گنجور

شمارهٔ ۱۰۷ - راه عمل

نخلی که قد افراشت به پستی نگراید
شاخی که خم آورد دگر راست نیاید
ملکی که کهن گشت دگر تازه نگردد
چون پیر شود مرد، دگر دیر نپاید
فرصت‌مده از دست‌چو وقتی‌به کف افتاد
کاین مادر اقبال همه ساله نزاید
با همت و با عزم قوی ملک نگهدار
کز دغدغه و سستی کاری نگشاید
گر منزلتی خواهی با قلب قوی خواه
کز نرم‌دلی قیمت مردم نفزاید
با عقل مردد نتوان رست ز غوغا
اینجاست که دیوانگیئی نیز بباید
یا مرگ رسد ناگه و آسوده شود مرد
یا کام دل از شاهد مقصود برآید
راه عمل این است بگویید ملک را
تا جز سوی این ره، سوی دیگر نگراید
یاران موافق را آزرده نسازد
خصمان منافق را چیره ننماید

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نخلی که قد افراشت به پستی نگراید
شاخی که خم آورد دگر راست نیاید
هوش مصنوعی: نخل بلند و سرزنده به پایین نگاه نمی‌کند، چون شاخی که خم شده دیگر نمی‌تواند راست شود.
ملکی که کهن گشت دگر تازه نگردد
چون پیر شود مرد، دگر دیر نپاید
هوش مصنوعی: زمانی که یک چیز به سن و سالی می‌رسد، دیگر امکان جوان شدن مجدد ندارد. به همین ترتیب، وقتی انسان‌ها پیر می‌شوند، عمرشان طولانی نمی‌ماند و به زودی به پایان می‌رسد.
فرصت‌مده از دست‌چو وقتی‌به کف افتاد
کاین مادر اقبال همه ساله نزاید
هوش مصنوعی: فرصت را از دست ندهید، زیرا هنگامی که زمان مناسب فرا رسید، دیگر بازنمی‌گردد. این زمان خوب همیشه برای شما به وجود نخواهد آمد.
با همت و با عزم قوی ملک نگهدار
کز دغدغه و سستی کاری نگشاید
هوش مصنوعی: با تلاش و عزم قوی، باید از کشور محافظت کرد، زیرا از نگرانی و بی‌تحرکی هیچ نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد.
گر منزلتی خواهی با قلب قوی خواه
کز نرم‌دلی قیمت مردم نفزاید
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی در جامعه‌ای احترام و منزلت به‌دست‌آوری، باید با دل و اراده‌ای قوی وارد عمل شوی؛ زیرا نرمی و لطافت در دل نمی‌تواند به ارزش و اعتبار انسان بیفزاید.
با عقل مردد نتوان رست ز غوغا
اینجاست که دیوانگیئی نیز بباید
هوش مصنوعی: برای رهایی از هیاهو و آشفتگی، لازم نیست همیشه با عقل و منطق پیش رفت، گاهی هم باید دلی جراتی به خرج داد و به راهی دیگر رفت.
یا مرگ رسد ناگه و آسوده شود مرد
یا کام دل از شاهد مقصود برآید
هوش مصنوعی: مرد یا به ناگاه مرگ را ملاقات می‌کند و از درد و رنج راحت می‌شود، یا اینکه به خواسته‌اش از معشوق مورد نظر دست می‌یابد.
راه عمل این است بگویید ملک را
تا جز سوی این ره، سوی دیگر نگراید
هوش مصنوعی: راه عمل این است که بگویید به ملک (سلطان یا حاکم) که تنها به این راه توجه کند و به هیچ سمت و سویی دیگر ننگرد.
یاران موافق را آزرده نسازد
خصمان منافق را چیره ننماید
هوش مصنوعی: دوستان همدل و صمیمی نباید از دست دشمنان فریبکار آزار ببینند و نباید بگذارند که این دشمنان بر آنها تسلط پیدا کنند.

حاشیه ها

1390/01/31 22:03

این شعر حاوی نکات تربیتی بسیاری است که با شیوه ای زیبا و ظریف بیان شده و تاثیر زیادی بر شنونده دارد . برایم جای سوال است که چرا جای این اشعار در کتب درسی مدارسمان استفاده ی درست نمیشود .ملتی که دارای پشتوانه ی قوی در شعر و ادب است متاسفانه از ان دور افتاده است . امید آنکه قدر این دریای ادب را بدانیم و علاوه بر استفاده خودمان از آن ، انتقال به نسل جوان بدهیم .

1402/05/02 19:08
جاوید اسدی

چه شعر مقبول و هدف مندی از زنده بهار... این گونه اشعار در ایران بایستی در سنین پائین آموزش داده شوند...!