گنجور

شمارهٔ ۷۱ - چه باید کرد؟

ترک ملک عجم ببایدکرد
رای ملک عدم بباید کرد
یا به نخجیرگاه جهل عجم
کار شیر اجم ببایدکرد
به وفا و وفاق و فضل و هنر
خلق را همقسم بباید کرد
وین نظامات زشت ناخوش را
به خوشی منتظم ببایدکرد
خامه‌ای چون سنان بباید ساخت
نامه‌ای چون صنم بباید کرد
کار عرض قلم بباید دید
کار در هر قدم بباید کرد
آیهٔ والقلم بباید خواند
مر قلم را علم ببایدکرد
قلمی کو ببرد عرض ‌هنر
آن قلم را قلم بباید کرد
به مقالات احترام‌آمیز
نامه را محترم ببایدکرد
زانتقادات احتشام‌انگیز
خامه را محتشم بباید کرد
بهر بسط فضایل و حسنات
فکر خیل و حشم بباید کرد
بخردان را درم بباید داد
ناکسان را دژم بباید کرد
چون سپردند بخردان را کار
ترک لا و نعم بباید کرد
خیر اصحاب خیر بایدگفت
ذم ارباب ذم بباید کرد
تا عذاب ستمگری بچشد
به ستمگر ستم بباید کرد
دست دزدان حکمفرما را
قطع از هر رقم بباید کرد
سر رندان اجتماعی را
خرد بی کیف و کم بباید کرد
وین دنی دایگان ملت را
رهسپار عدم بباید کرد
از لئامت نظر بباید دوخت
ترک اسراف هم بباید کرد
زین فضولی تجملات‌، چنانک
بره از گرگ، رم بباید کرد
ساده گویی و ساده پوشی را
با نظافت به هم بباید کرد
کار و سرمایه و فضیلت را
پیشتاز همم بباید کرد
کیسهٔ خلق را ز علم و عمل
پر ز زرّ و درم بباید کرد
مملکت را ز فکرهای صواب
چون بهشت ارم بباید کرد
چون شد آسوده‌ دل ز فکر شرف
فکر شأن و شکم بباید کرد
بی‌ سر و بن گزافه گویی را
پایمال حکم بباید کرد
با خیال درست و گفته راست
پشت بدخواه خم بباید کرد
فال خوش متصل بباید زد
فکر خوش دم به دم بباید کرد
سخنان بهار را با زر
به صحایف رقم بباید کرد

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ترک ملک عجم ببایدکرد
رای ملک عدم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای رهایی از سرزمین عجم، باید تصمیم گرفت و باید به ملک عدم (جهان دیگر) اندیشید.
یا به نخجیرگاه جهل عجم
کار شیر اجم ببایدکرد
هوش مصنوعی: برای غلبه بر نادانی و جهل، باید به میدان شکار حیوانات قوی و شجاع برویم و با تلاش و کوشش، بر مشکلات فائق آییم.
به وفا و وفاق و فضل و هنر
خلق را همقسم بباید کرد
هوش مصنوعی: باید مردم را به صداقت، همکاری، فضیلت و هنر متعهد و متحد کرد.
وین نظامات زشت ناخوش را
به خوشی منتظم ببایدکرد
هوش مصنوعی: باید این نظم‌ها و شرایط ناپسند و زشت را به بهترین شکل ممکن تغییر داد و بهبود بخشید.
خامه‌ای چون سنان بباید ساخت
نامه‌ای چون صنم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای نوشتن نامه‌ای زیبا و جذاب، باید قلمی تند و زاویه‌دار داشته باشیم و محتوای آن را عمیق و دلربا کنیم.
کار عرض قلم بباید دید
کار در هر قدم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای نوشتن یا بیان هر موضوعی، باید دقت و توجه زیادی به کار داشت و در هر قدم، باید به درستی عمل کرد.
آیهٔ والقلم بباید خواند
مر قلم را علم ببایدکرد
هوش مصنوعی: باید آیه‌ی "والقلم" را خواند، زیرا برای نوشتن و علم آموزی باید از قلم استفاده کرد.
قلمی کو ببرد عرض ‌هنر
آن قلم را قلم بباید کرد
هوش مصنوعی: اگر قلمی دارد که می‌تواند هنر خود را عرضه کند، باید آن قلم را اصلاح و بهبود بخشید تا بتواند به بهترین نحو این کار را انجام دهد.
به مقالات احترام‌آمیز
نامه را محترم ببایدکرد
هوش مصنوعی: باید با تقدیر و احترام به نوشته‌های دیگران، نامه را نیز با احترام بنویسیم.
زانتقادات احتشام‌انگیز
خامه را محتشم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای برخورد با انتقادات به شکلی شایسته و محترمانه، باید خود را آماده و متناسب با آن کرد.
بهر بسط فضایل و حسنات
فکر خیل و حشم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای گسترش فضیلت‌ها و خوبی‌ها، باید به فکر جمعیت و گروه‌هایی باشیم که در اطراف ما هستند.
بخردان را درم بباید داد
ناکسان را دژم بباید کرد
هوش مصنوعی: عقلای جامعه باید به افراد باهوش و شایسته بها دهند، در حالی که باید با افراد نادان و بی‌کفایت برخوردی سخت و جدی داشت.
چون سپردند بخردان را کار
ترک لا و نعم بباید کرد
هوش مصنوعی: زمانی که کارهای مهم را به افراد خردمند سپردند، باید از خوشی‌ها و لذت‌های دنیا دوری جست.
خیر اصحاب خیر بایدگفت
ذم ارباب ذم بباید کرد
هوش مصنوعی: خیر و خوبی دوستان و همراهان را باید ستود، و بدی و ناپسندی مخالفان را باید تقبیح کرد.
تا عذاب ستمگری بچشد
به ستمگر ستم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای اینکه ستمگری عذاب ببیند، باید به او ستم کرد.
دست دزدان حکمفرما را
قطع از هر رقم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای جلوگیری از فساد و ناپاکی، باید با مفسدان و دزدان به شدت برخورد کرد و آنها را از قدرت بازداشت.
سر رندان اجتماعی را
خرد بی کیف و کم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای اینکه افراد جامعه به درستی رفتار کنند و از زیاده‌خواهی و مشکلات اجتماعی دور باشند، باید به گونه‌ای رفتار کرد که به آنها پیامدهای ناگواری نرسد و از هرگونه برخورد خشن و بی‌رحمانه پرهیز کرد.
وین دنی دایگان ملت را
رهسپار عدم بباید کرد
هوش مصنوعی: این دنیا به معنای واقعی، باید موجب حرکت و پیشرفت ملت‌ها به سمت بی‌نهایت و نشئهٔ دگرگونی شود.
از لئامت نظر بباید دوخت
ترک اسراف هم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای جلوگیری از ناپاکی نیاز به نظارت و دقت داریم و همچنین باید از زیاده‌روی پرهیز کنیم.
زین فضولی تجملات‌، چنانک
بره از گرگ، رم بباید کرد
هوش مصنوعی: از این تجملات و ظواهر بیهوده، مانند بره‌ای که از گرگ می‌گریزد، باید فرار کرد.
ساده گویی و ساده پوشی را
با نظافت به هم بباید کرد
هوش مصنوعی: ساده‌زیستی و رفتار صادقانه باید با پاکیزگی و رعایت نظافت همراه باشد.
کار و سرمایه و فضیلت را
پیشتاز همم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای رسیدن به موفقیت و پیشرفت، باید در کنار هم به کار، سرمایه‌گذاری و فضیلت توجه کنیم و آن‌ها را در اولویت قرار دهیم.
کیسهٔ خلق را ز علم و عمل
پر ز زرّ و درم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای پر کردن کیسه مردم با علم و عمل، باید آن را با پول و ثروت پر کرد.
مملکت را ز فکرهای صواب
چون بهشت ارم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای ساختن یک کشور خوب و آباد، باید از اندیشه‌های درست و منطقی استفاده کرد، به‌گونه‌ای که آن سرزمین بهشت گونه و دلپذیر شود.
چون شد آسوده‌ دل ز فکر شرف
فکر شأن و شکم بباید کرد
هوش مصنوعی: وقتی دل از نگرانی‌ها و دغدغه‌های مربوط به مقام و موقعیت آرام می‌شود، باید به نیازهای خود و دیگران توجه کرد و کارهای ضروری را انجام داد.
بی‌ سر و بن گزافه گویی را
پایمال حکم بباید کرد
هوش مصنوعی: گفتن حرف‌های بی‌محتوا و بی‌اساس باید تحت تأثیر قضاوت منطقی و درست قرار گیرد و نادیده گرفته شود.
با خیال درست و گفته راست
پشت بدخواه خم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای مقابله با بدخواهان، باید با نیت خوب و حرف‌های صادقانه عمل کنیم و به این ترتیب در برابر آن‌ها استقامت نشان دهیم.
فال خوش متصل بباید زد
فکر خوش دم به دم بباید کرد
هوش مصنوعی: برای داشتن آینده‌ای خوب و خوش باید اقدام به انجام کارهای مثبت و سازنده کنیم و بر روی افکار خوب تمرکز کنیم.
سخنان بهار را با زر
به صحایف رقم بباید کرد
هوش مصنوعی: سخنان بهار باید با طلا بر روی کاغذ نوشته شوند.