گنجور

شمارهٔ ۵۰ - یا مرگ یا تجدد

هرکو در اضطراب وطن نیست
آشفته و نژند چو من نیست
کی می‌خورد غم زن و دختر
آن را که هیچ دختر و زن نیست
نامرد جای مرد نگیرد
سنگ سیه چو در عدن نیست
مرد از عمل شناخته گردد
مردی به‌شهرت و به‌سخن نیست
نام ار حسن نهند چه حاصل
آن‌را که خلق ‌و خوی حسن نیست
فرتوت گشت کشور و او را
بایسته‌تر ز گور و کفن نیست
یا مرگ یا تجدد و اصلاح
راهی جز این‌دو پیش وطن نیست
ایران کهن شده است سراپای
درمانش جز به تازه شدن نیست
عقل کهن به مغز جوان هست
فکر جوان به مغز کهن نیست
ز اصلاح اگر جوان نشود ملک
گر مرد جای سوگ و حزن نیست
وبرانه‌ایست کشور ایران
وبرانه را بها و ثمن نیست
امروز حال ملک خرابست
بر من مجال شبهت و ظن نیست
شخصی زعیم و کارگشا، نی
مردی دلیر و نیزه فکن نیست
اخلاق مرد و زن همه فاسد
جز مفسدت بسر و علن نیست
خویشی میان پور و پدر، نه
یاری میان شوهر و زن نیست
تن‌ها سپید و پاک ولیکن
یک خون پاک در همه تن نیست
امروز چشم مردم ایران
جز بر خدایگان زمن نیست
شاها تویی که شب ز غم ملک
در دیده‌ات مجال وسن نیست
بنگر به ملک خویش که در وی
یک تن جدا ز رنج و محن نیست
درکشور تو اجنبیان را
کاری جز انقلاب و فتن نیست
بیدادها کنند وکسی را
یک دم مجال داد زدن نیست
هرسو سپه کشند و رعیت
ایمن به‌دشت وکوه و دمن نیست
در فارس نیست خاک و به تبریز
کزخون به رنگ لعل یمن نیست
کشور تباه گشت و وزیران
گویی زبانشان به دهن نیست
حکام نابکار ز هر سوی
غارت کنند و جای سخن نیست
یار اجانب‌اند و بدین فن
کس را به کارشان سن و من نیست
معزول می‌شود به فضاحت
آن کس که مرد حیله و فن نیست
شاها بدین زبونی و اهمال
امروز هند و چین و ختن نیست
با دشمنان ملک بفرمای
کاین باغ جای زاغ وزغن نیست
ورنه نعوذباله فردا
این باغ و کاخ و سرو و سمن نیست
گفتم به طرزگفتهٔ مسعود
«‌امروز هیچ خلق چو من نیست‌»

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات فعولن
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هرکو در اضطراب وطن نیست
آشفته و نژند چو من نیست
هوش مصنوعی: هر کسی که از سرزمین خود نگرانی ندارد، مانند من در آشفتگی و غم نیست.
کی می‌خورد غم زن و دختر
آن را که هیچ دختر و زن نیست
هوش مصنوعی: کیست که غم و اندوه زن و دختر را بخورد، در حالی که خود هیچ زن و دختری ندارد؟
نامرد جای مرد نگیرد
سنگ سیه چو در عدن نیست
هوش مصنوعی: نامرد هرگز نمی‌تواند جای مرد را بگیرد، چرا که اگر در بهشت هم سنگی سیاه باشد، به درد نمی‌خورد.
مرد از عمل شناخته گردد
مردی به‌شهرت و به‌سخن نیست
هوش مصنوعی: انسان با رفتار و کردار خود شناخته می‌شود، نه با شهرت یا کلامی که می‌گوید.
نام ار حسن نهند چه حاصل
آن‌را که خلق ‌و خوی حسن نیست
هوش مصنوعی: اگر نام کسی را به خوبی بگذارند، چه فایده‌ای دارد وقتی که رفتار و شخصیت او خوب نیست؟
فرتوت گشت کشور و او را
بایسته‌تر ز گور و کفن نیست
هوش مصنوعی: کشور در حال فروپاشی است و او به جز گور و کفن، چیز دیگری برایش مناسب نیست.
یا مرگ یا تجدد و اصلاح
راهی جز این‌دو پیش وطن نیست
هوش مصنوعی: یا باید به استقبال مرگ برویم یا راه نویی را در پیش بگیریم و اصلاحاتی در امور انجام دهیم. دیگر راهی جز این دو برای کشور وجود ندارد.
ایران کهن شده است سراپای
درمانش جز به تازه شدن نیست
هوش مصنوعی: ایران قدیم به‌کلی از نظر سلامتی و وضعیت مطلوب نیاز به بهبود و نو شدن دارد و تنها راه حل برای او، به‌روز شدن و تجدید کردن است.
عقل کهن به مغز جوان هست
فکر جوان به مغز کهن نیست
هوش مصنوعی: عقل و دانایی قدیم در ذهن جوانان وجود دارد، اما اندیشه و تفکرات جوانان در ذهن بزرگ‌ترها و افراد باتجربه جایی ندارد.
ز اصلاح اگر جوان نشود ملک
گر مرد جای سوگ و حزن نیست
هوش مصنوعی: اگر اصلاح و بهبود در جوانان به وجود نیاید، حتی اگر مردان در این ملک باشند، جایی برای اندوه و غصه نخواهد بود.
وبرانه‌ایست کشور ایران
وبرانه را بها و ثمن نیست
هوش مصنوعی: ایران سرزمینی است که ارزش و قیمت خاصی ندارد.
امروز حال ملک خرابست
بر من مجال شبهت و ظن نیست
هوش مصنوعی: امروز حال و وضع من خراب است و دیگر جایی برای شک و تردید نیست.
شخصی زعیم و کارگشا، نی
مردی دلیر و نیزه فکن نیست
هوش مصنوعی: انسانی که رهبری و حل مشکلات دیگران را بر عهده دارد، لزوماً نیازی به شجاعت و توانایی رزمی ندارد.
اخلاق مرد و زن همه فاسد
جز مفسدت بسر و علن نیست
هوش مصنوعی: اخلاق مردان و زنان به گونه‌ای فاسد است که تنها فساد در کارها و رفتارهای علنی و پنهان وجود دارد.
خویشی میان پور و پدر، نه
یاری میان شوهر و زن نیست
هوش مصنوعی: رابطه‌ای که بین فرزند و پدر وجود دارد، مانند رابطه‌ی همسری نیست و عمق و پیوند خاصی دارد که قابل مقایسه با همکاری میان شوهر و زن نیست.
تن‌ها سپید و پاک ولیکن
یک خون پاک در همه تن نیست
هوش مصنوعی: تن‌ها از نظر رنگ و ظاهر سفید و پاک هستند، اما در درون هر کدام خونی پاک وجود ندارد که در تمام اجساد یکسان باشد.
امروز چشم مردم ایران
جز بر خدایگان زمن نیست
هوش مصنوعی: امروز مردم ایران فقط به خداوند خود نگاه می‌کنند و به هیچ چیز دیگر توجه ندارند.
شاها تویی که شب ز غم ملک
در دیده‌ات مجال وسن نیست
هوش مصنوعی: ای پادشاه، تو کسی هستی که شب‌ها به خاطر غم ملک، در چشمانت جایی برای خواب وجود ندارد.
بنگر به ملک خویش که در وی
یک تن جدا ز رنج و محن نیست
هوش مصنوعی: به دارایی و سرزمین خود نگاه کن، چرا که در آن هیچ کس وجود ندارد که از درد و مشکلات جدا باشد.
درکشور تو اجنبیان را
کاری جز انقلاب و فتن نیست
هوش مصنوعی: در سرزمین تو، بیگانگان تنها به ایجاد شورش و ناآرامی مشغول هستند.
بیدادها کنند وکسی را
یک دم مجال داد زدن نیست
هوش مصنوعی: در این وضعیت، ظلم و ستم بیشتری بر مردم روا می‌دارند و هیچ فرصتی برای فریاد زدن و اعتراض کردن وجود ندارد.
هرسو سپه کشند و رعیت
ایمن به‌دشت وکوه و دمن نیست
هوش مصنوعی: در هر گوشه‌ای گروهی به جنگ و درگیری مشغولند و مردم عادی در دشت و کوه و زمین امنیتی ندارند.
در فارس نیست خاک و به تبریز
کزخون به رنگ لعل یمن نیست
هوش مصنوعی: در استان فارس خاکی وجود ندارد و در تبریز هم رنگ خون به زیبایی لعل یمن نیست.
کشور تباه گشت و وزیران
گویی زبانشان به دهن نیست
هوش مصنوعی: کشور ویران شده و گویا وزیران قادر به بیان سخنان خود نیستند.
حکام نابکار ز هر سوی
غارت کنند و جای سخن نیست
هوش مصنوعی: حکام بدذات از هرطرف به غارت و چپاول مشغول‌اند و جای هیچ انتقادی باقی نمانده است.
یار اجانب‌اند و بدین فن
کس را به کارشان سن و من نیست
هوش مصنوعی: دوستان و همراهان من از بیگانگان هستند و هیچ‌کس را در این کار به سن و سال من نمی‌شناسند.
معزول می‌شود به فضاحت
آن کس که مرد حیله و فن نیست
هوش مصنوعی: کسی که در کارهای خود تخصص و مهارت ندارد، به خاطر نادانی و ناتوانی‌اش از مقام و موقعیتش کنار گذاشته می‌شود.
شاها بدین زبونی و اهمال
امروز هند و چین و ختن نیست
هوش مصنوعی: ای پادشاه، امروز هیچ یک از سرزمین‌های بزرگ مانند هندوستان، چین و ختن به این شکل ضعیف و بی‌عمل نیستند.
با دشمنان ملک بفرمای
کاین باغ جای زاغ وزغن نیست
هوش مصنوعی: با دشمنان مملکت صحبت کن که این باغ، جای زاغ و وزغ نیست.
ورنه نعوذباله فردا
این باغ و کاخ و سرو و سمن نیست
هوش مصنوعی: اگر ما به این دنیا و زیبایی‌های آن وابسته باشیم، باید بدانیم که همه‌ی این لذت‌ها و زیبایی‌ها، روزی از بین خواهند رفت و هیچ‌چیز از آنها باقی نخواهد ماند.
گفتم به طرزگفتهٔ مسعود
«‌امروز هیچ خلق چو من نیست‌»
هوش مصنوعی: گفتم به شیوه‌ی گفته‌ی مسعود که امروز هیچ کس مثل من نیست.

حاشیه ها

1397/07/11 04:10
مجتبی

وزن شعر (مفعول فاعلات فعولن) صحیح است.