گنجور » ازرقی هروی » قصاید

ازرقی هروی

شمارهٔ ۶۴

ای شکسته تیره شب بر روی ، روشن مشتری

تیره شب بر روی روشن مشتری در ششتری

از شکر بر نقره داری دانۀ یاقوت سرخ

وز شبه بر عاج داری حلقۀ انگشتری

زلف مشکین تو پنداری که آزر بر نگاشت

بر گل سوری ز سنبل شکلهای چنبری

گر نگاریدست زلفت چون نگارد مر ترا

یارب این زلف مسلسل ایزدی یا آزری ؟

گر نه از بهر میان تو ببایستی همی

نامدی در خلقت فرزند آدم لاغری

بوسه ای بخشی و زو صدبار بر گیری شمار

صد هزاران بد کنی ، روزی بیک بد نشمری

ور بیندیشم بدل کین خوی بد تا کی بود ؟

آستین بر روی گیری ، آب مژگان بستری

گر بنام سخت ، خوش خندی و گویی : زارنال

ور بگریم زار، نندیشی و گویی : خون گری

ای جهان آرای ماهی ، کز رخ و زلفین تو

خاک گردد سیم سیما ، بادگردد عنبری

گر پری در حلقۀ زلفین مشکینت بود

گم شود در حلقۀ زلفین مشکینت پری

بوستان چهری و عرعر قامتی ، ای نوش لب

بوستان بر چهره داری ، زان بقامت عرعری

بوی عنبر خوار شد زان زلفک عنبر فروش

آب عبهر تیره شد زان چشمکان عبهری

چون قدح گیری در ایوان زیور هر مجلسی

چون زره پوشی بمیدان رینت هر لشگری

خوبی از ایوان شاهنشاه ایران بگذرد

چون تو در ایوان شاهنشاه ایران بگذری

بوالفوارس خسرو ایران طغانشه ، آنکه زوست

از عدو ایام خالی وز فتن ملکت بری

شمس دولت ، کهف امت ، زین ملت ، شاه شرق

مایۀ عدل و ثبات ملک و قطب سروری

روز بزم از چهرۀ او نور خواهد آفتاب

روز رزم از بازوی او سعد جوید مشتری

مهر او گویی که جان را دانش آموزد همی

پرورد جان تو دانش ، چون تو مهرش پروری

مدحت او رامش افزاید ، بزرگی پرورد

چون درو الفاظ رانی ، یا معانی گستری

ای شهنشاهی که از بهر جناغ اسب تو

همچو افعی پوست اندازد پلنگ بربری

از نهیب کوه آهن آب گردد روز جنگ

گر تو آهن پوشی و بر کوه آهن بگذری

بحر آتش موج داری نام ، تا با جوشنی

ابر گوهر بار داری نام ، تا با ساغری

هر زمانی فکرت اندر مدح تو حیران شود

یا چو فکرت بی قیاسی ، یا ز فکرت برتری

طالب حاجات زواری،تو تا با خامه ای

قابض ارواح اعدایی ، تو تا با خنجری

حمله بی جوشن بری ، کز زخم خود با جوشنی

جنگ بی مغفر کنی ، کز جنگ خود با مغفری

از طبایع پیکری چون پیکر تو نامدست

گر زجان پیکر تواند بود ، از جان پیکری

نیستی حاتم ، ولیکن بزم را چون حاتمی

نیستی حیدر ، ولیکن رزم را چون حیدری

در سر همت بقایی،در بر قوت دلی

در روان ملک نوری ، بر تن دولت سری

رای تو انجم توانست ، ار چه چون نامردمی

همت تو بر سپهرست ، ار چه با ما ایدری

اختیار روزگاری ، افتخار دولتی

رهنمای آسمانی ، سازگار اختری

با کفایت هم نژادی ، با هنر هم پیشه ای

با بزرگی همرکابی ، با خرد هم گوهری

از جلالت آسمانی وز کفایت انجمی

از لقا باغ بهشتی وز سخاوت کوثری

دستگیر بی کسانی ، چارۀ بیچارگان

ناصر دین خدایی ، شادی پیغمبری

عالم آبادست تا تو پادشاه عالمی

کشور آسوده است تا تو شهریار کشوری

خواست اسکندر بخاور جستن آب حیوة

بست روز و شب عنان با آفتاب خاوری

هاتفی آواز داد آخر که : ای بیهوده جوی

آن به آید کاندرین مقصود گیتی نسپری

اندرین معنی ترا رنج سفر ناید بکار

آب حیوان زاید آتش ، گر بآتش بنگری

نام تو از بس که گردد در جهان اسکندرست

نی ، معاذالله ، نمی گویم که : تو اسکندری

شغل ملکت را قوامی ، علم دین را قوتی

اصل دانش را ثباتی ، عین حق را داوری

دولت تو ملک سازد ، هیبت تو صف درد

پادشاه ملک سازی ، شهریار صفدری

از سخاوت موج آبی وز شجاعت آتشی

گاه بخشیدن سحابی ، گاه هیبت تندری

انجم سعدی و در گردون ملکت انجمی

گوهر فخری و در دریای دانش گوهری

گر بود با عمر زینت ، عمر ما را زینتی

ور بود با روح زیور ، روح ما را زیوری

شهریارا ، بنده اندر موجب فرمان تو

گر تواند کرد بنماید ز معنی ساحری

هر که ببیند ، شهریارا ، پند های سند باد

نیک داند کاندرو دشوار باشد شاعری

من معانی های او را یاور دانش کنم

گر کند بخت تو ، شاها ، خاطرم را یاوری

خسروا، جانم نژند و تنگ دل دارد همی

زیستن در بی نوایی ، بودن اندر یک دری

سرد و سوزان اندر آمد باد آذر مه ز دشت

تیره گون شد باغ آزاری ز باد آذری

زعفران روید همی در باغ زین پس روز و شب

خردۀ کافور سازد در هوا بازیگری

زاغ بر شاخ چنار اکنون منادی بر کشد

چون فرو آسود بلبل بر گل از خنیاگری

گر بزر جعفری دستم نگیری ، خسروا

بی نوایی ها و سرماها خورم من جعفری

ور نگیرد بخشش تو سرسری کار مرا

سر بر آرم ، رنج گیتی را شمارم سر سری

گر بسازد بخشش تو کار چاکر ، خسروا

بیش کس را در جهان با کس نباشد داوری

دفتر مدح تو اندر پیش بنهم روز و شب

خانه بفروزم بآتش ، پر کنم کوی از پری

داستانی سازم اندر مدح تو ، کز نظم او

بهره سازد خوبکاری ، مایه گیرد دلبری

تا نگردد شاخ نیلوفر ببستان زر ناب

تا نگردد زر ناب اندر صدف نیلوفری

دولت و نعمت ، خداوندا ، قرین بادا ترا

تا ز دولت ملک سازی ، تا ز نعمت بر خوری

شمارهٔ ۶۳: چو آفتاب شد از اوج خود بخانۀ ماه شمارهٔ ۶۵: طالع پیروز بختی ، مایۀ نیک اختری

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)

قالب شعری: قصیده

منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.