گنجور

بخش ۱۲ - فی التکلیف والشوق

هان، مدان بیگار تکلیفان عام
هان! مدان ضایع رسالات و پیام
باید اول آید از حق نهی و امر
غیر مختص، نه به زید ونه به عمرو
ز استماع آن دو تا بارز شده است
شوق مکنونی که در نیک و بد است
امر و نهی شرع و عقل و دین ز رب
شرط شوق این و آن دان، نه سبب
شرط اصلا محدث مشروط نیست
گرچه از بهر حدوثش، بودنی است
گر نباشد بارش نام از سما
از زمین کی روید اقسام گیا
گل، به فیض عام، روید از زمین
لیک این باشد چنان و آن چنین
این یکی خارست آن یک گل به ذات
هر یکی دارد ز ذات خود صفات
سنبل و گل، بهر روییدن دمید
خار و خس را بهر تون او آفرید
بارش اینها را چنین حالات داد
پس به بارش، حال ذات از وی نزاد
گر نکردی فهم، بگذر زین مقال
خویش را ضایع مکن اندر جلال

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هان، مدان بیگار تکلیفان عام
هان! مدان ضایع رسالات و پیام
هوش مصنوعی: اَه، مراقب باش که وظایف عمومی را بی‌ملاحظه انجام ندهی! مراقب باش که رسالت‌ها و پیام‌ها را نابود نکنید.
باید اول آید از حق نهی و امر
غیر مختص، نه به زید ونه به عمرو
هوش مصنوعی: باید ابتدا از خداوند فرمان و نهی بگیریم که این احکام عمومی و برای همه است، نه اینکه فقط مختص به فرد خاصی مثل زید یا عمرو باشد.
ز استماع آن دو تا بارز شده است
شوق مکنونی که در نیک و بد است
هوش مصنوعی: از شنیدن آن دو، شوقی در وجود تو پدید آمده که در نیک و بد آشکار است.
امر و نهی شرع و عقل و دین ز رب
شرط شوق این و آن دان، نه سبب
هوش مصنوعی: حکم و دستورات شرع، عقل و دین، تنها شرطی برای شوق و اراده انسان‌ها هستند و نه علت و دلیل اصلی.
شرط اصلا محدث مشروط نیست
گرچه از بهر حدوثش، بودنی است
هوش مصنوعی: شرط واقعی برای یک چیز، وابسته به وجود آن چیز نیست، هرچند که برای به وجود آمدن آن، نیاز به شرایطی داریم.
گر نباشد بارش نام از سما
از زمین کی روید اقسام گیا
هوش مصنوعی: اگر باران نعمت الهی نبارد، چگونه گیاهان از زمین رویش می‌کنند و رشد می‌یابند؟
گل، به فیض عام، روید از زمین
لیک این باشد چنان و آن چنین
هوش مصنوعی: گل، به برکت و رحمت عمومی، از زمین می‌روید، اما این رشد و شکل‌گیری هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.
این یکی خارست آن یک گل به ذات
هر یکی دارد ز ذات خود صفات
هوش مصنوعی: این متن به نوعی دسته‌بندی و تفاوت میان افراد و خصایص آنها اشاره دارد. در واقع، برخی افراد مانند خاری هستند که ناپسند و زشت به نظر می‌آیند، در حالی که برخی دیگر مانند گل‌ها زیبا و دوست‌داشتنی‌اند. هر یک از این افراد ویژگی‌ها و صفات خاص خود را دارند که ناشی از ذات و ماهیت آنهاست.
سنبل و گل، بهر روییدن دمید
خار و خس را بهر تون او آفرید
هوش مصنوعی: سنبل و گل برای رشد و شکفتن به وجود آمده‌اند، و خداوند نیز خار و خس را برای تأمین نیازهای زمین خلق کرده است.
بارش اینها را چنین حالات داد
پس به بارش، حال ذات از وی نزاد
هوش مصنوعی: این بارش‌ها حالاتی به این چیزها بخشید، بنابراین طبیعت و ویژگی‌ها از این بارش ناشی نمی‌شود.
گر نکردی فهم، بگذر زین مقال
خویش را ضایع مکن اندر جلال
هوش مصنوعی: اگر متوجه نشدی، از این سخنان بگذر و اجازه نده که خودت را در طعنه و تمسخر بیندازی.