گنجور

دوبیتی شمارهٔ ۱۹

عزیزا کاسهٔ چشمم سرایت
میان هر دو چشمم جای پایت
از آن ترسم که غافل پا نهی تو
نشیند خار مژگانم به پایت

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

عزیزا کاسهٔ چشمم سرایت
میان هر دو چشمم جای پایت
هوش مصنوعی: ای عزیز، در کاسهٔ چشمم که جایگاه توست، بین دو چشمانم جای پایت قرار دارد.
از آن ترسم که غافل پا نهی تو
نشیند خار مژگانم به پایت
هوش مصنوعی: از این می‌ترسم که بی‌خبر از کار من، زیر پای تو گلبرگ‌های چشمانم چون خار بشوند.

خوانش ها

دوبیتی شمارهٔ ۱۹ به خوانش سید جابر موسوی صالحی

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"ادامه ساز و آواز (گوشه ی دشتستانی، خسرو شیرین، دشتستانیات)"
با صدای محمدرضا شجریان (آلبوم عشق داند)
"ساز و آواز (سه تار)"
با صدای محمدرضا شجریان (آلبوم گلبانگ شجریان (دولت عشق))
"ماه نو"
با صدای حسام الدین سراج (آلبوم ماه نو)
"آواز دو بیتی ۳"
با صدای علیرضا افتخاری (آلبوم صدایم کن)
"(شور) (۰۵:۴۱ - ۰۷:۳۶) ترانه سرا: باباطاهر خواننده آواز: عبدالوهاب شهیدی مطلع شعر آواز: عزیزم کاسه چشمم سرایت وای سرایت"
(آلبوم گلهای صحرایی » شمارهٔ ۵۲)
"(دشتی) (۱۹:۱۲ - ۲۱:۰۹) خواننده آواز: عبدالوهاب شهیدی سراینده شعر آواز: باباطاهر مطلع شعر آواز: عزیزم کاسه چشمم سرایت وای سرایت"
(آلبوم یک شاخه گل » شمارهٔ ۲۶۰)
"ادامه آواز - تصنیف دیده و دل - قطعه راز و نیاز"
با صدای علیرضا افتخاری (آلبوم مهرورزان)
"امون از دل مو"
با صدای احمدرضا نبی‌زاده (آلبوم یه روزی ...)
"(نامعلوم) (۰۱:۳۷ - ۰۵:۳۹) نوازندگان: ارکستر گل‌ها به رهبری جواد معروفیترانه سرا: محلی خراسانی خواننده ترانه: سیما بینا آهنگساز: عباس شاپوری تنظیم آهنگ: جواد معروفی مطلع شعر ترانه: نگارا کاسهٔ چشمم سر ایِت یار (ای دل بنالم)"
(آلبوم گلهای صحرایی » شمارهٔ ۱)
"آواز دشتی"
با صدای داریوش رفیعی (آلبوم شاهکارهای داریوش رفیعی: به سوی تو)

حاشیه ها

1389/08/06 23:11
علی محمد

سلام علیکم.
گمان کنم مصرع سوم اینچنین است: از آن ترسم که غافل پا نهی باز

1390/10/30 05:12
محمد

سلام
مصرع سوم این چنین است:
از آن ترسم که غافل نهی پای

1390/11/27 23:01
سید

تغییر "نشنید" به "نشیند" در بیت دوم-مصرع دوم

1392/08/27 09:10
عباس

خداوند باباطاهرراباانبیاءمهشور کند
بااین شهرها باید زندگی کرد وبه خود بالید که باباطاهر از دیار ایران است

1392/08/27 10:10
امین کیخا

عباس جانم درود بر تو من هم همیشه به نگارشم غلت ( غلط) راه پیدا می کند اما این بار ناراحتم زیرا بیم ان می رود که بابا طاهر با دعای شما بجای محشور مهشور گردد و ان نه کار خوبیست .

1393/04/18 15:07
امامی

با سلام و خسته نباشید.
فکر کنم در مصرع اول کلمه عزیزم(با ضمه بروی ز) بجای عزیزا درست تر باشه.
عزیزم کاسه چشمم سرایت .....

1393/05/15 20:08
ناشناس

سلام به همه ی علاقه مندان و زحمت کشان این سایت. قبلا سید اشاره کرد که “نشنید” به “نشیند” در بیت دوم-مصرع دوم بهتر است تصحیح شود. البته من فقط میخواهم یاد آوری کنم که کلمه ی (نشنید) شکل منفی از شنیدن است و بنظر درست نمی آید.

1394/09/20 18:12
علی بهزاد

باسلام وتبریک شب یلدا:
فکرمی کنم درستش اینجوری باشد:
عزیزوم خانه چشموم سرایت
میون هردوچشموم جای پایت
از آن ترسوم که غافل پاگذاری
نشیندخارمژگانوم به پایت

1395/06/20 07:09
دانا

عزیزُم کاسه ی چشمُم سرایِت
میون هر دو چشمُم جای پایِت
ازون ترسُم که تو غافل نهی پا
نشینه خار مژگونُم به پایِت

1395/07/24 13:09
دانا

با عرض پوزش مجدداً اصلاح می کنم:
عزیزُم کاسه ی چشمُم سرایِت
میون هر دو چشمُم جای پایِت
ازون ترسُم که تِه غافل نهی پا
نشینه خار مژگونُم به پایِت

1397/05/20 02:08
رسول

عزیزوم کاسه ی چشموم سرایت
میون هر دو چشموم جای پایت
از او ترسم که غافل پا نهی باز
نشینه خار مژگونوم به پایت

1397/08/23 23:10
۷

شعر سعدی و فردوسی:
بیت:سیاه اندرون باشد و سنگدل
که خواهد که موری شود تنگدل
که از بوستان است و حکایت 14 از باب دوم

یکی سیرت نیکمردان شنو
اگر نیکبختی و مردانه رو
که شبلی ز حانوت گندم فروش
به ده برد انبان گندم به دوش
نگه کرد و موری در آن غله دید
که سرگشته هر گوشه‌ای می‌دوید
ز رحمت بر او شب نیارست خفت
به مأوای خود بازش آورد و گفت
مروت نباشد که این مور ریش
پراکنده گردانم از جای خویش
درون پراکندگان جمع دار
که جمعیتت باشد از روزگار
چه خوش گفت فردوسی پاک زاد
که رحمت بر آن تربت پاک باد
میازار موری که دانه‌کش است
که جان دارد و جان شیرین خوش است
سیاه اندرون باشد و سنگدل
که خواهد که موری شود تنگدل
مزن بر سر ناتوان دست زور
که روزی به پایش در افتی چو مور
درون فروماندگان شاد کن
ز روز فروماندگی یاد کن
نبخشود بر حال پروانه شمع
نگه کن که چون سوخت در پیش جمع
گرفتم ز تو ناتوان تر بسی است
تواناتر از تو هم آخر کسی است
و اما درباره بیت دوم که بر سر آن اختلاف است و در گنجور هم نیست و از زبان ایرج به برادرش تور است که آهنگ کشتن او دارد.
فریدون را سه پسر بود; سَلم، تور و ایرج که کهترین بود و دلیرترین فریدون قلمرو پادشاهیش را میان آنها پخش و بخش کرد،روم و خاور از آن سلم ، ترک و چین از آن تور و ایران و عربستان سهم ایرج شد.
سلم و تور،به سهم خویش بسنده نکرده و بر فریدون پیر خرده گرفته،پیکی را روانه کرده و به او پیام دادند که
نجستی جز از کژّی و کاستی
نکردی به بخش اندرون، راستی
و تو دو پسر بزرگتر را بر پسر کوچک برتری دادی و نزدیک خود نگهداشتی و ما دو بزرگتر را دک و به جاهای دور فرستادی و تهدید کردند که لشکری گرزدار فراهم میکند و از ایران و ایرج دمار برآرد.
فریدون با اینکه از رفتار دو پسر خود خشمگین شده بود با فرستاده آنها به نرمی رفتار کرد و آن دو را پند پدرانه داد که دست از این کینه توزی بردارند.سپس ایرج را فراخواند و او را از تهدید برادران آگاه کرد.
ایرج گفت مرا کینه جویی نشاید و بدون سپاه پیش برادرانم میرود که دنیا آن اندازه نیزرد که بدو رشک برند.پدر که در دل ترس داشت با اینهمه او را آفرین داد و نامه ای به دو پسر نوشت که ایرج را پذیرا شوند که او از میان برادران و تخت پادشاهی برادران را برگزید.
ایرج دست تنها روانه شد.سپاه سلم و تور چنان مهربانانه و دوستانه با ایرج روبرو شدند و از او به نیکی نام میبردند که ترس و کینه در برادران زبانه کشید.گفتند چگونه است که این دو سپاه با هم یکی شده گویی که ایرج فرمانده آن سپاه است.تور بدمهری پیشه کرد و پرخاشگری و ایرج نرمخویی و گفت:
نه تاج کیانی میخواهد نه گاه شاهی،نه نام نه سپاه،نه ایران نه چین.
بزرگی که فرجام او تیرگی است
بر آن مهتری بر، بباید گریست
مرا تخت ایران اگر بود زیر
کنون گشتم از تاج و از تخت سیر
سپردم شما را کلاه و نگین
مدارید با من شما نیز کین
با هر سخن ایرج تور بیشتر آشفته میشود و ناگهان با خشم بسیار از جای کنده شد و گرز زرین را به هوا برد.
ایرج ازو امان خواست ولی تور پر از کینه بود و بیشتر با دلی پر خشم و سری پر ز باد جوشان جوشان گشت.
ایرج گفت:
مکن خویشتن را ز مردم کشان
کزین پس نیابی خود از من نشان
پسندی و همداستانی کنی
که جان داری و جان ستانی کنی
(((میازار موری که دانه کش است
که جان دارد و جان شیرین خوش است)))
به خون برادر چه بندی کمر
چه سوزی دل پیرگشته پدر
جهان خواستی، یافتی خون مریز
مکن با جهاندار یزدان ستیز
و کرد آنچه نباید میکرد:
یکی خنجر از موزه برکشید
سراپای او چادر خون کشید
فرود آمد از پای سرو سهی
گسست آن کمرگاه شاهنشهی
تور سر بریده ایرج را پر از مشک کرد و نزد پدر(فریدون) فرستاد.
فریدون سرای پادشاهی را برای پیشواز ایرج آراسته و چشم براه. رامشگران و رودنوازان گرد هم آمده بودند که ناگهان شتری پدیدار شد با سواری که تابوتی زرین در دست داشت و سری پنهان در ابریشم.
ز تابوت چون پرنیان برکشید
بریده سر ایرج آمد پدید
فریدون بسیار گریست و تخت بی (سر) شاه دید.
برافشاند بر تخت خاک سیاه
به کیوان برآمد فغان سپاه
همی سوخت کاخ و همی خست روی
همی ریخت اشک و همی کند موی
گلستانش برکَند و سروان بسوخت
به یکبارگی چشم شادی بدوخت
سراسر همه کشورش مرد و زن
به هر جای کرده یکی انجمن
همه دیده پر آب و دل پر زخون
نشسته به تیمار و درد اندرون
چه مایه چنین روز بگذاشتند
همه، زندگی مرگ پنداشتند
فردوسی » شاهنامه » فریدون » بخش ۱۰
فردوسی » شاهنامه » فریدون » بخش ۱۱

1398/04/19 23:07
محمد

درود بر سایت فوق العاده گنجور و درود بر روان پاک بابای همدان. غلطی در شعر هست (البنه از نظر بنده) که جا داره روش همفکری بشه. در مصرع نخست واژه کاسه کاملا بی ربط و بی معنیه. فکر میکنم اگر واژه کانه که در گویش همدانی به معنی حدقه چشم هست جایگزین بشه، شعر صحیح تر در میاد. همونطور که عرض کردم کانه در همدانی یعنی حدقه چشم و با مفهوم مصرع سازگاری داره ضمن اینکه به زبان خود شاعر هم هست اینکه در اصل کانه بوده باشه بسیار محتمله. مجددا تشکر میکنم از سایتتون و لطفا شعر رو اصلاح کنید. از عزیزان میخوام فاتحه ای نسار شادی روح این شاعر شهیر بکنن.

1398/12/16 13:03
وحید سبزیان‌پور wsabzianpoor@yahoo.com

به نظر می رسد کاسه بهتر از کانه باشد زیرا کاسه بیگانه با زبان بابا طاهر نیست از طرف دیگر کاسه ظرفی است که چشم در آن جای دارد بنابر این بابا می گوید آرزویم این است که چشم نداشته باشم و خانه تو در کاسه چشم من باشد

1399/01/22 00:03
وحید سبزیان‌پور wsabzianpoor@yahoo.com

فرهنگ و ادب فارسی میراث گران¬بهای چندهزار سالۀ ملّتی باریک¬اندیش، نکته¬سنج و پراحساس است. احساس لطیف این دوبیتی از باباطاهر، قطره‌ای از دریای بیکران لطافت در فرهنگ و ادب فارسی است.
عزیزا کاسۀ چشمم سرایت
از آن ترسم که غافل پا نهی تو
میان هر دو چشمم جای پایت
نشیند خار مژگانم به پایت
ابیات بالا برکة آرام و ساکت ذهن را دچار موج و تلاطم و جام روح را لبریز از عشق توأم با شگفتی می‌کند. دنیای عاشق، دنیای جنون و دیوانگی است، حساب و کتاب و معامله ندارد و با معیارهای دنیایی و عقلانی سنجیده نمی‌شود؛ زیرا عشق اسطرلاب اسرار خداست و مایۀ برتری و تمایز آدمی از حیوان. این دلدادگی و جنون چون دانه‌های درشت الماس در ابیات بالا متبلور شده است. به¬راستی اگر بخواهید میزان ارادت و دلبستگی خود را به کسی نشان دهید، از چه تعبیرهایی استفاده می¬کنید؟ هنرنمایی و قوّت طبع باباطاهر در این است که محبوب را عزیزتر از چشم خود می‌داند؛ امّا از فرمول تکراری و بازاری تو «عزیزتر از چشم من هستی» استفاده نمی‌کند. شاعر آرزو می‌کند که محبوبش با قرارگرفتن در جایگاه چشم او، ساکن و مقیم همیشگی در خانۀ چشمش شود و آن¬قدر رفت و آمد کند و پا بر دو چشم او گذارد که فرورفتگی و جای پایش در صورت او آشکار و نمایان شود.
در بیت دوم، نگرانی خود را این می‌داند که در این رفت و آمد و اقامت همیشگی، ظریف‌ترین عضو بدن عاشق، یعنی مژه‌هایی که حافظ چشم هستند؛ مانند خاری در خشن‌ترین عضو بدن محبوب فرورود. شاعر با این تعبیر هنری، بی‌ارزش‌ترین عضو بدن محبوب را عزیزتر و گرامی‌تر از مژه‌های خود می‌داند. 

1399/04/15 20:07
رامین عباسپورثانی

سلام ؛ به نظر بنده شعر اصلاح شده بدین گونه است:
عزیزم کاسه ی چشمم سرایت
میان هردو چشمم جای پایت
از آن ترسم که غافل کج نهی پا
نشیند خار مژگانم به پایت

1399/05/15 12:08
شروین

سلام دوستان و اساتید محترم ...
شمابجای اینکه از غلط ملایی دوستان ایراد بگیرید
لطفا کمی من باب مفهوم شعر سخن ارایید
زیرا که این شعر در دست قراء و طلاوت کننده هایش تغیرات
زیادی کرده مثله کاسه چشمم سرایت در یک قراعت یا یک نقل‌قول
شده خانه چشمم سرایت یا توی یک طلاوات اوازین شده
کاسه چشمم سرایه این سرایه دو معنی داره در لحجه های متفاوت
معنی اول این که کاسه صبرم سر امده و در معنی دوم همون سرایت هست مثله (دلم برایت هم چون سرایه ... پس کی پا نهی در این ویرانه خانه )
هست

1399/07/01 14:10
وحید سبزیان‌پور wsabzianpoor@yahoo.com

در دو بیت زیر پا را از حد محبوب به سگ او می¬کشاند که اگر سگ تو پا بر چشم من نهد، با مژگانم خاک راهش را می¬روبم، بدیهی است که در تعبیر «روفتن خاک پای سگ دوست آن هم با مژگان» اغراق شاعرانه¬ای دارد که شدت ارادت عاشق به محبوب را نشان می¬دهد:
ز عشقت آتشی در بوته دیرم / در آن آتش دل و جان سوته دیرم
سگت ار پا نهد بر چشمم ای دوست / بمژگان خاک راهش روته دیرم

1399/12/09 22:03
احمدرضا

سلام شعر دوستان عزیز
رحمت خدا بر این شاعر دل سوخته از عشق معشوق.
به نظر حقیر در بیت اول عزیزا صحیح تر از عزیزم باشد چرا که شاعر این معشوقه را نمی خواد محدود به خود کند بلکه می خواهد بفرمایید خدای متعال عزیز همگان است.

1400/01/26 10:03
سیداحمدحسینی ول آغوزی

درود خدمت عزیزانم!
احساس می کنم و اینچنین دیدم و شنیدم که :
"از آن ترسم که غافل پا نهی باز"
و در خوانش دوست عزیزمون احساس می کنم که باید "نَشیند" باشد نه "نِشیند" .