گنجور

دوبیتی شمارهٔ ۲۳

ز دست دیده و دل هر دو فریاد
که هر چه دیده بیند، دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز پولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ز دست دیده و دل هر دو فریاد
که هر چه دیده بیند، دل کند یاد
هوش مصنوعی: از نظر چشم و دل هر دو فریاد می‌زنند که هر چیزی را که چشم می‌بیند، دل هم به یاد می‌آورد.
بسازم خنجری نیشش ز پولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
هوش مصنوعی: خواستم تیری بسازم که نوکش از فولاد باشد و آن را بر چشمانم بزنم، تا دلم از قید و بند رهایی یابد.

خوانش ها

دوبیتی شمارهٔ ۲۳ به خوانش سید جابر موسوی صالحی
دوبیتی شمارهٔ ۲۳ به خوانش فاطمه زندی

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"آذرستون"
با صدای حسام الدین سراج (آلبوم طریقت عشق)
"تصنیف گیله دختر جان"
با صدای امیر محمد تفتی (آلبوم رمز مستی)
"درد عشق – اجرای خصوصی شجریان و موسوی – ماهور"
با صدای محمدرضا شجریان (آلبوم اجراهای خصوصی)
"واوا لیلی"
با صدای محسن نامجو (آلبوم ترنج)
"(ابوعطا) (۲۵:۱۰ - ۲۷:۰۱) نوازندگان: ارکستر گل‌ها به رهبری جواد معروفیترانه سرا: باباطاهر خواننده ترانه: الهه آهنگساز: شیدا تنظیم آهنگ: جواد معروفی مطلع شعر ترانه: ز دست دیده و دل هر دو فریاد"
(آلبوم گلهای رنگارنگ » شمارهٔ ۲۸۷)
"ادامه آواز - تصنیف دیده و دل - قطعه راز و نیاز"
با صدای علیرضا افتخاری (آلبوم مهرورزان)
"دیده و دل"
با صدای هیچکس (آلبوم جنگل آسفالت)
"لیلا"
با صدای کوروش یغمایی (آلبوم Back From The Brink: Pre-Revolution Psychedelic Rock From Iran: ۱۹۷۳-۱۹۷۹)
"امون از دل مو"
با صدای احمدرضا نبی‌زاده (آلبوم یه روزی ...)
"خیال تو – اجرای خصوصی محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان در ابوعطا"
با صدای محمدرضا شجریان (آلبوم اجراهای خصوصی)
"نیش"
با صدای مودی موسوی (آلبوم نیش)
"دیده و دل - از دقیقه ۱:۲۶ الی ۲:۰۶ توسط بیداد در کورس موسیقی خوانده می شود"
با صدای هیچکس، بیداد (آلبوم جنگل آسفالت)

حاشیه ها

1391/09/23 17:11
محسن اعلا

این دوبیتی مشهوربسیارجذاب و پرکشش است.حدیث دل را بیان می کند.بازبانی ساده و لبریزاز عاطفه.اهل دل را از خود سرمست می سازد.

1391/11/12 21:02

سلام
دوستان، به نظر من، شعر زیر نیز به صورت صریح تر به مقصود جناب باباطاهر اشاره دارد.
اندر پس نقاب فریبنده اش ببین
افعی و گرگ و خوک نشستند در کمین
یک تیر سمی است که آید به چشم تو
کاز عرش می‌کشاندت تا قعرۀ زمین

1392/01/16 17:04

سلام دوستان عز

1392/07/19 11:10
عباس

افتخار ما همین عزیزان هستند
ازشماهم ممنون بابت این سایت بسیار زیبا

1395/05/08 21:08
سهیل

شعر عالیه
خیلی دوستش دارم
اینم آهنگش با صدای سراج:
پیوند به وبگاه بیرونی
دانلود آهنگ آذرستون

ز دست دیده و دل هر دو فریاد
که هرچه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
به بر گ لاله رنگ آمیزی عشق
به جان ما بلا انگیزی عشق
اگر این خاکدان را واشکافی
درونش بنگری خونریزی عشق

1396/01/30 18:03
احمد آذرکمان ۰۴۹۰۳۰۰۶۶۹.a@gmail.com

درود بر دانایی دوستانِ همدل .
❉ در گفتاری منسوب به پیامبر (ص) آمده است که : (چشم) را با (دَرپوش) و (حجاب) آفریدند و حجابِ آن ، (پِلک) است تا به هر چیزی و هر کسی ننگریم و کنترلِ آن در اختیارمان باشد . و در گفتاری دیگر نیز فرموده اند : برای هر عضوی از اعضایِ بدن ، سَهمی از (بَد کاره بودن و بی شَرم بودن) وجود دارد و (بَد کاره بودن و بی شَرم بودنِ ) چشم ، نگاه کردن به حرام هایِ الهی است .
❉ بابا طاهر همدانی نیز در موردِ چشم و اثرات آن ، یک دوبیتی دارد :
➊ ز دستِ (دیده) و دل هر دو فریاد
که هر چه (دیده) بیند دل کند یاد
➋ بسازم خــنجری نیشــش زِ پـولاد
زنــم بـَــر (دیده) تا دل گــردد آزاد
در ابتدا به نظر می رسد شکایتِ باباطاهر ، هم از (دیده) باشد و هم از (دل) ، اما با کمی توجه می فهمیم که اگر او از دل ، شکایت کرده منظورش دلی بوده که اسیرِ بدکارگی ها و بی شرمی هایِ چشم شده ، و در واقع این نگاه است که بر دل ، اثرِ بَدی گذاشته است . برای همین می خواهد خنجر را بر چشم فرود بیاورد نه بر دل . در نظر بابا طاهر این خنجر نیز باید دست سازِ اراده یِ (خودِ آدمی) باشد و نه دست سازِ دیگری . برای همین گفته است : بساز(م) خنجری ... و ضمیر آن را به خود نسبت داده است . البته در گفتاری از امام صادق (ع) آمده است که هیچ چشمی در برابرِ حرام هایِ الهی بسته نخواهد شد مگر این که از قبل ، عظمتِ خدا در دلش آمده باشد . شاید حالا بتوان گفت آن خنجری که بابا طاهر از آن حرف می زند باید در کارگاهِ دل ، ساخته و پرداخته شود و ذَرّاتِ آن نیز باید از جنسِ عظمت و جلال خدا باشد تا با استفاده ی از آن ، دل به آزادی برسد .و این ، اتفاق نخواهد افتاد مگر این که به قولِ پیامبر (ص) از نگاه هایِ (زیاد) و (بی فایده) پرهیز شود که این نوع نگاه ها (غفلت آفرین) هستند و بر هم زننده یِ آرامشِ قلب .
❉ آندره ژید جمله ای دارد که می گوید : بکوش که (عظمت) در (نگاه تو) باشد نه در (چیزی) که به آن (می نگری) . یعنی هیچ (مخلوقی) عظمت ندارد بلکه این نگاهِ بَد تربیت شده و نااهلیِ ماست که به آن رنگِ عظمت می زند . عظمت و بزرگی را باید در جای دیگر جست و جو کرد و یکی از راه هایِ آن ، خارج شدن از جهانِ تکرارهایِ کسالت آور است . حسین پناهی در یکی از شعرهایش می گوید :
« هیچ سرخی شبیه سرخِ دیگر نیست
هر انـــاری به گـــونـه ای سرخ است. »
این (یک جور ندیدن) ، یعنی آغازِ حیرت . یعنی رَد شدن از جهان صورت و قدم گذاشتن در جهانِ معنا . از زینب (س) در کربلا پرسیده شد : کار خدا را با برادرت ، چگونه دیدی ؟ فرمود : (ما رأیت الا جمیلا) : چیزی ندیدم به جز (جمیل و زیبارو) را .
❉ در هشتمین آیه از سوره ی بلد آمده است : أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَیْنَیْنِ : آیا برای او [یعنی انسان] دو (چشم) قرار ندادیم ؟ گفته اند این جمله یِ کوتاه ، قاطع و پرسشی که از نوعِ پرسش هایی است که از فرطِ روشن بودنِ پاسخ ، نیاز به پاسخ ندارد می خواهد پرده یِ بی خبری را بِدَرَد و آدمی را متوجه نعمتی کند که نسبتِ به آن ناسپاس یا کم سپاس است و از این راه ، حسِ شُکرگزاری را تحریک کُنَد و راه درست استفاده کردن از آن را به انسانِ فراموشکار یادآوری کند .
احمد آذرکمان ▎ دهم فروردین 1396
@farhangema110
پیوند به وبگاه بیرونی

1403/08/13 08:11
حمید شیخ محمدی خسمه

سلام جناب احمد آذرکمان

مطالب و توضیحات جنابعالی در مورد شعر ز دست و دیده ... بابا طاهر بسیار متین و کامل بود و حق مطلب را تا حد زیادی ادا کرده است. بضاعت بیش از این ندارم چیزی به آن اضافه کنم.

 

1397/05/18 04:08
رامین.ک

به گمانم جای پولاد نوشتین فولاد

1399/04/27 14:06
علیرضا

لطفا در نظر داشته باشید که باید این شعر با احساسی لطیف خوانده شود نه به صورت روزنامه ای برای مثال( بسازَم) باید به صورت ( بسازُم)
تلفظ شود

1399/12/14 13:03
کیان

در قطعه موسیقی دیده و دل، «هیچکس» این شعر را نمیخواند؛ بلکه همخوانش «بیداد» میخواند.

1404/03/25 13:05
شریف خرم آبادی

واقعا این شعر زیبا و شنیدنی است چه از لحاظ وزن و قافیه و چه از لحاظ محتوا همچنین ترجمه اش به زبان های دیگه درون ایران راحته در کل بیشتر اشعار باباطاهر رو میشه به راحتی به لری (که رگه هایی ازش داخل اشعار باباطاهر دیده می شه) و کردی (که شباهت غیرقابل انکاری با لری داره )ترجمه کرد