گنجور

شمارهٔ ۹۴ - در محرم

در مُحَرَّم اهلِ ری خود را دگرگون می‌کنند
از زمین آه و فغان را زیب گردون می‌کنند
گاه عریان گشته با زنجیر می‌کوبند پشت
گه کفن پوشیده فرق خویش پُرخون می‌کنند
گاه بگشوده گریبان‌، روز تا شب سینه را
در معابر با شرَقِّ دست‌، گلگون می‌کنند
گه به یاد تشنه‌کامانِ زمینِ کربلا
جویبار دیده را از گریه جیحون می‌کنند
وز دروغ گندهٔ «‌یا لَیتَنا کُنّا مَعَک‌»
شاهِ دین را کوک و زینب را جگرخون می‌کنند
صبح برجسته جنب تا ظهر می‌ریزند اشک
ظهر تا شب نوحه می‌خوانند و شب کون می‌کنند
خادمِ شِمرِ کنونی گشته وآنگه ناله‌ها
با دوصد لعنت‌، ز دست شِمرِ ملعون می‌کنند
بر یزید زنده می‌‎گویند، هردم صد مجیز
پس شماتت بر یزید مردهٔ دون می‌کنند
پیش ایشان صد عبیدالله سرپا، وین گروه
ناله از دست عبیداللهِ مدفون می‌کنند
حق گواه است ار محمد زنده گردد ور علی
هر دو را تسلیم نَوّابِ همایون می‌کنند
آید از دروازهٔ شمران اگر روزی حسین
شامش از دروازهٔ دولاب بیرون می‌کنند
حضرت عباس اگر آید پیِ یک جرعه آب
مَشکِ او را در دمِ دروازه وارون می‌کنند
قائمِ آلِ محمد، گر کند ناگه ظهور
کلّه‌اش داغون‌، به ضرب چوبِ قانون می‌کنند
گر علی‌اصغر بیاید بر درِ دکّانشان
در دو پول آن طفل را یک پول مغبون می‌کنند
ور علی‌اکبر بخواهد یاری از این کوفیان
روز پنهان گشته شب بر وی شبیخون می‌کنند
لیک اگر زین ناکسان خانم بخواهد ابن‌سعد
خانم ار پیدا نشد، دعوت ز خاتون می‌کنند
گر یزید مقتدر پا بر سر ایشان نهد
خاک پایش را به آب دیده معجون می‌کنند
ور بساید دستشان با دست اولاد علی
دست خود را شست‌وشو با سِدر و صابون می‌کنند
جمله مجنونند و لیلای وطن در دستِ غیر
هی لمیده صحبت از لیلی و مجنون می‌کنند
سندی شاهک برِ زُهّادشان پیغمبر است
هی نشسته لعن بر هارون و مأمون می‌کنند
خود اسیرانند در بند جفای ظالمان
بر اسیرانِ عرب این نوحه‌ها چون می‌کنند؟
تا خرند این قوم‌، رندان خرسواری می‌کنند
وین خران در زیر ایشان آه و زاری می‌کنند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

در مُحَرَّم اهلِ ری خود را دگرگون می‌کنند
از زمین آه و فغان را زیب گردون می‌کنند
هوش مصنوعی: در محرم، مردم ری تغییر می‌کنند و از زمین به آسمان ناله و فریاد را می‌فرستند.
گاه عریان گشته با زنجیر می‌کوبند پشت
گه کفن پوشیده فرق خویش پُرخون می‌کنند
هوش مصنوعی: گاهی در شرایطی سخت و دشوار دیده می‌شود که افراد حتی در حالی که زنجیر به دست و پا دارند، سختی‌ها را تحمل می‌کنند و در عوض، کسانی که در آرامش به سر می‌برند، بر بدن خود آسیب می‌زنند و درد می‌کشند.
گاه بگشوده گریبان‌، روز تا شب سینه را
در معابر با شرَقِّ دست‌، گلگون می‌کنند
هوش مصنوعی: گاهی در خیابان‌ها، مردم با دستان خود لباس‌های خود را می‌گشایند و سینه‌هایشان را در طول روز تا شب به رنگ قرمز درمی‌آورند.
گه به یاد تشنه‌کامانِ زمینِ کربلا
جویبار دیده را از گریه جیحون می‌کنند
هوش مصنوعی: گاهی به یاد تشنه‌کامان زمین کربلا، اشک‌های چشم مانند جویبارهای پرآب سرازیر می‌شود.
وز دروغ گندهٔ «‌یا لَیتَنا کُنّا مَعَک‌»
شاهِ دین را کوک و زینب را جگرخون می‌کنند
هوش مصنوعی: در این بیت به عواقب دروغ‌ها و ادعاهای بزرگ اشاره می‌شود که منجر به اندوه عمیق و درد برای شخصیت‌های مذهبی شده است. به طور خاص، این دروغ‌ها به نحوی سبب ظلم و رنج به حضرت زینب و امام حسین می‌شود و نشان‌دهنده تأثیرات منفی بی‌صداقتی و نادرستی در جامعه است.
صبح برجسته جنب تا ظهر می‌ریزند اشک
ظهر تا شب نوحه می‌خوانند و شب کون می‌کنند
هوش مصنوعی: صبح روشن و پرانرژی است و تا ظهر، اشک و غم می‌ریزند. تا شب، نوحه و عزاداری می‌کنند و در شب، به کارهای خود ادامه می‌دهند.
خادمِ شِمرِ کنونی گشته وآنگه ناله‌ها
با دوصد لعنت‌، ز دست شِمرِ ملعون می‌کنند
هوش مصنوعی: خدمتگزار شمر امروزی شده و سپس با صد لعنت، ناله‌ها از دست شمر ملعون بلند می‌شود.
بر یزید زنده می‌‎گویند، هردم صد مجیز
پس شماتت بر یزید مردهٔ دون می‌کنند
هوش مصنوعی: همواره درباره یزید زنده صحبت می‌کنند و هر لحظه او را می‌ستایند، اما به یزید مرده که از نظر اخلاقی پست بود، شماتت و سرزنش می‌کنند.
پیش ایشان صد عبیدالله سرپا، وین گروه
ناله از دست عبیداللهِ مدفون می‌کنند
هوش مصنوعی: در حضور آن‌ها تعداد زیادی از عبیدالله‌ها ایستاده‌اند، اما این گروه همچنان از دست عبیدالله‌ای که در خاک دفن شده، ناله و گله می‌کنند.
حق گواه است ار محمد زنده گردد ور علی
هر دو را تسلیم نَوّابِ همایون می‌کنند
هوش مصنوعی: اگر محمد دوباره به زندگی بازگردد، حق شهادت می‌دهد که علی هم تسلیم نمایندگان بزرگ خواهد شد.
آید از دروازهٔ شمران اگر روزی حسین
شامش از دروازهٔ دولاب بیرون می‌کنند
هوش مصنوعی: اگر روزی حسین از دروازهٔ شمران به سمت شام بیاید، او را از دروازهٔ دولاب بیرون می‌کنند.
حضرت عباس اگر آید پیِ یک جرعه آب
مَشکِ او را در دمِ دروازه وارون می‌کنند
هوش مصنوعی: حضرت عباس اگر به دنبال یک قطره آب بیاید، به محض رسیدن به دروازه، مشک او را واژگون می‌کنند.
قائمِ آلِ محمد، گر کند ناگه ظهور
کلّه‌اش داغون‌، به ضرب چوبِ قانون می‌کنند
هوش مصنوعی: اگر قائم آل محمد ناگهان ظهور کند، برخی ممکن است دچار مشکلات و سختی‌هایی شوند و به دلیل قانون، با چوب و مجازات مواجه شوند.
گر علی‌اصغر بیاید بر درِ دکّانشان
در دو پول آن طفل را یک پول مغبون می‌کنند
هوش مصنوعی: اگر علی‌اصغر به پیش دکانشان بیاید، در ازای دو پول، یک پول آن بچه را کم‌فروشی می‌کنند.
ور علی‌اکبر بخواهد یاری از این کوفیان
روز پنهان گشته شب بر وی شبیخون می‌کنند
هوش مصنوعی: اگر علی‌اکبر بخواهد از این کوفیان یاری بخواهد، در روز پنهان شده، شب به او حمله می‌کنند.
لیک اگر زین ناکسان خانم بخواهد ابن‌سعد
خانم ار پیدا نشد، دعوت ز خاتون می‌کنند
هوش مصنوعی: اگرچه این ناکسان، خانم را می‌خواهند، ولی اگر ابن‌سعد خانم پیدا نشود، دعوت از خاتون انجام می‌شود.
گر یزید مقتدر پا بر سر ایشان نهد
خاک پایش را به آب دیده معجون می‌کنند
هوش مصنوعی: اگر یزید قدرتمند بر سر این افراد پا بگذارد، آنها خاک پای او را با اشک خود ترکیب می‌کنند.
ور بساید دستشان با دست اولاد علی
دست خود را شست‌وشو با سِدر و صابون می‌کنند
هوش مصنوعی: اگر دست آن‌ها را با دست فرزندان علی بساید، دست خود را با سدر و صابون شست‌وشو می‌دهند.
جمله مجنونند و لیلای وطن در دستِ غیر
هی لمیده صحبت از لیلی و مجنون می‌کنند
هوش مصنوعی: همه دیوانه‌وار دنبال عشق وطن هستند، اما این وطن در چنگ دیگران است و آن‌ها بی‌خبر از این موضوع، فقط از عشق و داستان‌های آن صحبت می‌کنند.
سندی شاهک برِ زُهّادشان پیغمبر است
هی نشسته لعن بر هارون و مأمون می‌کنند
هوش مصنوعی: پیامبر خدا به زاهدان می‌گوید که به ملامت و نکوهش هارون و مأمون نشسته‌اند و در واقع به آن‌ها عیب‌جویی می‌کنند.
خود اسیرانند در بند جفای ظالمان
بر اسیرانِ عرب این نوحه‌ها چون می‌کنند؟
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که کسانی که خودشان در چنگال ستم و بی‌رحمی هستند، چگونه می‌توانند برای دیگران که همچون اسیران عرب زیر ستم قرار دارند، نوحه و سوگواری کنند؟ در واقع، این سوال به نوعی تأمل در مورد شرایط خود و دیگران را نشان می‌دهد و اشاره دارد به اینکه چگونه کسی که خود گرفتار ظلم است، می‌تواند برای دیگران که در وضعیت مشابهی هستند، عزاداری کند.
تا خرند این قوم‌، رندان خرسواری می‌کنند
وین خران در زیر ایشان آه و زاری می‌کنند
هوش مصنوعی: گروهی از رندان و خوشگذران به زندگی خود ادامه می‌دهند و در عین حال، عده‌ای دیگر که به لحاظ اجتماعی پایین‌تر هستند، در زیر فشار و سختی‌های زندگی زاری و ناله می‌کنند.

حاشیه ها

1393/08/25 12:10
رضا رضایی

1 . در بیت آخر به جای کلمه زاری کلمه افسون است .
2 . خطاب شاعر به افراد لاابالی است نه عزاداری

1393/08/26 01:10
محمد

اتفاقا آقای بهتر شهدی گفته امروزه روز هم آنرا بعینه می بینیم

1393/08/10 15:11

اشتباه نوشتاری :
ﮔﺎﻩ ﻋﺮﯾﺎﻥ "ﮐﺸﺘﻪ" ﺑﺎ ﺯﻧﺠﯿﺮ ﻣﯽﮐﻮﺑﻨﺪ ﭘﺸﺖ
صحیح :
گشته

1393/11/09 12:02
سید

این قصیده زیبابرای دین شناسان واقعی واهل فهم است نه متعصبین متحجروسطحی نگرکه یک عمرباخرافه گری به ریشه ادیان الهی تیشه زده اندتادکان دونبششان رونق بیشترگیرد

1394/09/22 09:11
مسلم

این شعر را به عینه درهردوران می توان دید و حس کرد و اتفاقاً مستاق های زیادی دارد.و شاعر چه نکته بین ونکته سنج بوده زیرا از روی تعصب خشک وخالی و فقط شعری گفته باشد این شعررا نسروده . روحش شاد و یادش گرامی باد.

1394/09/22 17:11
ناشناس هستم (یکی از آنها)

مصداق است عزیزم!
اول درست نوشتن را بیاموز و سپس نظر بده.

1394/12/20 09:02
ناشناس

منظور بهار تسلیم نشدن به ظالم والگو گرفتن از امامی است که برایش عزاداری می کنند. که هدف امام شهید را نفهمیدن مساوی با خریت است.

1394/12/21 01:02
تضمینی

برای ظعر اگر چه می توان توجیهی یافت ولی در نگاه اول مسخره کردن عقاید هزار و چند قرنی گروه زیادی از مردمان است.
بهار می توانست با لحن بهتری به آسیب شناسی عزاداری های نامشروع بپردازد.
به علاوه چند رنگه بودن مرحوم بهار در عرصه ی سیاست و ادبیات و فرهنگ و... امری است روشن و جملگی بر آنند....
وی روزی در ستیز با استبداد بود و مشروطه خواهی دو آتشه می نمود ولی در زمانی مداح شاه و نه کرسی فلک را ردیف کن تا بوسه زند بر رکاب قزل ارسلان-یعنی رضا خان-
گاهی در سرقت شعر و گاهی بر علیه سارقان...
و مطالبی دیگر
ثبات در رأی و عمل چیز خوبی است که ایشان چندان این رقم جنس را نداشت...
به خاطر همین شعر بالا نیز در همان راستا تحلیل می شود و نباید خرده ای خاص بر این دست افراد گرفت...

1396/07/27 11:09
مجید

یک) "ثبات در رای و عمل" در واقع نام بزک شده‌ای‌ست که نانخوران دین روی "جهل و تعصب" گذاشته‌اند برای تحمیق عوام و دعوتشان به جمودفکری و دشمنی با منطق و گوهر عقل.
وگرنه عاقل در هر روز به تجربه جدیدی می‌رسد و عقاید خود را بازسنجی میکند تا مبادا به دوغ دیو درافتاده و بازیچهء شیاطین ملَک‌نما شده باشد. البته اگر واقعا به آخرت و حساب و کتاب باوری دارد. نه اینکه خدای ناکرده به تعبیر استاد بهار بزرگوار:
لیک اگر زین ناکسان خانم بخواهد ابن‌سعد
خانم ار پیدا نشد، دعوت ز خاتون می کنند
دو) ای کاش آن دوست عزیزمان بجای ایراد گرفتن به نگارش "مستاق" (بجای مصداق) در مغز سخن آن هموطن عزیز تدبر می‌کردند. مستاق نوشتن مصداق هم طبعا از اثرات آموزش و پرورشی‌ست که آموزش و پرورش را آخرین اولویت خود برای فرزندان این کشور ادیب‌پرور قرار داده، متاسفانه.
سه) وزن و معنای مصرع دوم از بیت سوم را درک نکردم. دوستان اگر راهنمایی کنند سپاسگزار خواهم بود. این مصرع:
در معابر با شرق دست، گلگون می‌کنند.

1396/07/04 14:10
من

سلام آقا مجید
این که می فرمایید: "ثبات در رای و عمل” در واقع نام بزک شده‌ای‌ست که نانخوران دین روی “جهل و تعصب” گذاشته‌اند برای تحمیق عوام، و عاقل در هر روز به تجربه جدیدی می‌رسد و عقاید خود را بازسنجی میکند"
به نظر من سخن صحیحی نیست.
در آیه های زیبای قرآن کریم و در زندگی انبیای الهی و امامان معصوم، ثبات و استقامت ستوده شده و استقامت و ثبات غیر از ایستایی است. این مخالفتی هم با رشد مستمر معنوی و اخلاقی ندارد.

1398/09/28 09:11
محمد حسین

ظهر تا شب نوحه می‌خوانند و شب کون می کنند
آن هم قسمت سانسور شده در شعر

1399/03/11 01:06
mazi

1) بیت آخر:
تا خرند این قوم‌، رندان خرسواری می کنند
وین خران در زیر ایشان آه و

1399/03/11 01:06
mazi

1) بیت آخر:
تا خرند این قوم‌، رندان خرسواری می کنند
وین خران در زیر ایشان آه و افسون می کنند
2) در پاسخ به جناب مجید-سه:
گاه بگشوده گریبان‌، روز تا شب سینه را
در معابر با شَرَقِّ دست، گلگون میکنند

1400/01/11 03:04

سندی شاهک بر زِهادشان پیغمبر است
علامت کسره باید برای حرف ر باشد برِ
با جابجایی کسره حرف (ز) زُهّادشان کسره گرفته
البته من در زمینه ی ادبیات چیز زیادی نمی دانم

1401/05/06 11:08
احمد رحمت‌بر

در دو پول آن طفل را یک پول مغبون می کنند.

یعنی به جای اینکه دو پول به آن طفل دهند، یک پول آن را بالا می‌کشند.

1401/05/06 11:08
احمد رحمت‌بر

سِنْدی بْن شاهِکْ زندان‌بان امام کاظم(ع) و از چهره‌های شناخته‌شده در دوران حکومت خلفای عباسی است. وی در زندان با امام هفتم شیعیان، سخت و خشن رفتار می‌کرد. او با مأموریتی که از جانب هارون الرشید بر عهده داشت، امام کاظم(ع) را به شهادت رساند.

1402/08/06 06:11
حامد آذربایجانی

صبح برجسته جُنُب تا ظهر می‌ریزند اشک

ظهر تا شب نوحه می‌خوانند و شب ... می‌کنند.

من خشم دوستان مذهبی را نسبت به بهار درک می‌کنم. واقعا این سیلی دردناکی است. 😅

1403/04/20 03:07
علی همتی

سلام مجید

َشَرَّقِ دست، منظور صدای برخورد شدید دست با چیزی است. مثل صدای سیلی زدنِ خشن.

و اما اشتباه چاپی شعر:

در بیت آخر کلمه "افسون" صحیح است نه "زاری". از قافیه شعر هم می‌توان فهمید که افسون درست است.

بقیه موارد هم دوستان تذکر دادند.

ایکاش مدیر صفحه، مطالب ‌پینوست را را بررسی و اشتباهات تایپی را اصلاح می‌کردند 

سپاس