گنجور

بخش ۱۲ - در وحدت

چون صفات او احد آمد مدام
غیر نبود جمله او دان والسلام
هرچه دیدی ذات پاک او بود
اینچنین بینی ترا نیکو بود
در همه اشیا ورا ظاهر ببین
اولین و آخرین و ظاهرین
ظاهر و باطن ورا می‌بین مدام
اول و آخر ورا می‌بین تمام
آسمانها و زمین‌ها و فلک
جمله او می‌بین و بگذر تو زشک
صورت و معنی بهم تو ذات دان
جمله اشیا مصحف آیات دان
هرچه بینی روی او میدان مدام
ذره ذره آنچه بینی و السلام
آفتاب از نور آن یک ذره دان
بحرها از جود آن یک قطره دان
کوهها از درگهش یک مشت خاک
در نیازی اوفتاده همچو خاک
انبیا را داده سر خویشتن
زانکه ایشانند شاه انجمن
سر خود با انبیا گفته تمام
بر محمد(ص) ختم کرده والسلام
سر احمد را ز وحدت باز دان
تا شود پیدا به پیشت هر زمان
سر وحدت از محمد شد پدید
پس علی(ع) از وی بگوش جان شنید
باعلی اسرار خود احمد بگفت
چون علی بشنید ترک خود بگفت
چون علی بشنید دل آگاه کرد
آن زمان برخواست قصد راه کرد
بعد از آن اسرار را در چاه گفت
سر وحدت در دل آگاه گفت
چاه را تن دان تو ای مرد یقین
تا شود علم الیقین عین الیقین
تن به چار و پنج و شش وامانده است
لاجرم از راه حق زان مانده است
چون علی اسرار در چاهت بگو
تا تنت فانی شود از گفتگو
چون تنت فانی شود باقی شوی
آن زمان عین خدا دانی شوی
چون تنت فانی شودای مرد کار
نه همی دنیا بماند نه دیار
چون تنت فانی شود ای مقتدا
پس بیابی قرب وصل مصطفی
چون تنت فانی شود ای نیکبخت
همچو موسی نور بینی از درخت
چون تنت فانی شود ز اسرار عشق
چون خلیل الله روی در نار عشق
چون تنت فانی شود آگه شوی
همچو عیسی پاک روح الله شوی
چون تنت فانی شود از قیل و قال
فارغ آئی و شوی در کار بکر
چون تنت فانی شود از ذکر و فکر
فارغ آئی و شوی در کار بکر
چون تنت فانی شود از خویشتن
وارهی از گفتگوی ما و من
چون تنت فانی شود از جسم و جان
فارغ آئی و شوی تو مرد حال
چون تنت فانی شود ازمعرفت
فارغ آئی و بمانی در صفت
چون تنت فانی شود از هر وجود
بر تو گردد دور پرگار وجود
چون تنت فانی شود در لامکان
بازیابی سر راز عاشقان
چون تنت فانی شود در بحر راز
رازها یابی و گردی شاهباز
چون تنت فانی شود در بحر نور
محو گردی و شوی اندر حضور
چون تنت فانی شود ای جان من
آن زمان بینی جمال ذوالمنن
چون تنت فانی شود سلطان شوی
پس حکیم عالم دیان شوی

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چون صفات او احد آمد مدام
غیر نبود جمله او دان والسلام
هوش مصنوعی: چون ویژگی‌های او همیشه یکتا و بی‌همتا است، هیچ چیز دیگری وجود ندارد جز او. فقط اوست و بس.
هرچه دیدی ذات پاک او بود
اینچنین بینی ترا نیکو بود
هوش مصنوعی: هر چیزی که می‌بینی، نشانه‌ای از وجود پاک اوست. اگر اینطور نگاه کنی، برایت بهتر خواهد بود.
در همه اشیا ورا ظاهر ببین
اولین و آخرین و ظاهرین
هوش مصنوعی: در همه چیزها، حقیقتی نهفته وجود دارد که باید به آن توجه کرد؛ آن چیزی که نخستین و آخرین است و همچنین در هر ظاهری نمایان است.
ظاهر و باطن ورا می‌بین مدام
اول و آخر ورا می‌بین تمام
هوش مصنوعی: او را همیشه در ظاهر و باطنش می‌بینی، از آغاز تا پایانش را درک می‌کنی.
آسمانها و زمین‌ها و فلک
جمله او می‌بین و بگذر تو زشک
هوش مصنوعی: تمامی آسمان‌ها و زمین‌ها و کهکشان‌ها همه در دست او هستند، و تو باید از رنج و زحمت خودت عبور کنی.
صورت و معنی بهم تو ذات دان
جمله اشیا مصحف آیات دان
هوش مصنوعی: تمامی اشیاء دارای صورت و معنا هستند، همان‌طور که هر صفحه‌ای از کتاب، آیات خاصی را در خود جای داده است.
هرچه بینی روی او میدان مدام
ذره ذره آنچه بینی و السلام
هوش مصنوعی: هر چه که از زیبایی‌های او می‌بینی، تنها نمایی است از وجودش که به تدریج درک می‌کنی و در نهایت، همه چیز به همین جا ختم می‌شود.
آفتاب از نور آن یک ذره دان
بحرها از جود آن یک قطره دان
هوش مصنوعی: خورشید را از نور یک ذره‌اش بشناس و دریاها را از بخشش آن یک قطره‌اش درک کن.
کوهها از درگهش یک مشت خاک
در نیازی اوفتاده همچو خاک
هوش مصنوعی: کوه‌ها به واسطه عظمت و قدرتش به یک تکه خاک ساده تبدیل شده‌اند و در ذلت و نیاز به حالتی افتاده‌اند، مانند خاک معمولی.
انبیا را داده سر خویشتن
زانکه ایشانند شاه انجمن
هوش مصنوعی: پیامبران جان خود را فدای رسالتشان کرده‌اند، زیرا آنان در جایگاه رهبری اجتماع قرار دارند.
سر خود با انبیا گفته تمام
بر محمد(ص) ختم کرده والسلام
هوش مصنوعی: تمام پیامبران به گفته‌های خود پایان داده‌اند و تنها پیامبر آخرالزمان، محمد (ص)، باقی مانده است و با او همه چیز به پایان می‌رسد.
سر احمد را ز وحدت باز دان
تا شود پیدا به پیشت هر زمان
هوش مصنوعی: سر احمد را از وحدت آگاه کن تا همیشه در پیش تو آشکار شود.
سر وحدت از محمد شد پدید
پس علی(ع) از وی بگوش جان شنید
هوش مصنوعی: ظهور حقیقت واحد از وجود محمد (ص)، و پس از آن علی (ع) این حقیقت را با گوش جان خود دریافت کرد.
باعلی اسرار خود احمد بگفت
چون علی بشنید ترک خود بگفت
هوش مصنوعی: احمد رازهایش را برای علی فاش کرد، و وقتی علی آنها را شنید، از خود دست برداشت و سکوت کرد.
چون علی بشنید دل آگاه کرد
آن زمان برخواست قصد راه کرد
هوش مصنوعی: وقتی علی شنید، دلش آگاه شد و در آن لحظه، تصمیم گرفت که آماده راه سفر شود.
بعد از آن اسرار را در چاه گفت
سر وحدت در دل آگاه گفت
هوش مصنوعی: پس از آن، رازها را در چاه گفت و سر وحدت را در دل کسی که آگاه بود، بیان کرد.
چاه را تن دان تو ای مرد یقین
تا شود علم الیقین عین الیقین
هوش مصنوعی: ای مرد، باطن خود را همچون چاه بدان، تا زمانی که دانشی که یقین داری، به حقیقت عینی تبدیل شود.
تن به چار و پنج و شش وامانده است
لاجرم از راه حق زان مانده است
هوش مصنوعی: انسان در سختی‌ها و مشکلاتی مانند چهار، پنج و شش، گرفتار شده است و به همین دلیل از مسیر درست و حق منحرف شده است.
چون علی اسرار در چاهت بگو
تا تنت فانی شود از گفتگو
هوش مصنوعی: وقتی که علی رازها را در چاه تو بیان کند، تا زمانی که وجود تو از گفت‌وگو نابود شود.
چون تنت فانی شود باقی شوی
آن زمان عین خدا دانی شوی
هوش مصنوعی: وقتی بدن تو از بین برود، در آن زمان به حقیقتی ماندگار تبدیل می‌شوی و به درک و شعور الهی نایل خواهی آمد.
چون تنت فانی شودای مرد کار
نه همی دنیا بماند نه دیار
هوش مصنوعی: زمانی که بدن تو از دنیا می‌رود، ای مرد، نه این دنیا باقی می‌ماند و نه خانه و کاشانه‌ات.
چون تنت فانی شود ای مقتدا
پس بیابی قرب وصل مصطفی
هوش مصنوعی: زمانی که بدن تو از دنیا برود و نابود شود، ای پیشوای من، آنگاه به نزدیکی و وصال پیامبر خدا دست پیدا خواهی کرد.
چون تنت فانی شود ای نیکبخت
همچو موسی نور بینی از درخت
هوش مصنوعی: زمانی که جسم تو از بین برود و به پایان برسد، ای خوشبخت، مانند موسی که از درخت نور را مشاهده کرد، تو هم نور را خواهی دید.
چون تنت فانی شود ز اسرار عشق
چون خلیل الله روی در نار عشق
هوش مصنوعی: وقتی که جسمت از عشق بی‌خبر شود و از دنیای مادی جدا گردد، مانند ابراهیم خلیل که در آتش عشق قرار گرفت، به معنای حقیقی عشق پی خواهی برد.
چون تنت فانی شود آگه شوی
همچو عیسی پاک روح الله شوی
هوش مصنوعی: زمانی که جسمت از بین برود، آگاه خواهی شد و همچون عیسی، روحی پاک و مقدس خواهی گردید.
چون تنت فانی شود از قیل و قال
فارغ آئی و شوی در کار بکر
هوش مصنوعی: زمانی که وجودت از سر و صداها و مشکلات رها شود، آرامش پیدا می‌کنی و به کارهای پاک و ناب مشغول می‌شوی.
چون تنت فانی شود از ذکر و فکر
فارغ آئی و شوی در کار بکر
هوش مصنوعی: زمانی که بدنت از دنیا و مشکلاتش رها شود، می‌توانی از یاد و فکر آزاد شوی و به کارهای خالص و ناب بپردازی.
چون تنت فانی شود از خویشتن
وارهی از گفتگوی ما و من
هوش مصنوعی: زمانی که بدن تو از بین برود و از تعلقات خود آزاد شوی، از گفت‌وگوهای من و تو نیز رهایی می‌یابی.
چون تنت فانی شود از جسم و جان
فارغ آئی و شوی تو مرد حال
هوش مصنوعی: وقتی جسم و جانت از بین برود، از عالم مادی رها می‌شوی و به حالت واقعی‌ات می‌رسی.
چون تنت فانی شود ازمعرفت
فارغ آئی و بمانی در صفت
هوش مصنوعی: زمانی که جسم تو از بین برود و از دانش و آگاهی آزاد شوی، در وصف و ویژگی‌های خود باقی خواهی ماند.
چون تنت فانی شود از هر وجود
بر تو گردد دور پرگار وجود
هوش مصنوعی: وقتی که جسمت از هر چیزی ناپدید و تمام شود، همه چیزهای موجود به دور تو می‌چرخند.
چون تنت فانی شود در لامکان
بازیابی سر راز عاشقان
هوش مصنوعی: زمانی که جسمت در دنیای مادی از بین برود، می‌توانی به اسرار عشق واقعی پی ببری.
چون تنت فانی شود در بحر راز
رازها یابی و گردی شاهباز
هوش مصنوعی: زمانی که جسم تو از بین برود و در عمق معانی پنهان غوطه‌ور شوی، به حقیقت‌های بزرگی دست پیدا می‌کنی و به اوج و شکوه می‌رسی.
چون تنت فانی شود در بحر نور
محو گردی و شوی اندر حضور
هوش مصنوعی: هرگاه بدنت از بین برود و در دریای نور غرق شوی، در حضور الهی محو خواهی شد.
چون تنت فانی شود ای جان من
آن زمان بینی جمال ذوالمنن
هوش مصنوعی: زمانی که بدنی که به آن تعلق داری از بین برود، ای جان من، در آن moment زیبایی پروردگار را خواهی دید.
چون تنت فانی شود سلطان شوی
پس حکیم عالم دیان شوی
هوش مصنوعی: زمانی که بدن تو از بین برود، به مقام سلطنت می‌رسی و سپس تبدیل به دانشمندی بزرگ در جهان خواهی شد.