گنجور

بخش ۸ - فی‌التحقیق

ای خوشا نفسی که شد در جستجو
بس تفحص کرد حق را کو به کو
در همه حالات، حق منظور داشت
حق ورا دانست، ناحق را گذاشت
گر چنینی، هر کتابی را بخوان
عاقبت، مأجوری خود را بدان
ورنه حق مقصود داری ای خبیث
بر تو حجت باشد این علم حدیث
رو تتبع کن وجود رأیها
تا شوی واقف مکانهای خطا
این چنین فرموده، شاه علم و دین
هادی عرفان، امیرالمؤمنین
هان، نگویی فلسفه، کل حق بود
آنکه گوید، کافر مطلق بود
آری! از وی می‌کند در دل خطور
بس معانی کز دهانت بوده دور
چون تصور کردش آنکو المعی است
دید دانست آنچه خود را واقعی است
چون تواند کرد عقل اثبات شیء
تا نمی‌فهمند شرح رسم وی
هم برین منوال دان ابطال آن
این بود قانون عقل جاودان

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای خوشا نفسی که شد در جستجو
بس تفحص کرد حق را کو به کو
هوش مصنوعی: چه عالی است حالتی که انسانی در جستجوی حقیقت باشد و با دقت و کاوش بسیار به دنبال آن برود.
در همه حالات، حق منظور داشت
حق ورا دانست، ناحق را گذاشت
هوش مصنوعی: در تمام وضعیت‌ها، کسی که حق را در نظر دارد، آن را برتر و والاتر از ناحق می‌داند و ناحق را کنار می‌گذارد.
گر چنینی، هر کتابی را بخوان
عاقبت، مأجوری خود را بدان
هوش مصنوعی: اگر چنین است، هر کتابی که می‌خوانی در نهایت به نتیجه‌ای که خودت خواسته‌ای می‌رسی.
ورنه حق مقصود داری ای خبیث
بر تو حجت باشد این علم حدیث
هوش مصنوعی: اگر تو واقعاً به دنبال حقیقت هستی، ای شیطان‌صفت، این دانش و احادیث برای تو دلیل و حجت خواهد بود.
رو تتبع کن وجود رأیها
تا شوی واقف مکانهای خطا
هوش مصنوعی: برای درک و آگاهی از اشتباهات، باید به دقت نظرات و آرای مختلف را بررسی کنی.
این چنین فرموده، شاه علم و دین
هادی عرفان، امیرالمؤمنین
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که امیرالمؤمنین، که به عنوان پیشوای علم و دین و راهنمای عرفان شناخته می‌شود، این گونه صحبت کرده است.
هان، نگویی فلسفه، کل حق بود
آنکه گوید، کافر مطلق بود
هوش مصنوعی: هر کس که ادعا کند که تنها یک حقیقت کامل وجود دارد و آن را به‌طور مطلق می‌داند، در واقع به ناپایداری و عدم درک عمق مسائل دچار شده است.
آری! از وی می‌کند در دل خطور
بس معانی کز دهانت بوده دور
هوش مصنوعی: بله! او در دل من افکار و معناهایی را به وجود می‌آورد که از زبان تو دور بوده‌اند.
چون تصور کردش آنکو المعی است
دید دانست آنچه خود را واقعی است
هوش مصنوعی: وقتی او به آن شخص فکر کرد که به شدت در فکر و خیال است، درک کرد که آنچه که او تصور می‌کند، تنها یک خیال و عدم واقعیت است.
چون تواند کرد عقل اثبات شیء
تا نمی‌فهمند شرح رسم وی
هوش مصنوعی: عقل چگونه می‌تواند چیزی را ثابت کند در حالی که افراد نمی‌خواهند به توضیحات و جزئیات آن توجه کنند؟
هم برین منوال دان ابطال آن
این بود قانون عقل جاودان
هوش مصنوعی: این طریق را بشناس و بدان که رد کردن آن، بر اساس اصل عقل همیشگی است.