گنجور

شمارهٔ ۲۶

گر شاه سه شش خواست سه یک زخم افتاد
زنهار مگو که کعبتین داد نداد
کان نقش که کرد رای شاهنشه یاد
در خدمت شاه روی بر خاک نهاد

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)
قالب شعری: رباعی
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر شاه سه شش خواست سه یک زخم افتاد
زنهار مگو که کعبتین داد نداد
هوش مصنوعی: اگر پادشاه سه شش طلب کرد و به یک زخم آسیب دید، مواظب باش که نگو که آیا چیزی در مورد کعبتین داد یا نداد.
کان نقش که کرد رای شاهنشه یاد
در خدمت شاه روی بر خاک نهاد
هوش مصنوعی: نقش و نشانی که شاهنشاه ایجاد کرده بود، در خدمت او به یادگار باقی ماند و بر خاک افتاد.

حاشیه ها

1396/04/19 23:07
سعید اسکندری

درباره‌ی این رباعی در چهار مقاله‌ی عروضی حکایت جالبی آمده است. عروضی سمرقندی گوید: آل سلجوق همه شعردوست بودند اما هیچکس بشعردوستی تر از طغانشاه بن الب ارسلان نبود و محاورت و معاشرت او همه با شعرا بودو ندیمان او همه شعرا بودند چون امیر ابوعبداﷲ قرشی و ابوبکر ازرقی … مگر روزی امیر با احمد بدیهی نردمی باخت و نرد ده هزاری بپائین کشیده بود و امیر دو مهره در شش گاه داشت و احمد بدیهی دو مهره در یک گاه و ضرب امیر را بود احتیاطها کرد و بینداخت تا دوشش زند، دویک برآمد عظیم طیره شد و از طبع برفت و جای آن بود و آن غضب بدرجه ای کشید که هر ساعت دست بتیغ می کردو ندیمان چون برگ بر درخت همی لرزیدند که پادشاه بود و کودک بود و مقمور بچنان زخمی . ابوبکر ازرقی برخاست و بنزدیک مطربان شد و این دوبیتی بازخواند:
گر شاه دوشش خواست ، دویک زخم افتاد
تا ظن نبری که کعبتین داد نداد
آن زخم که کرد رأی شاهنشه یاد
در خدمت شاه روی بر خاک نهاد
بامنصور بایوسف در سنه ٔ تسع و خمسمائه (509 هَ . ق .) که من بهرات افتادم مرا حکایت کرد که امیر طغانشاه بدین دوبیتی چنان با نشاط آمد و خوش طبع گشت که برچشمهای ازرقی بوسه داد و زر خواست پانصد دینار و دردهان او میکرد تا یک درست مانده بود و بنشاط اندر آمد و بخشش کرد سبب آن همه یک دوبیتی بود. ایزد تبارک و تعالی بر هر دو رحمت کناد. بمنه و کرمه . (چهارمقاله چ لیدن صص 43 – 44).

1403/07/18 08:10
Erfun naderi

درود بر شما آقای اسکندری

میدانم حکایت را از منبعی نقل مستقیم کردید ولی در بیت منقول شما دوشش و دو یک آمده و صورت بیت گنجور سه‌شش و سه‌یک هست. احتمالا مصحح متن منبع شما نمی‌دونستن اون‌زمان بازی نرد سه طاس داشته نه دو طاس.

1399/02/19 22:05
عباس سعادتی

آقای سعید اسکندری درود بیکران بر شما
چقدر بجا و عالی .