گنجور

رباعی شمارهٔ ۲۰

علم است برهنه شاخ و تحصیل، بر است
تن، خانهٔ عنکبوت و دل، بال و پر است
زهر است دهان علم و دستت شکر است
هر پشه که او چشید، او شیر نر است

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)
قالب شعری: رباعی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

علم است برهنه شاخ و تحصیل، بر است
تن، خانهٔ عنکبوت و دل، بال و پر است
برای فهمیدن بهتر منظور شیخ از این ابیات لازم است به نان و حلوا بخش چهار (قَدْ صَرَفْتَ الْعُمرَ فی قیلٍ وَ قال) مراجعه کنیم. در آنجا شیخ به صراحت نظر خود دربارهٔ علم رسمی و مدرسه ای بیان کرده است و در جایی می فرماید:نیست علمی غیر علم عاشقی *** مابقی تلبیس ابلیس شقی. در واقع این ابیات می گوید که علم بدون دانایی مانند شاخی خشک که باید با دانایی به بر بنشیند. شاید در این ارتباط شیخ عزیز نظر به قصیدهٔ معروف حکیم بزرگوار سنایی داشته. آنجا که فرمود: چو علمت هست خدمت کن چو دانایان که زشت آید*** گرفته چینیان احرام و مکی خفته در بطحا. در اینجا حکیم سنایی به روشنی بین عالم و دانا فرق می گذارد. شیخ هم آنجا که فرمود: زهر است دهان علم و دستت شکر است. طعنه به عالمان بی عمل می زند که فقط علم را می گویند و به عمل در نمی آوردند. پس بهره آنها از علم همانا خودستایی و فخر فروشی است، که زهر جان و آفت دل است. ولی انکه به علم عمل کند و به قول جناب سنایی خدمت نماید همان علم شکری شود که هر کس بخورد قوی گردد. در حالیکه پشه با چشیدن زهر هلاک شود.
زهر است دهان علم و دستت شکر است
هر پشه که او چشید، او شیر نر است
هوش مصنوعی: دانش مانند زهر می‌باشد، در حالی‌که عمل و هنر تو مانند شکر است. هرکس که از این دانش بهره‌مند شود، به قوت و قدرتی همچون شیر نر دست پیدا می‌کند.

حاشیه ها

1402/02/16 00:05
MOSTAFA Nikroozi

بزرگی سراسر به گفتار نیست

دو صد گفته چون نیم کردار نیست