گنجور

بخش ۸ - فی الوحدة و الکثرت

جهد کن کثرت نه بینی ای پسر
تا نگردی همچو احول کژ نظر
جهد کن کثرت نبینی ای سوار
تا نباشی همچو احول شرمسار
جهد کن کثرت نه بینی ای فقیر
تا نمانی همچو احول در سعیر
جهد کن کثرت نه بینی ای فتا
تا نمانی همچو احول در فنا
هر که دو بیند نشان غافلی است
زانکه او اندر مقام احولی است
دو مبین گر مرد راهی ای پسر
تا شوی در راه معنی معتبر
دو مبین و دو مدان و دو مجوی
چند از این قال و قیل وگفتگو
دو مبین ای مرد معنی درمیان
تا شود اسرار حق بر تو عیان
دو مبین ای پاکباز و پاک رو
یک دم از گفتار من آگاه شو
دو مبین خود را شناس و باز دان
تا شوی تو شاهباز لامکان
دو مبین ای مرد بگذر از شکی
تا رسی در عالم کم بوده گی
دو مبین ای مرد راه ذوالجلال
تا رسی در عالم وصل وصال
دو مبین در معرفت ای با وفا
تا رسی در عالم صدق و صفا
دو مبین در راه عشق راستان
تا شوی از هر دو عالم بی‌نشان
دو مبین در وحدت وحق را نگر
تا یکی بینی جهان را سر بسر
دو مبین و بگذر از هر نیک و بد
تا یکی بینی ازل را با ابد
دو مبین و بگذر از هر ننگ ونام
تا رسی در راه وحدت والسلام
احولک دو دید از راه اوفتاد
سرنگون سار اندر آن چاه اوفتاد
احولک در آینه چون بنگرید
روی خود دو دید آن نحس پلید
لاجرم از غافلی در ره فتاد
زانکه احول دید اندر چه فتاد
لاجرم بدبخت و سرگردان شده
هم ز احول دیدنش حیران شده
لاجرم در بند صورت مانده است
پای تا سر در کدورت مانده است

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

جهد کن کثرت نه بینی ای پسر
تا نگردی همچو احول کژ نظر
هوش مصنوعی: کوشش کن که به دنیای زیاد توجه نکنی، ای پسر، تا مانند فردی که به درستی نمی‌بیند، دچاری نشوی.
جهد کن کثرت نبینی ای سوار
تا نباشی همچو احول شرمسار
هوش مصنوعی: تلاش کن که از زیادتی و کثرت دور باشی ای سوار، تا مانند کسی که در برابر دیگران شرمنده است، نمانده باشی.
جهد کن کثرت نه بینی ای فقیر
تا نمانی همچو احول در سعیر
هوش مصنوعی: تلاش کن که زیادتی و افزونی را نبینی ای فقیر، تا مانند شخص نابینا در عذاب نمانی.
جهد کن کثرت نه بینی ای فتا
تا نمانی همچو احول در فنا
هوش مصنوعی: تلاش کن که به فراوانی‌ها توجه نکنی، ای جوان، تا همچون فرد نابینا در نیستی نمانده‌ای.
هر که دو بیند نشان غافلی است
زانکه او اندر مقام احولی است
هوش مصنوعی: هر کس که به دو چشم خود نشانه‌ای را می‌بیند، در حقیقت، از حقیقت غافل است؛ چون او در وضعیت نادانی و بی خبری به سر می‌برد.
دو مبین گر مرد راهی ای پسر
تا شوی در راه معنی معتبر
هوش مصنوعی: ای پسر، اگر می‌خواهی در مسیر جستجوی حقیقت و معنی قرار بگیری، نباید به ظواهر و نشانه‌های سطحی اکتفا کنی. باید عمیق‌تر ببینی و بفهمی که چه چیزهایی واقعاً مهم هستند.
دو مبین و دو مدان و دو مجوی
چند از این قال و قیل وگفتگو
هوش مصنوعی: به چیزهای بی‌معنی و حاشیه‌ای توجه نکن، نگذار که این حرف‌ها و بحث‌ها تو را به خود مشغول کند.
دو مبین ای مرد معنی درمیان
تا شود اسرار حق بر تو عیان
هوش مصنوعی: ای مرد، به عمق مفهوم نمی‌نگر، تا اینکه رازهای الهی بر تو روشن و عیان شود.
دو مبین ای پاکباز و پاک رو
یک دم از گفتار من آگاه شو
هوش مصنوعی: ای نیکوکار و پاکدل، لحظه‌ای به سخنان من توجه کن و از آن‌ها آگاه شو.
دو مبین خود را شناس و باز دان
تا شوی تو شاهباز لامکان
هوش مصنوعی: خودت را بشناس و فهم عمیقی از وجودت پیدا کن تا به مرتبه‌ی والا و بزرگی دست یابی.
دو مبین ای مرد بگذر از شکی
تا رسی در عالم کم بوده گی
هوش مصنوعی: ای مرد، در شک و تردید فرو نرو و از آن بگذر تا بتوانی به دنیای جدید و نایابی برسید.
دو مبین ای مرد راه ذوالجلال
تا رسی در عالم وصل وصال
هوش مصنوعی: ای مرد، به دنبال جمال و عظمت خداوند مباش، تا زمانی که به عالم وصل و اتحاد برسی.
دو مبین در معرفت ای با وفا
تا رسی در عالم صدق و صفا
هوش مصنوعی: به شناخت عمیق و واقعی دست پیدا نکن، ای وفادار، تا زمانی که به دنیای حقیقت و پاکی نرسیده‌ای.
دو مبین در راه عشق راستان
تا شوی از هر دو عالم بی‌نشان
هوش مصنوعی: در مسیر عشق، به کسی که راست می‌گوید، نگاه نکن و از هر دو جهان، بی‌نشان و بی‌هویت شو.
دو مبین در وحدت وحق را نگر
تا یکی بینی جهان را سر بسر
هوش مصنوعی: به هیچ وجه در وحدت و حقیقت فقط به یک چیز نگاه نکن، چرا که اگر به وحدت توجه کنی، می‌توانی کل جهان را به‌صورت یکپارچه ببینی.
دو مبین و بگذر از هر نیک و بد
تا یکی بینی ازل را با ابد
هوش مصنوعی: نگاه نکن و از همه خوبی‌ها و بدی‌ها بگذر تا بتوانی ازلی را با ابدی ببینی.
دو مبین و بگذر از هر ننگ ونام
تا رسی در راه وحدت والسلام
هوش مصنوعی: به هیچ چیز منفی و خجالت‌آور توجه نکن و از آن بگذر، تا به مسیر هماهنگی و صلح برسید.
احولک دو دید از راه اوفتاد
سرنگون سار اندر آن چاه اوفتاد
هوش مصنوعی: دوستی جستجوگر و سرزنده به دلیل نابخردی و بی‌توجهی، در راهی به سمت سقوط می‌رود و به چاهی می‌افتد.
احولک در آینه چون بنگرید
روی خود دو دید آن نحس پلید
هوش مصنوعی: وقتی احولک در آینه به چهره‌اش نگاه می‌کند، دو تصویر از خود می‌بیند؛ یکی تصویر واقعی‌اش و دیگری تصویر ناپسند و زشت.
لاجرم از غافلی در ره فتاد
زانکه احول دید اندر چه فتاد
هوش مصنوعی: به ناچار از غفلتی در مسیر گرفتار شد، زیرا ناتوانی را دید که چطور در دام افتاده است.
لاجرم بدبخت و سرگردان شده
هم ز احول دیدنش حیران شده
هوش مصنوعی: به ناچار او به خاطر ملاقات با کسی که وضعیت خوبی ندارد، دچار بدبختی و سردرگمی شده و از دیدن او حیرت‌زده شده است.
لاجرم در بند صورت مانده است
پای تا سر در کدورت مانده است
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که انسان به دلیل مشغولیت‌های ظاهری و دنیوی در تنگنا و محدودیت قرار گرفته است و در دنیای تاریک و بی‌نور غوطه‌ور است. به عبارتی، انسان در ظاهر زندگی گرفتار شده و از حقیقت و روشنایی دور مانده است.