ملک‌الشعرا بهارشمارهٔ ۲۶۷ - خصم خرد
مخور تا توانی می اندر جوانی
می اندر جوانی مخور تا توانی
که یک جرعه می در جوانی نشاند
یکی تیر در دیدهٔ زندگانی
حکیمانه می نیز خوردن نشاید
ازین اندک و گاه گاه و نهانی
گناهست و جهل است و بیماری تن
چه یک دوستکانی چه ده دوستکانی
ادیبی که فرمود، می خورد باید
دربغست ازو علم و آداب دانی
نه بر کیفر باده خوردن از اول
به پور جوان دره‌ا زد پیر ثانی
نه امریکیان منع کردند می را
درین عصر، چون مردم باستانی؟
چنان رامشی مردمان توانگر
بسیجیده درکار عشق و جوانی
چنان رادمردان چست و معاشر
خنیده به مهمانی و میزبانی
به مستی و می‌خوارگی کرده عادت
چو بازارگانان به بازارگانی
چو دیدند می را زیانهاست در پی
برون از سبکساری و سرگرانی
ببستند مر مرزها را و هر سو
نشاندند قومی پی مرزبانی
نهشتند کآید ز بیرون کشور
می صافی و باده ارغوانی
به کشور هم، آنجاکه بد خنب‌خانه
ببستند و بردند بیرون اوانی
نه از بهر دین خاست این کار ازیرا
ز قهر خرد خاست این قهرمانی
به تحقیق دیدند کز خوردن می
فزون شد جنایت برافزود جانی
هرآن کارگرکو به می کرد رغبت
ببازد به یک شب دوره بیستکانی
هرآن برزگر کاو به می کرد عادت
فرو ماند از پیشهٔ گاورانی
هرآن پاسبان کو به می گشت راغب
نیاید ازو شیوهٔ پاسبانی
خردمند مردم چو دیدند اینها
بکردند در حرمت می تبانی
همانا حرامست می زی گروهی
که دارد بر آنان خرد حکمرانی
تو را گر خرد حکمرانست بر دل
چو جویی ز خصم خرد شادمانی؟
اطلاعات
وزن: فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
مخور تا توانی می اندر جوانی
می اندر جوانی مخور تا توانی
هوش مصنوعی: در جوانی تا می‌توانی از نوشیدن لذت ببر و این کار را فراموش نکن.
که یک جرعه می در جوانی نشاند
یکی تیر در دیدهٔ زندگانی
هوش مصنوعی: نوشیدن یک جرعه شراب در جوانی، مانند این است که تیر ناامیدی در قلب زندگی‌ات فرود آید.
حکیمانه می نیز خوردن نشاید
ازین اندک و گاه گاه و نهانی
هوش مصنوعی: نوشیدن می به طور حکیمانه و با احتیاط و به ندرت، کار درستی نیست.
گناهست و جهل است و بیماری تن
چه یک دوستکانی چه ده دوستکانی
هوش مصنوعی: این عبارت به نوعی به چالش‌ها و مشکلات انسانی اشاره دارد. به طور خاص، از نادانی، اشتباهات و بیماری‌های جسمی نام می‌برد و نشان می‌دهد که این مسائل هرگز به تعداد خاصی محدود نمی‌شوند و می‌توانند بین هر تعداد از دوستان یا نزدیکان وجود داشته باشند. به طور کلی، همه افراد با مشکلات مشابهی مواجه هستند و این واقعیات بخشی از زندگی بشر است.
ادیبی که فرمود، می خورد باید
دربغست ازو علم و آداب دانی
هوش مصنوعی: ادبی که گفته می‌شود باید دانش و آداب را به خوبی بشناسد و از آن بهره‌مند باشد.
نه بر کیفر باده خوردن از اول
به پور جوان دره‌ا زد پیر ثانی
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که نوشیدن شراب از ابتدا برای جوانان سختی و عواقبی دارد که باید با آن‌ها رو به رو شوند. در واقع، فردی که تجربه بیشتری دارد هشدار می‌دهد که جوانی باید مراقب عواقب رفتارهایش باشد.
نه امریکیان منع کردند می را
درین عصر، چون مردم باستانی؟
هوش مصنوعی: در این زمان، نه تنها امریکایی‌ها مانع نوشیدن شراب نشده‌اند، بلکه رفتار و قوانین آنان مانند مردم زمان‌های قدیم نیست.
چنان رامشی مردمان توانگر
بسیجیده درکار عشق و جوانی
هوش مصنوعی: مردان ثروتمند به قدری در عشق و جوانی مهارت دارند و به خوبی با آن آشنا شده‌اند که می‌توانند به راحتی از آن بهره ببرند.
چنان رادمردان چست و معاشر
خنیده به مهمانی و میزبانی
هوش مصنوعی: مردان بزرگ و شجاع به قدری چابک و فعال هستند که در مهمانی‌ها با خوش اخلاقی و مهمان‌نوازی ظاهر می‌شوند.
به مستی و می‌خوارگی کرده عادت
چو بازارگانان به بازارگانی
هوش مصنوعی: مثل اینکه عادت کرده‌اند به شرابخواری و مستی، مانند بازرگانانی که به تجارت خود عادت کرده‌اند.
چو دیدند می را زیانهاست در پی
برون از سبکساری و سرگرانی
هوش مصنوعی: وقتی متوجه شدند که نوشیدنی (شراب) مشکلاتی به همراه دارد، به دنبال رهایی از بی‌خیالی و تفریح رفتند.
ببستند مر مرزها را و هر سو
نشاندند قومی پی مرزبانی
هوش مصنوعی: مرزها را بسته و در هر سو قومی را برای نگهداری و پاسداری از این مرزها مستقر کردند.
نهشتند کآید ز بیرون کشور
می صافی و باده ارغوانی
هوش مصنوعی: درباره این موضوع گفته شده که به زودی از خارج از کشور، نوشیدنی خالص و شراب قرمز زیبا خواهد آمد.
به کشور هم، آنجاکه بد خنب‌خانه
ببستند و بردند بیرون اوانی
هوش مصنوعی: به کشور هم، جایی که در آن خانه‌های بد را بسته و افرادی را که در آنجا بودند، بیرون کردند.
نه از بهر دین خاست این کار ازیرا
ز قهر خرد خاست این قهرمانی
هوش مصنوعی: این کار به خاطر مذهب به وجود نیامده، بلکه از دلایلی چون قدرت و حکمت ناشی شده است که به این عظمت و شجاعت انجام شده است.
به تحقیق دیدند کز خوردن می
فزون شد جنایت برافزود جانی
هوش مصنوعی: به راستی مشاهده کردند که نوشیدن مشروبات الکلی باعث افزایش جنایت و افزایش تعداد افرادی می‌شود که مورد آسیب قرار می‌گیرند.
هرآن کارگرکو به می کرد رغبت
ببازد به یک شب دوره بیستکانی
هوش مصنوعی: هر کارگری که به می‌گساری تمایل دارد، می‌تواند در یک شب به لذت بی‌نظیری دست یابد، مثل بازی کردن در یک دوره بیستکانی.
هرآن برزگر کاو به می کرد عادت
فرو ماند از پیشهٔ گاورانی
هوش مصنوعی: هر کسی که به کار کشاورزی عادت کرده باشد، از شغل و حرفهٔ چوپانی و نگهداری دام دور خواهد ماند.
هرآن پاسبان کو به می گشت راغب
نیاید ازو شیوهٔ پاسبانی
هوش مصنوعی: هر نگهبانی که به دنبال شربت خالص باشد، دیگر نمی‌تواند به خوبی از وظیفه‌اش یعنی نگهبانی عمل کند.
خردمند مردم چو دیدند اینها
بکردند در حرمت می تبانی
هوش مصنوعی: زمانی که افراد باهوش و خردمند مشاهده کردند که این مسائل اتفاق می‌افتد، در مورد حرمت و احترام به می‌گساری به توافق رسیدند.
همانا حرامست می زی گروهی
که دارد بر آنان خرد حکمرانی
هوش مصنوعی: شراب نوشی برای افرادی که عقل و درایت به سرپرستی آنهاست، حرام است.
تو را گر خرد حکمرانست بر دل
چو جویی ز خصم خرد شادمانی؟
هوش مصنوعی: اگر عقل و خرد بر دل تو حاکم است، چرا از دشمنان خرد خوشحال می‌شوی؟