گنجور

شمارهٔ ۲۲

بوقت صبح یکی نامه ای نوشت بهار
بدست ابر بسوی صبای عنبر بار
شگفت و خوب یکی نامه ای ، که هر حرفی
ازو شگفتی و خوبی همی نمود هزار
بجای حرف سطر در بیاض او شنگرف
بجای نظم سخن در سواد او زنگار
که ما بشرط امارت بباغ نامزدیم
بحکم جنبش دریای صاعقه کردار
بره شتاب نکردیم ، از آنکه نتوان ساخت
بساز اندک سامان لشکر بسیار
چو ما کرانۀ چتر سیه برافروزیم
بر آسمان کبود از میان دریا بار
خدنگ بارد ابر از مدار جوشن پوش
ز دامن زره زنگیان تیغ گزار
ز آب روشن سازیم بسد رنگین
ز خاک تیره برآریم لؤلؤ شهوار
ز شاخ بسد در لؤلؤ اوریم صور
ز عقد لؤلؤ در بسد افگنیم نگار
ز عقد لؤلؤ طاوس بر کند شهپر
ز شاخ بسد طوطی برون زند منقار
بباغ جامۀ تستر بود به از تستر
براغ مشک تتاری بود به از تاتار
ازین بدایع چندان که در توان گنجد
من آن خویش بیارم ، تو آن خویش بیار
ستاره بار و زمرد فشان و گر خواهی
ستاره ساز ز شاخ و زمرد آر ز بار
ستاره ای که زمه وقت نور دارد ننگ
ز مردی که ز درگاه فخر دارد عار
زنیل و مشک بپیوند درع داودی
ز در و مینا بنمای تیغ گوهر دار
بدرع مشکین از هیچ خصم مستان زخم
بتیغ مینا با هیچ کس مکن پیکار

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بوقت صبح یکی نامه ای نوشت بهار
بدست ابر بسوی صبای عنبر بار
هوش مصنوعی: در صبحگاهی، کسی نامه‌ای نوشت و آن را به بهار سپرد تا توسط ابرها به نسیم خوشبوی عطر عنبر برسد.
شگفت و خوب یکی نامه ای ، که هر حرفی
ازو شگفتی و خوبی همی نمود هزار
هوش مصنوعی: این جمله اشاره به یک نامه دارد که هر کلمه و حرف آن پر از شگفتی و زیبایی است. به‌طوری که هر یک از آن‌ها می‌تواند هزار حس خوب و شگفتی را به مخاطب منتقل کند.
بجای حرف سطر در بیاض او شنگرف
بجای نظم سخن در سواد او زنگار
هوش مصنوعی: در صفحهٔ خالی او به‌جای نوشتار، رنگ سرخ است و به‌جای نظم و زیبایی سخن، آثار زنگ‌زده و کثیفی دیده می‌شود.
که ما بشرط امارت بباغ نامزدیم
بحکم جنبش دریای صاعقه کردار
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که ما تنها با شرط رهبری و ریاست به بهار و زیبایی‌های آن وارد می‌شویم، با توجه به نیروی طبیعی و قدرتمند که در پشت رفتارها و کارهای ما وجود دارد.
بره شتاب نکردیم ، از آنکه نتوان ساخت
بساز اندک سامان لشکر بسیار
هوش مصنوعی: ما در کارمان عجله نکردیم، زیرا نمی‌توان با کم‌کاری و بی‌نظمی، ارتشی بزرگ و منظم ایجاد کرد.
چو ما کرانۀ چتر سیه برافروزیم
بر آسمان کبود از میان دریا بار
هوش مصنوعی: ما چتر مشکی خود را بر فراز دریا به سمت آسمان آبی می‌زنیم.
خدنگ بارد ابر از مدار جوشن پوش
ز دامن زره زنگیان تیغ گزار
هوش مصنوعی: ابر مانند خدنگی بر زمین می‌بارد و از این بالای آسمان، زره‌های جنگی در زیر باران مانند تیغی خاردار می‌شوند.
ز آب روشن سازیم بسد رنگین
ز خاک تیره برآریم لؤلؤ شهوار
هوش مصنوعی: ما از آب زلال، سد رنگینی خواهیم ساخت و از خاک تیره، مرواریدهای زیبا و درخشان بیرون می‌آوریم.
ز شاخ بسد در لؤلؤ اوریم صور
ز عقد لؤلؤ در بسد افگنیم نگار
هوش مصنوعی: از شاخه‌ای که به درخت مروارید شبیه است، گوشه‌ای از زیبایی را گلچین می‌کنیم و همچون مرواریدها در سینه‌کش آن می‌افزاییم.
ز عقد لؤلؤ طاوس بر کند شهپر
ز شاخ بسد طوطی برون زند منقار
هوش مصنوعی: از داندانه‌های درخشان و زیبا، طاووس خود را آزاد می‌کند و از شاخه، طوطی به بیرون می‌آید و نوکش را بیرون می‌آورد.
بباغ جامۀ تستر بود به از تستر
براغ مشک تتاری بود به از تاتار
هوش مصنوعی: این شعر به زیبایی اشاره دارد که در باغ، لباس تستر (نوعی پارچه) به زیبایی باغ جلوه می‌کند، و همچنین می‌گوید که بوی خوش مشک تاتاری، به مراتب بهتر از خود تاتار است. به عبارت دیگر، زیبایی و عطر چیزها می‌تواند نشانه‌ای از ارزش بالای آن‌ها باشد.
ازین بدایع چندان که در توان گنجد
من آن خویش بیارم ، تو آن خویش بیار
هوش مصنوعی: هرچند زیبايي‌ها و شگفتی‌ها بسیارند و در توانم هست که آن‌ها را بیاورم، تو هم زیبایی‌های خودت را به نمایش بگذار.
ستاره بار و زمرد فشان و گر خواهی
ستاره ساز ز شاخ و زمرد آر ز بار
هوش مصنوعی: اگر بخواهی می‌توانی با ستاره‌های درخشان و سنگ‌های قیمتی مانند زمرد تزئین کنی و زیبایی بسازی. می‌توانی با شاخ و برگ و نیز با زیورآلاتی از سنگ‌های قیمتی، زیبایی بیشتری به وجود آوری.
ستاره ای که زمه وقت نور دارد ننگ
ز مردی که ز درگاه فخر دارد عار
هوش مصنوعی: ستاره‌ای که از زمان خود نور می‌خورد، ننگ و عیبی است برای مردی که به خاطر مقام و فخر خود به خودپسندی می‌پردازد.
زنیل و مشک بپیوند درع داودی
ز در و مینا بنمای تیغ گوهر دار
هوش مصنوعی: با پارچه‌های ابریشمی و خوشبو، درخشش و زیبایی لباس‌های داودی را به نمایش بگذار و تیغ گوهری را نشان بده.
بدرع مشکین از هیچ خصم مستان زخم
بتیغ مینا با هیچ کس مکن پیکار
هوش مصنوعی: در اینجا به این معنا اشاره شده است که در مواجهه با خطرات و دشواری‌ها، باید محتاط باشیم و از درگیری و جنگ با دیگران پرهیز کنیم. همچنین به زیبایی و لطافت اشاره شده که نشان‌دهنده ارزش‌های مثبت است که باید حفظ شوند. در واقع، بهتر است از درگیری دوری کنیم و به جای آن به زیبایی‌ها و خوبی‌ها توجه کنیم.