ملک‌الشعرا بهارشمارهٔ ۲۳۶ - ذم ری
اجل پیام فرستاد سوی کشور ری
که گشت روز تو کوتاه و روزگار تو طی
بریخت خون سلیل رسول، زاده سعد
به یاد میری تهران و حکم‌داری ری
از آن زمانه به نفرین خاندان رسول
دچار گشته‌ای ای خاک تودهٔ لاشی
شرنگ قهر اجانب چشیده دم در دم
پیام سخت حوادث شنیده پی در پی
بسا سلالهٔ شاهنشهان که حشمتشان
گذشته بد ز سر تاج خانوادهٔ کی
که درتو جای گزیدند و خوار و زار شدند
چو آل بوبه که شد در تو دور آنان طی
بسا بزرگان کاندر تو زار کشته شدند
و یا زبیم گرفتند ره به دیگر حی
از آن قبل که تو شومی و شومی از در تو
به ملک در شود انسان که باده در رگ و پی
هماره بنگه اوباش و جایگاه رنود
همیشه مهد خرافات و گاهوارهٔ غی
همه فقیر به علم و همه علیم به زرق
همه ضعیف به عقل و همه دلیر به می
به تنگدستی، پابند زینت سرو بر
به بی‌نوایی، گرم نوازش دف و نی
ایا به داخلیان گفته الجناح‌علیک
ولی به خارجیان گفته الجناح علی
همین نه‌تنها در جنگ شیعی و سنی
بسوختی چو ز تف شراره تودهٔ نی
که جنگ شافعی و مالکیت هم پس از آن
چنان فشرد که در تو نماند شخصی حی
به یاد دار که با خاک ره شدی یکسان
ز نعل لشگر تاتار و برق خنجر وی
به یاد دار کز آشوب توپ استبداد
شد آفتاب تو تاریک و نوبهار تو دی
به یاد دارکه دادی تو هفده شهر به روس
ز ملک ایران، آن گه که طفل بودی هی
به یاد دار که بودی عبید اجنبیان
از آن زمان که نبشتند بر تو هذالری
علاج ایران نبود جز اینکه صاعقه‌ایت
به شعله محو کند، کاخر الدوا الکی
شمارهٔ ۲۳۵ - بهشت و دوزخ: خوش گفت این حدیث که شرطست کآدمیشمارهٔ ۲۳۷ - به یکی از وکلای مجلس: ای سید عراقی شغلی دگر نداری
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
اجل پیام فرستاد سوی کشور ری
که گشت روز تو کوتاه و روزگار تو طی
هوش مصنوعی: مرگ خبری فرستاده به شهر ری که زمان زندگی‌ات به پایان رسیده و عمرت به سرعت در حال تمام شدن است.
بریخت خون سلیل رسول، زاده سعد
به یاد میری تهران و حکم‌داری ری
هوش مصنوعی: این شعر به یادآوری یک واقعه تاریخی اشاره دارد که در آن خون یکی از فرزندان سعد بن ابی‌وقاص، یکی از صحابه پیامبر اسلام، ریخته شده است. این حادثه به نوعی به یادآوری قدرت و حاکمیت در منطقه تهران و ری می‌پردازد. شاعر با اشاره به این واقعه، احساسات و تأثیرات آن را در تاریخ و سیاست معاصر بیان می‌کند.
از آن زمانه به نفرین خاندان رسول
دچار گشته‌ای ای خاک تودهٔ لاشی
هوش مصنوعی: از آن زمان که به نفرین خاندان پیامبر دچار شده‌ای، ای خاک توده‌ی بی‌مقدار.
شرنگ قهر اجانب چشیده دم در دم
پیام سخت حوادث شنیده پی در پی
هوش مصنوعی: با هر لحظه‌ای که می‌گذرد، تلخی خشم بیگانگان را حس می‌کنم و مدام اخبار ناگواری از حوادث مختلف به گوشم می‌رسد.
بسا سلالهٔ شاهنشهان که حشمتشان
گذشته بد ز سر تاج خانوادهٔ کی
هوش مصنوعی: بسیاری از نسل‌های پادشاهان وجود دارند که عظمت و شکوه آن‌ها به اندازه‌ی ملک و ریاست خاندان کیانی نیست.
که درتو جای گزیدند و خوار و زار شدند
چو آل بوبه که شد در تو دور آنان طی
هوش مصنوعی: کسانی که در تو قرار گرفتند و ضعیف و درمانده شدند، مانند آل بوبه که در تو در گردش بودند.
بسا بزرگان کاندر تو زار کشته شدند
و یا زبیم گرفتند ره به دیگر حی
هوش مصنوعی: بسیاری از افراد بزرگ و با استعداد به خاطر تو دچار افسردگی و ناامیدی شدند و یا از ترس و حذر از تو، مسیر زندگی خود را به سمت دیگری تغییر دادند.
از آن قبل که تو شومی و شومی از در تو
به ملک در شود انسان که باده در رگ و پی
هوش مصنوعی: قبل از آنکه تو به دنیا بیایی و آثار وجودت بر زندگی‌ام نمایان شود، انسانیت به من معنا پیدا می‌کند؛ چرا که عشق و شوق در وجودم جاری است.
هماره بنگه اوباش و جایگاه رنود
همیشه مهد خرافات و گاهوارهٔ غی
هوش مصنوعی: همیشه به افراد بی‌فرهنگ و مکان‌هایی که در آن‌ها نادرستی و خرافات رایج است، نگاه کن. این مکان‌ها معمولاً خاستگاه اندیشه‌های نادرست و ضعف فرهنگی هستند.
همه فقیر به علم و همه علیم به زرق
همه ضعیف به عقل و همه دلیر به می
هوش مصنوعی: همه افراد از نظر دانش کمبود دارند و فقط در ظاهر خود را با ظواهر و زرق و برق نشان می‌دهند. همچنین، همه از لحاظ عقل ضعیف هستند و تنها در مراتب عاطفی و احساسی شجاعت را در نوشیدن می‌نمایانند.
به تنگدستی، پابند زینت سرو بر
به بی‌نوایی، گرم نوازش دف و نی
هوش مصنوعی: در شرایط سخت و نداشتن ثروت، مانند درخت سرو به شکوه و زیبایی خود پایبند می‌مانم. در عین فقر و نداشتن، خود را با نواختن دف و نی آرامش می‌بخشم.
ایا به داخلیان گفته الجناح‌علیک
ولی به خارجیان گفته الجناح علی
هوش مصنوعی: آیا به مردم داخل گفته‌اید که "زود باشید" ولی به خارجی‌ها گفته‌اید "زودتر بیایید"?
همین نه‌تنها در جنگ شیعی و سنی
بسوختی چو ز تف شراره تودهٔ نی
هوش مصنوعی: اینجا اشاره می‌شود که درگیری‌ها و جنگ‌ها میان شیعه و سنی نه تنها باعث ویرانی شده، بلکه همانند آتش زبانه‌کشی که از توده‌های نی برمی‌خیزد، به شدت سوخته و ویران کرده‌اند. درواقع، این درگیری‌ها به شدت ویرانگر و آسیب‌زننده بوده‌اند.
که جنگ شافعی و مالکیت هم پس از آن
چنان فشرد که در تو نماند شخصی حی
هوش مصنوعی: جنگ بین شافعی و مالکیت به قدری شدید بود که هیچ انسانی در تو باقی نماند.
به یاد دار که با خاک ره شدی یکسان
ز نعل لشگر تاتار و برق خنجر وی
هوش مصنوعی: به خاطر بسپار که تو نیز مانند خاک جاده، به خاطر نعل اسب‌های لشکر تاتار و درخشش خنجرشان، به فنا رفتی.
به یاد دار کز آشوب توپ استبداد
شد آفتاب تو تاریک و نوبهار تو دی
هوش مصنوعی: به خاطر داشته باش که در زمان آشفتگی و ظلم، روزهای خوب تو به تاریکی گرایید و بهار زندگی‌ات به خزان تبدیل شد.
به یاد دارکه دادی تو هفده شهر به روس
ز ملک ایران، آن گه که طفل بودی هی
هوش مصنوعی: به یاد داشته باش که تو در زمان کودکیت، هفده شهر از سرزمین ایران را به روس‌ها دادی.
به یاد دار که بودی عبید اجنبیان
از آن زمان که نبشتند بر تو هذالری
هوش مصنوعی: به خاطر بسپار که تو از زمان‌های دوری که برایت چیزهایی نوشتند، تنها یک بیگانه بودی.
علاج ایران نبود جز اینکه صاعقه‌ایت
به شعله محو کند، کاخر الدوا الکی
هوش مصنوعی: درمان واقعی ایران در این بود که یک نیروی قوی و سریع به‌وجود بیاید تا هر چیز منفی را به طور کامل نابود کند، زیرا آخرین چاره همیشه از بین بردن مسائل و مشکلات است.