههایش به شکل آن خیار بر سرش خواهد آمد.
محصول باغ و باغچهٔ خانه را دهند
بقال راکه بارکند بر بغال خویش
هوش مصنوعی: محصولات باغ و باغچهٔ خانه را به بقال بدهند تا او بر دوش خود حمل کند.
وز بهر اهل خانه فرستدگه غروب
زانگور غژم گشته و آلوی کال خویش
هوش مصنوعی: در غروب، شخصی از سر محبت برای خانوادهاش انگور رسیده و آلوهای نارس میفرستد.
چون کوت کش بیاورد از بهر باغ کوت
مزدیش نیست تا نتکاند جوال خویش
هوش مصنوعی: وقتی که کسی برای برداشت محصول از باغش تلاش میکند، باید بداند که زحمتی که میکشد، ارزشش را دارد و نمیتواند به راحتی از حاصل زحمتش بهرهمند شود.
حمالی ار زغال بیارد برایشان
باید که خاکه بسترد از دست و بال خویش
هوش مصنوعی: اگر کسی زغال برای آنها بیاورد، باید مراقب باشد که خاک و کثیفی به دستان و لباسش نچسبد.
ور دست و بال او نشد ازگرد خاکه پاک
بایست یک درم فکند از زغال خویش
هوش مصنوعی: اگر او از گرد و غبار پاک نشود، باید حتی یک درهم از زغال خود را بیفکند.
گر سائلی بخواهد از آن قوم حاجتی
نادم کنندش از جبروت و نکال خوبش
هوش مصنوعی: اگر کسی از آن گروه چیزی بخواهد، او را به خاطر قدرت و کمال پهنای وجودشان، ناامید میکنند.
چیزی طلب کنند ز سائل به دست مزد
گر خواست پس بگیرد از آنان سؤال خویش
هوش مصنوعی: اگر کسی چیزی از سائل بخواهد و در مقابل مزدش را بگیرد، پس بهتر است که از آنان سوال نکند.
اندر پیش دوند و بلیسند دست و پاش
بینند اگر یکی مگس اندر مبال خوبش
هوش مصنوعی: در جلو دوندگان، دست و پای او را میلیسند و اگر یک مگس بر روی لباس خوبش بنشیند، آن را میبینند.
چون گربهٔ گرسنه که جسته است طعمهای
غرند پای سفره به اهل و عیال خوبش
هوش مصنوعی: شخصی که به شدت گرسنه است و به دنبال غذا میگردد، مانند گربهای میماند که برای به دست آوردن طعمهاش نگران و بیقرار است، در حالی که در سفرهاش خانواده و عزیزانش حضور دارند.
یک لقمه نان خود را دارد عزیزتر
از دختر و زن و پسر و عم و خال خویش
هوش مصنوعی: یک لقمه نان برای انسان از هر چیزی دیگر، حتی عزیزترین افراد مانند دختر، همسر، پسر و بستگانش، ارزش بیشتری دارد.
آنان که فکر لقمهٔ نانشان بهسر پزند
جان مینهند بر سر فکر محال خوبش
هوش مصنوعی: افرادی که تنها به فکر تأمین نیازهای اولیه خود هستند، جان خود را بر سر خیالات و آرزوهای غیرواقعی میگذارند.
کاش این مواظبت که زنان حرام خود
دارند، داشتند ز جفت حلال خویش!
هوش مصنوعی: ای کاش که زنیها که در حرام خود مراقب هستند، همین دقت و توجه را نسبت به همسر حلال خود داشتند!