گنجور

بخش ۱۳ - علی سبیل التمثیل

بود در شهر هری، بیوه زنی
کهنه رندی، حیله‌سازی، پرفنی
نام او، بی‌بی تمیز خالدار
در نمازش، بود رغبت بیشمار
با وضوی صبح، خفتن می‌گزارد
نامرادان را بسی دادی مراد
کم نشد هرگز دواتش از قلم
بر مراد هرکسی، می‌زد رقم
در مهم سازی اوباش و رنود
دائما، طاحونه‌اش در چرخ بود
از ته هر کس که برجستی به ناز
می‌شدی فی‌الحال، مشغول نماز
هرکه آمد، گفت: بر من کن دعا
او به جای دست، برمی‌داشت پا
بابها مفتوحة للداخلین
رجلها، مرفوعة للفاعلین
گفت با او رندکی، کای نیک زن
حیرتی دارم، درین کار تو من
زین جنابتهای پی‌درپی که هست
هیچ ناید در وضوی تو شکست
نیت و آداب این محکم وضو
یک ره از روی کرم، با من بگو
این وضو از سنگ و رو محکمتر است
این وضو نبود، سد اسکندر است

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بود در شهر هری، بیوه زنی
کهنه رندی، حیله‌سازی، پرفنی
هوش مصنوعی: در شهر هری، زنی بیوه و با تجربه زندگی می‌کرد که در فریب دادن و به دست آوردن خواسته‌هایش مهارت زیادی داشت.
نام او، بی‌بی تمیز خالدار
در نمازش، بود رغبت بیشمار
هوش مصنوعی: نام او بی‌بی تمیز و خالدار بود و در نمازش رغبت و اشتیاق بی‌پایانی داشت.
با وضوی صبح، خفتن می‌گزارد
نامرادان را بسی دادی مراد
هوش مصنوعی: وقتی که با وضویی که در صبحگاه انجام می‌شود، می‌خوابید، بسیاری از بدبختان را به آرزوهایشان می‌رسانی.
کم نشد هرگز دواتش از قلم
بر مراد هرکسی، می‌زد رقم
هوش مصنوعی: هیچ‌گاه از دواتش کم نشد، او با قلم خود به هر خواسته‌ای رقم می‌زد.
در مهم سازی اوباش و رنود
دائما، طاحونه‌اش در چرخ بود
هوش مصنوعی: در میان شلوغی و بی‌نظمی افراد و در حالی که همه جا به هم ریخته است، فعالیت‌اش به شدت ادامه دارد و کارهایش همیشه در حال چرخش و پیشرفت است.
از ته هر کس که برجستی به ناز
می‌شدی فی‌الحال، مشغول نماز
هوش مصنوعی: هر کس که به آرامی و ناز از ته دل خود برمی‌خیزد، در همان لحظه سرگرم عبادت و نماز است.
هرکه آمد، گفت: بر من کن دعا
او به جای دست، برمی‌داشت پا
هوش مصنوعی: هر کسی که به نزد او می‌آمد، از او می‌خواست که برایش دعا کند، اما به جای اینکه دستش را بلند کند، پاهایش را بالا می‌برد.
بابها مفتوحة للداخلین
رجلها، مرفوعة للفاعلین
هوش مصنوعی: درهای بهشت برای واردشدگان باز است و برای کسانی که عمل نیک انجام می‌دهند، مقام و منزلت بالایی دارد.
گفت با او رندکی، کای نیک زن
حیرتی دارم، درین کار تو من
هوش مصنوعی: زن نیکو در گفت و گو با رند، ابراز شگفتی و حیرتی می‌کند و از او می‌خواهد که در مورد وضعیت و کار او توضیح بیشتری بدهد.
زین جنابتهای پی‌درپی که هست
هیچ ناید در وضوی تو شکست
هوش مصنوعی: از این پاکی‌های مداوم که داری، هیچ چیز نمی‌تواند در وضوی تو نقصی ایجاد کند.
نیت و آداب این محکم وضو
یک ره از روی کرم، با من بگو
هوش مصنوعی: از روی لطف و مهربانی، یک بار دیگر از تو می‌خواهم که درباره نیت و آداب وضو که اهمیت زیادی دارد، با من صحبت کنی.
این وضو از سنگ و رو محکمتر است
این وضو نبود، سد اسکندر است
هوش مصنوعی: این وضو از سنگ و از نظر استحکام قوی‌تر است. این وضو فقط یک مانع نیست، بلکه مانند سدی در برابر دشمنان است.

حاشیه ها

1393/10/23 00:12
arabi.۱۸

در بیت آخر به نظر "سنگِ رو" صحیح است و نه " سنگ و رو"
سنگِ رو سنگی است که در نمای ساختمان بکار میرود

1394/11/21 12:01
دشتی

منظور از رو روی است که در متون قدیم در معای آهن به کار می رفته است.

1396/03/27 15:05
شهریار

با سلام
لطفا معنی شعر را مرقوم فرمایید.

1397/10/15 21:01
مرداویج

واقعا جای بسی شرمساری است که چنین مطالب زشتی را به زنی نسبت دهید که به هر حال همسر پیامبر بزرگ اسلام بوده است.

1397/10/15 23:01
محسن

عبدالله بن خولی
خانواده ی خوبی داری

اشعار طنز أمیزی است که می خواهد این معنی را الهام کند که برخی از مردم هرگونه گناهی را در حد افراط انجام می دهند و کار خیر هم انجام می دهند به امید این که ثوابی ببرند. در حالی که کار نیک با ارتکاب گناه هیچ فائده ای نخواهد داشت. داستان مردی که انار می دزدید و آن را صدقه می داد. که امام صادق (ع) آیه شریفه انما یتقبل الله من المتقین (سوره مائده، آیه 27) را در مورد او تلاوت فرمود. یعنی خداوند از پرهیز کاران می پذیرد.
در اینجا با توجه به حاشیه آقای مرداویج که نوشته اند این اشعار توهین به همسر پیامبر اسلام است عرض می کنیم که اشعار هیچ ربطی به همسر پیامبر ندارد. زیرا در مصرع ابتدائی بیوه زنی از شهر هری را آورده که ظاهراً شهر هری، هرات افغانستان است که هری رود از کنار آن می گذرد. بنا براین نباید اذهان را منحرف کرد.