گنجور

بخش ۱۰ - ذکر فضیل عیاض رحمة الله علیه

آن مقدّمِ تایبان، آن معظّمِ نایبان، آن آفتابِ کَرَم و احسان، آن دریای وَرَع و عرفان، آن از دو کَون کرده اعراض، {پیر وقت} فُضیل بن عیاض -رحمه الله علیه- از کبارِ مشایخ بود، و عیّارِ طریقت و ستوده ی اقران، و مرجعِ قوم. و در ریاضات و کرامات شانی رفیع داشت و در ورَع و معرفت بی همتا بود.

و اوّلِ حال او چنان بود که: در میان بیابان مرو و باورد، خیمه زده بود، و پلاسی پوشیده، و کلاهی پشمین بر سر، و تسبیح درگردن افکنده. و یاران بسیار داشت، همه دزدان و راهزن. هر مال که پیش ِ او بردندی، او قسمت کردی. که مِهترِ ایشان بود. آنچه خواستی، نصیبِ خود برداشتی. و هرگز از جماعت دست نداشتی. و هر خدمتگاری که خدمتِ جماعت نکردی، او را دور کردی.

تا روزی کاروانی عظیم می آمد. و آوازِ دزد شنیدند. خواجه یی در میان کاروان، نقدی که داشت برگرفت و گفت: در جایی پنهان کنم {تا} اگر کاروان بزنند، باری این نقد بماند.

در بیابان فرو رفت. خیمه ئی دید، در وی پلاس پوشی نشسته. زر به وی سپرد. گفت: «در خیمه رو و در گوشه یی بِنه».

بنهاد و بازگشت. چون باز کاروان رسید، دزدان راه زده بودند و جمله مالها برده. آن مرد، رختی که باقی بود با هم آورد؛ پس قصد ِ آن خیمه کرد. چون آن جا رسید، دزدان را دید که مال قسمت می کردند. گفت: «آه! من مال به دزدان سپرده بودم». خواست که باز گردد،

فضیل او را بدید. آواز داد که «بیا». آنجا رفت. گفت: «چه کار داری؟». گفت: «جهت امانت آمده ام».

گفت: «همان جا که نهاده ای، بردار».

برفت و برداشت. یاران، فضیل را گفتند: «ما در این کاروان هیچ نقد نیافتیم و تو چندین نقد باز می دهی؟»

فضیل گفت: «او به من گمان نیکو برد و من نیز به خدای -تعالی- گمان نیکو می برم. من گمان ِ او راست کردم تا باشد که خدای -تعالی- گمان من نیز راست کند».

نقل است که در ابتدا به زنی عاشق شده بود. هرچه از راهزنی به دست آوردی، به وی فرستادی. و گاه گاه پیشِ او رفتی و در هوس او گریستی. تا شبی کاروانی می گذشت. در میان کاروان یکی این آیت می خواند:

الم یَأن لِلّذین آمنوا، اَن تَخشَعَ قُلُوبهُم لِذکر اللهِ؟ -آیا وقت نیامد که این دل، خفتة شما بیدار گردد؟-

چون تیری بود که بر دل ِ فضیل آمد. گفت: «آمد! آمد! و نیز از وقت گذشت».

سرآسیمه و خجل و بی قرار، روی به خرابه یی نهاد. جمعی کاروانیان فرود آمده بودند. خواستند که بروند.

بعضی گفتند: چون رویم؟ که فضیل بر راه است.

فضیل گفت: «بشارت شما را که او دیگر توبه کرد. و از شما می گریزد چنان که شما از وی می گریزید».

پس می‌رفت و می‌گریست و خصم خشنود می‌کرد. تا درباورد جهودی بود که به هیچ نوع خشنود نمی شد. پس جهود با یاران خود گفت: «وقت است که بر محمّدیان استخفاف کنیم».

پس گفت: «اگر خواهی که تو را بحلّ کنم، آن تل ریگ که فلان جای است، بردار و هامون گردان».

و آن تل به غایت بزرگ بود. فضیل شب و روز آن را می کشید. تا سحرگاهی بادی درآمد و آن تل ریگ را ناچیز کرد. جهود چون چنان دید، گفت: «سوگند خورده ام که تا مال ندهی، تو را بحلّ نکنم. اکنو، زیر ِ بالین ِ من زر است، بردار و به من ده تا تو را بحلّ کنم».

فضیل دست در زیر ِ بالین ِ او کرد و زر بیرون آورد و به جهود داد. جهوت گفت: «اوّل اسلام عرضه کن».

فضیل گفت: «این چه حال است؟». گفت: «در تورات خوانده بودم که هرکه توبه ی او درست بوَد، خاک در دست ِ او زر شود. من امتحان کردم. و زیر بالین من خاک بود. چون به دست ِ تو زر شد، دانستم که توبه ی تو صدق است، و دین ِ تو حق». پس جهود ایمان آورد.

نقل است که فضیل یکی را گفت: «از بهر ِ خدا مرا بند کن و پیش ِ سلطان بر -که بر من حدّ بسیار است- تا بر من حدّ راند».

چنان کرد و پیش ِ سلطان برد. سلطان چون بر سیمای او نظر کرد، او را به اعزاز به خانه فرستاد. چون به در ِ خانه رسید، بنالید. عیال ِ فضیل گفت: «مگر زخم خورده است که می نالد».

فضیل گفت: «بلی! زخمی عظیم خورده است.»

گفت: «بر کجا؟».

گفت: «بر جان و جگر».

پس زن را گفت: «من عزم ِ خانه ی خدا دارم، اگر خواهی پای تو بگشایم»

زن گفت: «معاذالله! من هرگز از تو جدا نشوم. و هر کجا باشی، تو را خدمت کنم».

پس به مکه رفتند با هم. و حق -تعالی- راه به ایشان آسان کرد. و آنجا مجاور شدند و بعضی اولیاء را دریافتند. و با امام ابوحنیفه -رحمه الله علیه- صحبت داشت و از وی علم گرفت.

روایات عالی داشت و ریاضات نیکو. و در مکه سخن بر وی گشاده شد. و مکّیان پیش ِ او می رفتند و فضیل ایشان را وعظ گفتی. تا حال او چنان شد که: خویشان ِ او از باورد به دیدن ِ او آمدند، به مکّه. و ایشان را راه نداد. و ایشان باز نمی گشتند.

فضیل بر بام ِ کعبه آمد و گفت: «زهی مردمان ِ غافل! خدای -عزَّ و جلّ- شما را عقل دهاد و به کاری مشغول کناد».

همه از پای در افتادند {و گریان شدند} و عاقبت روی به خراسان نهادند و او از بام کعبه فرو نیامد.

نقل است که هارون الرشید، فضل برمکی را گفت: «مرا پیش ِ مردی بَر که دلم از این طمطراق گرفته است، تا بیاسایم».

فضل برمکی او را به در ِ خانه ی سفیان عُیَینه بُرد و آواز داد. سفیان گفت: «کیست؟».

گفت: «امیرالمومنین».

گفت: «چرا مرا خبر نکردید تا من به خدمت آمدمی؟».

هارون چون این بشنید، گفت: »این آن مرد نیست که من می طلبم».

سفیان عیینه گفت: «ای امیر المومنین! چنین مرد که تو می طلبی، فضیل عیاض است».

به در ِ خانه ی فضیل عیاض رفتند. و او این آیت می خواند: اَم حَسِبَ الّذینَ اَجتَرَحُوا السیّئات، اَن نَجعَلَهم کَالّذین آمنوا و {عملوا الصّالحات}؟

هارون گفت: «اگر پند می‌طلبیم، این قدَر کفایت است» -و معنی آیت آن است که: پنداشتند کسانی که بدکرداری کردند، که ما ایشان را برابر کنیم با کسانی که نیکوکاری کردند، {و ایمان آوردند}؟-

پس دربزدند. فضیل گفت: «کیست؟».

گفتند: «امیر المومنین».

گفت: «امیرالمومنین پیش ِ من چه کار دارد؟ و مرا با او چه کار؟ که مرا مشغول می دارد».

فضل برمکی گفت: «طاعت ِ اولوالامر واجب است. اکنون به دستوری درآییم یا به حکم؟».

گفت: «دستوری نیست. اگر به حکم می آیید، شما دانید».

هارون در آمد. فضیل چراغ بنشاند تا روی هارون را نباید دید. هارون دست برد. ناگاه بر دست فضیل آمد. فضیل گفت: «چه نرم دستی است، اگر از آتش ِ دوزخ خلاص یابد».

این بگفت و در نماز ایستاد. هارون در گریه آمد. گفت: «آخر سخنی بگو».

فضیل چون سلام بازداد گفت: پدرت عمّ مصطفی -علیه الصلوه و السلام- از وی درخواست کرد که: «مرا بر قومی امیر گردان».

گفت: «یا عمّ! یک نفَس تو را بر تو امیر کردم»

-یعنی {یک} نفس ِ تو در طاعت ِ خدای -عز و جل- بهتر از آن که هزار سال خلق تو را -لَاَنَّ الامارةَ یومَ القیامةِ ندامةٌ- هارون گفت: «زیاده کن».

گفت: چون عمربن عبدالعزیز {را} -رحمه الله علیه- به خلافت بنشاندند، سالم بن عبدالله و رجاء بن حیوة و محمد بن کعب را بخواند. و گفت: «من مبتلا شدم در این کار. تدبیر ِ من چیست؟».

یکی گفت: «اگر خواهی که فردا تو را از عذاب نجات بوَد، پیران ِ مسلمانان را پدر ِ خود دان، و جوانان را برادر دان و کودکان {را} چون فرزند، و زنان {را} چون مادر و خواهر.

هارون گفت: «زیادت کن».

گفت: «دیار ِ اسلام چون خانه ی تو ست و اهل ِ آن خانه، عیال ِ تو. و معاملت با ایشان چنان کن که با پدر و برادر و فرزند. زُر اَباک، و َاحسِن اَخاکَ، وَاکرِم عَلی وُلدِک» -یعنی: زیارت کن پدر را و نیکویی کن با برادران و کرم کن با فرزندان-

پس گفت: «می‌ترسم از رویِ خوبت که به آتش دوزخ مبتلا شود و زشت گردد.

کَم مِن وجهٍ صَبیحٍ فی النّارِ یصیح
و کَم مِن امیرٍ هُناکَ اسیرُ

گفت: «زیادت کن». گفت: «بترس از خدای، و جواب ِ خدای -عزّ و جلّ- را هشیار باش، که روز قیامت، حق -تعالی- از یک یک ِ مسلمانان باز پرسد و انصاف ِ هر یک بطلبد. اگر شبی پیرزنی در خانه، بی نوا خفته باشد، فردا دامن ِ تو بگیرد و بر تو خصمی کند.

هارون از گریه بیهوش گشت. فضل برمکی گفت: «یا فضیل! بَس که امیرالمومنین را هلاک کردی». فضیل گفت: «ای هامان خاموش! که تو و قوم ِ تو او را هلاک کردی نه من».

هارون را بدین، گریه زیادت شد. آنگه با فضل برمکی گفت که: «تو را هامان از آن گفت، که مرا فرعون می داند».

پس هارون گفت: «تو را وام است؟». گفت: «آری هست: وام ِ خداوند است بر من. و آن طاعت است. که اگر مرا بدآن بگیرد، وای بر من!».

هارون گفت: «من وام ِ خلق می گویم».

گفت: «الحمدالله، که مرا از وی نعمت بسیار است و هیچ گله ئی ندارم تا با خلق بگویم».

پس هارون مُهری به هزار دینار پیش ِ او بنهاد که «این حَلال است و از میراث ِ مادر است».

فضیل گفت: «این پندهای من تو را هیچ سود نداشت. و هم اینجا ظلم آغاز کردی و بیدادگری پیش گرفتی.

من تو را به نجات می خوانم و تو مرا به گرانباری. من می گویم: آنچه داری به خداوندان باز ده، تو به دیگری -که نمی باید داد- می دهی. سخن ِ مرا فایده ئی نیست».

این بگفت و از پیش ِ هارون برخاست و در بر هم زد. هارون بیرون آمد و گفت: «آه! او خود چه مردی است؟ مرد ِ به حقیقت فضیل است».

نقل است که وقتی فرزند ِ خُرد ِ خود را در کنار گرفت. و می نواخت، چنان که عادت ِ پدران باشد. کودک گفت: «ای پدر! مرا دوست داری؟». گفت: «دارم».

گفت: «خدای را دوست داری؟».

گفت: «دارم».

گفت: «چند دل داری؟».

گفت: «یک دل!».

گفت: « به یک دل، دو دوست توانی داشت؟»

فضیل دانست که این سخن از کجا{ست}، و از غیرت ِ حق -تعالی- تعریفی است، به حقیقت. دست بر سر می زد و کودک را بینداخت و به حق مشغول گشت و می گفت: «نِعمَ الواعظُ انتَ یا بُنَیّ» -نیکو واعظی تو ای پسرک!-

نقل است که روزی به عرفات ایستاده بود و در خلق نظاره می کرد و تضرّع و زاری ِ خلایق می شنید. گفت: «سبحان الله، اگر چندین خلایق نزدیک ِ شخصی روند، و از وِی دانگی زَر خواهند، ایشان را نا امید نگرداند.

بر تو که خداوند ِ کریم ِ غفاری، آمرزش ِ ایشان آسانتر است از دانگی زر بر ِ آن مرد. و تو اکرم الاکرمینی، آمین ِ آن است که همه را بیامرزی».

نقل است که در شبانه ی عرفات از او پرسیدند که «حال ِ این خلایق چون می بینی؟».

گفت: «آمرزیده اندی، اگر فضیل در میان ِ ایشان نبودی».

و پرسیدند که «چون است که خایفان را نمی بینیم؟»

گفت: «اگر خایف بودی، ایشان بر شما پوشیده نبودندی. که خایف را نبیند، مگر خایف. و ماتم زده را نبیند، مگر ماتم زده».

گفتند: «مرد چه وقت در دوستی به غایت رسد؟». گفت: «چون منع و عطا، پیش ِ او یکسان بوَد».

گفتند: «چه گویی در مردی که می خواهد که لبّیک گوید، و از بیم ِ لالبّیک نَیارَد؟»

گفت: «امیدوارم که هرکه چنین کند و خود را چنین داند، هیچ لبّیک گوی برابر ِ او نبوَد».

نقل است که پرسیدند از او که: «اصل ِ دین چیست؟».

گفت: «عقل».

گفتند: «اصل ِ عقل چیست؟».

گفت» «حِلم».

گفتند: «{اصلِ} حلم چیست؟».

گفت: «صبر».

امام احمد حنبل گفت: از فضیل شنیدم -رحمهما الله- که: «هرکه ریاست جُست، خوار شد»

گفتم: «مرا وصیّتی کن».

گفت: «تبع باش، متبوع مباش». گفتم: «این پسندیده است».

بِشر حافی گفت: از او پرسیدم که: «زُهد بهتر یا رضا؟»

گفت: «رضا. از آن که راضی، هیچ منزلتی طلب نکند بالای منزلت ِ خویش».

نقل است که سفیان ثوری گفت: شبی پیش ِ او رفتم و آیات و اخبار و آثار می گفتیم. و گفتم: مبارک شبی که امشب بود، و ستوده صحبتی که بود! همانا صحبت ِ چنین، بهتر از وحدت».

فضیل گفت: «بد شبی بود امشب، و تباه صحبتی که دوش بود».

گفتم: «چرا؟»

گفت: «از آن که تو همه شب در بند ِ آن بودی تا چیزی گویی که مرا خوش آید {و من در بند ِ آن بودم که جوابی گویم تا تو را خوش آید} و هر دو به سخن یکدیگر مشغول بودیم. و از خدای -عزّ و جلّ- باز ماندیم. پس تنهایی بهتر و مناجات با حق».

نقل است که عبدالله بن مبارک را دید که پیش ِ او می رفت. فضیل گفت: «از آنجا که رسیده ای بازگرد و الّا من باز می گردم. می آیی که مشتی سخن بر من پیمایی و من بر تو پیمایم؟».

نقل است که مردی به زیارت ِ فضیل آمد. گفت: «به چه کار آمده ای؟»

گفت: «تا از تو آسایشی یابم و موانستی».

گفت: «به خدا، که این به وحشت نزدیک است. نیامده ای الّا بدان که مرا بفریبی به دروغ، و من تو را بفریبم به دروغ. هم از آن جا باز گرد».

گفت: «می خواهم تا بیمار شوم، تا به نماز ِ جماعت نباید رفت و نزد ِ خلق نباید رفت و خلق را نباید دید».

گفت: «اگر توانی جایی ساکن شوی که کَس شما را نبیند و شما کس را نبینید که عظیم نیکو بوَد».

گفت: «منّتی عظیم قبول کردم از کسی که بگذرد بر من، و بر من سلام نکند، و چون بیمار شوم به عیادت ِ من نیاید».

گفت: «چون شب درآید، شاد شوم که مرا خلوتی بوَد بی تفرقه. و چون صبح آید اندوهگن شوم از کراهیّت ِ دیدار ِ خلق، که نباید که درآیند و مرا تشویش دهند».

گفت: «هرکه را تنها وحشت بوَد و به خلق انس گیرد، از سلامت دور بوَد».

گفت: «هر که سخن، از عمل ِ خود گوید، سخنش اندک بوَد. مگر در آنچه او را به کار آید».

گفت: «هرکه از خدای -عزّ و جلّ- ترسد، زبان ِ او گنگ بوَد».

گفت: «چون حق -تعالی- بنده یی را دوست دارد، اندوهش بسیار دهد. و چون دشمن دارد، دنیا را بر وی فراخ کند.

اگر غمگینی در میان ِ امّتی بگریَد، جمله ی آن امّت را در کار ِ او کنند».

گفت: «هرچیزی را زکاتی است و زکات ِ عقل، اندوه ِ طویل است» و از آن جا ست که کانَ رسول الله، صلی الله علی و آله و سلّم، متواصِلُ الاحزان- {گفت}: «چنان که عجب بوَد که در بهشت گریند، عجبتر آن بوَد که کسی در دنیا خندد».

گفت: «چون خوفی در دل ساکن شود، چیزی که به کار نیاید به زبان ِ آن کس نگذرد. و از آن خوف، حبّ ِ دنیا و شهوات بسوزد، و رغبت ِ دنیا از دل بیرون کند».

گفت: «هرکه از خدای -تعالی_ بترسد، جمله ی چیزها از او بترسد».

گفت: «خوف و رهبت ِ بنده به قدر ِ علم ِ بنده بود. و زهد ِ بنده در دنیا به قدر ِ رغبت ِ بنده بود در آخرت».

گفت: «هیچ آدمی را ندیدم در این امّت، امیدوارتر به خدای -تعالی- و ترسناک تر از ابن سیرین، رحمه الله علیه».

گفت: «اگر همه ی دنیا به من دهند، حلال، بی حساب، از وی ننگ دارم. چنان که شما از مردار ننگ دارید».

گفت: «جمله ی بدی ها را در خانه یی جمع کردند و کلید ِ آن دوستی ِ دنیا کردند. و جمله ی نیکی ها را در خانه یی جمع کردند و کلید ِ آن دشمنی ِ دنیا کردند».

گفت: «در دنیا شروع کردن آسان است. امّا بیرون آمدن و خلاص یافتن دشوار».

گفت: «دنیا بیمارستانی است و خلق در وی چون دیوانگان اند و دیوانگان را در بیمارستان غل و بند بود».

گفت: «به خدا، که اگر آخرت از سفال ِ باقی بودی و دنیا از زر ِ فانی، سزا بودی که رغبت ِ خلق به سفال ِ باقی بودی، فَکَیفَ که دنیا از سفال ِ فانی است و آخرت از زر ِ باقی».

گفت: «هیچ کس را هیچ ندادند از دنیا تا از آخرتش صدچندان کم نکردند، از بهر ِ آن که {تو را} به نزدیک ِ حق -تعالی- آن خواهد بود که کسب می کنی، خواه بسیار کن و خواه اندک».

گفت: «به جامه ی نرم و طعام ِ خوش و لذّت ِ حالی منگرید، که فردا لذّت ِ آن جامه و {آن} طعام نیابید».

گفت: «مردمان که از یکدیگر بریده شدند، به تکلّف شدند. هر گه که تکلّف از میان برخیزد، یکدیگر را گستاخ بتوانند دید».

گفت: «حق-تعالی- وحی کرد به کوهها که: من بر یکی از شما با پیغمبری سخن خواهم گفت. همه کوهها تکبّر کردند مگر طور ِ سینا، که سر فرود آورد. لاجرَم کرامت ِ کلام ِ حق یافت».

گفت: «هرکه خود را قیمتی داند، او را از تواضع نصیبی نیست».

گفت: «سه چیز مجویید که نیابید: عالِمی که علم ِ او، به میزان ِ عمَل راست بوَد، مجویید که نیابید و بی عالم بمانید. و عاملی که اخلاص با عمل ِ او موافق بود، مجویید که نیابید و بی عمل بمانید. و برادر ِ بی عیب مجویید که نیابید و بی برادر بمانید».

گفت: «هرکه با برادر خود دوستی ظاهر کند به زبان و در دل دشمنی دارد خدای -تعالی- لعنتش کند و کور و کر گرداندش».

گفتند: «وقتی بود که آنچه می کردند، به ریا می کردند. اکنون بدانچه نمی کنند ریا می کنند».

گفت: «دوست داشتن ِ عمل برای خَلق، ریا بوَد. و عمل کردن برای خلق، شِرک بود. و اخلاص آن بود که حق -تعالی- تو را از این دو خصلت نگه دارد، ان شاء الله تعالی».

گفت: «اگر سوگند خورم که مرائی ام، دوست تر از آن دارم که گویم: نیَم».

گفت: «اصل ِ زهد راضی شدن است از حق -تعالی- به هر چه کُنَد. و سزاوارترین خلق به رضای حق، اهل ِ معرفت اند».

گفت: «هرکه حق -تعالی- را بشناسد به حقّ ِ معرفت، پرستش ِ او کند به قدر ِ طاعت».

گفت: «فتوت در گذاشتن بود از برادران».

گفت: «حقیقت ِ توکّل آن است که به غیر ِ خدای -عز و جل- اومید ندارد و از غیر ِ او نترسد»

گفت: «متوکّل آن بود که واثق بود به خدای، عزّ و جلّ. نه خدای -عز و جل- را در هر چه کند متّهم دارد، و نه شکایت کند» - یعنی ظاهر و باطن در تسلیم یک رنگ دارد-

گفت: «چون تو را گویند: خدای -عزّ و جلّ- را دوست داری؟ خاموش باش که اگر گویی: نه، کافر باشی. و اگر گویی: بلی، فعل ِ تو به فعل ِ دوستان ِ او نمانَد».

گفت: «شرمم گرفت از خدای -عزّ و جلّ- از بس که در مبرز رفتم» -و در سه روز یک بار بیش نرفتی-

گفت: «بسا مردا که در طهارت جای رود و پاک بیرون آید و بسا مردا که در کعبه رود و پلید بیرون آید».

گفت: «جنگ کردن با خردمندان آسان تر است از حلوا خوردن با بی خردان».

گفت: «هر که در روی فاسقی خوش بخندد، در ویران کردن ِ مسلمانی سعی می برد».

گفت: «هرکه بر ستوری لعنت کند، {ستور} گوید: آمین، از من و تو هرکه در خدای -عزّ و جلّ- عاصی تر است لعنت بر او باد».

گفت: «اگر مرا خبر آید که: تو را یک دعا مستجاب است، هرچه خواهی بخواه، من آن دعا را در حق ِ سلطان صرف کنم. از آن که اگر در صلاح ِ خویش دعا کنم، صلاح من تنها بود و صلاح ِ سلاطین صلاح عالمیان است».

گفت: «دو خصلت است که دل را فاسد کند: بسیار خفتن و بسیار خوردن».

گفت: «در شما دو خصلت است که هر دو از جهل است: یکی آنکه می‌خندید و عجبی ندیده، و نصیحت می‌کنی، و شب بیدار نابوده».

گفت: «حق -تعالی- می فرماید که ای فرزند ِ آدم! اگر تو مرا یاد کنی، من تو را یاد کنم. و اگر مرا فراموش کنی، من تو را فراموش کنم. و این ساعت که تو مرا یاد نخواهی کرد، آن بر توست، نه از توست. اکنون می‌نگر تا چون می‌کنی؟».

گفت: حق -تعالی- گفته است پیغمبر را که بشارد ده گنهکاران را که اگر توبه کنند بپذیرم، و بترسان صدّیقان را که اگر به عدل با ایشان کار کنم، همه را بسوزم».

یکی از وی وصیّتی خواست. گفت: اَ اربابٌ متفرّقون خیرً، اَمِ اللهُ الواحدُ القهار».

یک روز پسر خود را دید که درستی زر می‌سَخت {تا به کسی دهد}. و شوخ که در نقش ِ زر بود پاک می‌کرد. گفت: «ای پسر این تو را فاضل تر از ده حجّ».

یک بار پسر ِ او را بول بسته شد. فضیل دست برداشت و گفت: «یارب به دوستی ِ من تو را که از این رنج اش رهایی ده». هنوز از آنجا برنخاسته بود که شفا پدید آمد.

و در مناجات گفتی: «خداوندا! بر من رحمتی کن، که تو بر من عالِمی. و عذابم مکن، که تو بر من قادری».

وقتی گفتی: «الهی! تو مرا گرسنه می داری، و مرا و عیال ِ مرا برهنه می داری، و مرا به شب چراغ نمی دهی -و تو این با دوستان ِ خویش کنی- به کدام منزلت، فضیل این دولت یافت؟».

نقل است که سی سال، هیچ کس لب ِ او خندان ندیده بود. مگر آن روز که پسرش بمُرد، تبسم کرد. گفتند: «ای خواجه! چه وقت ِ این است؟» گفت: «دانستم که خداوند راضی بود به مرگ ِ این پسر، من نیز موافقت کردم و رضای او را تبسّم کردم».

و در آخر ِ عمر می گفت: «از پیغامبران رشک نیست، که ایشان را هم لحد و هم قیامت و هم دوزخ و هم صراط در پیش است. و جمله با کوتاه دستی نَفسی نَفسی خواهند گفت. از فرشتگان هم رشک نیست، که خوف ِ ایشان از خوف ِ بنی آدم زیادت است و ایشان را درد {بنی آدم نیست و هرکه را} این درد نبوَد، من آن نخواهم. لیکن از آن کسی رشکم می آید که هرگز از مادر نخواهد زاد».

گویند: روزی مُقریی بیامد و در پیش ِ وی چیزی خواند. گفت: «این را پیش ِ پسر {ِمن} برید تا برخواند». و گفت: «سوره ی القارعه نخوانی که او طاقت ِ شنیدن ِ سخن ِ قیامت ندارد». قضا را مقری همین صورت بر خواند. چون گفت: القارعةُ مالقارعه؟ آهی بکرد. چون گفت: یومَ یکونُ الناسُ کالفِراش المَبعوث، آه ِ دیگر بکرد و بیهوش گشت. نگاه کردند، آن پاک زاده جان داده بود.

فضیل را چون اجل نزدیک آمد، دو دختر داشت. عیال ِ خود را وصیّت کرد که: چون من بمیرم، این دخترکان را برگیر. و بر کوه ِ بوقُبیس بَر. و روی سوی آسمان کن و بگوی: خداوندا! مرا وصیّت کرد فضیل، و گفت: «تا من زنده بودم، این زینهاریان را به طاقت ِ خویش می داشتم.

چون مرا به زندان ِ گور محبوس کردی، زینهاریان را به تو باز دادم». چون فضیل را دفن کردند، عیالش همچنان کرد که او گفته بود. دخترکان را آنجا برد و مناجات بسار کرد و بسیار بگریست. همان ساعت امیر یمن آنجا بگذشت با دو پسر خود. ایشان را دید با گریستن و زاری. برسید و گفت: «حال چیست؟»

آن زن حکایت باز گفت. امیر گفت: «این دختران را به پسران ِ خود دهم و هر یکی را هزار دینار کابین کنم. تو بدین راضی هستی؟» گفت: «هستم».

در حال فرمود تا عماری ها و فرش ها و دیبا ها بیاوردند. و دختران را با مادر ِ ایشان در عماری نشاندند و به یمن بردند. و بزرگان را جمع کرد و دختران را نکاح کرد و به پسران تسلیم کرد. آری: من کانَ لِله، کانَ اللهُ له.

عبدالله مبارک گفت -رحمة الله علیه-: «چون فضیل درگذشت اندوه همه برخواست.»

بخش ۹ - ذکر رابعه عدویه رحمة الله علیها: آن مخدره خدر خاص، آن مستورة ستر اخلاص، آن سوختة عشق و اشتیاق، آن شیفته قرب و احتراق، آن گمشده وصال، آن مقبول الرجال ثانیه مریم صفیه، رابعه العدویه رحمةالله علیها. اگر کسی گوید ذکراو در صف رجال چرا کرده ای گویم که خواجه انبیا علیهم السلام می‌فرماید: ان الله لاینظر الی صورکم الحدیث. کار به صورت نیست به نیت است. کما قال علیه السلام یحشر الناس علی نیاتهم. اگر رواست دو ثلث دین از عایشه صدیقه رضی الله عنها فراگرفتن هم روا بود از کنیزکی از کنیزکان او فایده دینی گرفتن. چون زن در راه خدای مرد بود او را زن نتوان گفت. چنانکه عباسه طوسی گفت: چون فردا در عرصات قیامت آواز دهند که یا رجال! نخست کسی که پای در صف رجال نهد، مریم بود علیها السلام. بخش ۱۱ - ذکر ابراهیم بن ادهم رحمة الله علیه: آن سلطان دنیا و دین، آن سیمرغ قاف یقین، آن گنج عالم عزلت، آن خزینه سرای دولت، آن شاه اقلیم اعظم، آن پرورده لطف و کرم، پیر وقت ابراهیم بن ادهم رحمة الله علیه، متقی وقت بود، و صدیق دولت بود، و حجت و برهان روزگار بود، و در انواع معاملات ملت و اصناف حقایق حظی تمام داشت، و مقبول همه بود و بسی مشایخ را دیده بود و با امام ابوحنیفه صحبت داشته بود، و جنید گفت: رضی الله عنه مفاتیح العلوم ابراهیم. کلید علم‌های این طریقت ابراهیم است.

اطلاعات

قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آن مقدّمِ تایبان، آن معظّمِ نایبان، آن آفتابِ کَرَم و احسان، آن دریای وَرَع و عرفان، آن از دو کَون کرده اعراض، {پیر وقت} فُضیل بن عیاض -رحمه الله علیه- از کبارِ مشایخ بود، و عیّارِ طریقت و ستوده ی اقران، و مرجعِ قوم. و در ریاضات و کرامات شانی رفیع داشت و در ورَع و معرفت بی همتا بود.
هوش مصنوعی: او، بزرگ‌ترین پیشوای تایبان و نایبان، آفتاب بخشش و نیکوکار، دریای پرهیزکاری و معرفت، و کسی که از دو جهان به کناره‌گیری پرداخته بود، فضیل بن عیاض -رحمت خدا بر او باد- از بزرگ‌ترین مشایخ به شمار می‌رفت. او در راه و روش طریقت به عنوان الگو شناخته می‌شد و در میان هم‌قطارانش ستوده بود و مرجع قوم محسوب می‌گردید. فضیل در زحمت و مجاهدت و نیز در کرامات، مقام و مرتبه‌ای عالی داشت و از نظر پرهیزکاری و معرفت نظیری نداشت.
و اوّلِ حال او چنان بود که: در میان بیابان مرو و باورد، خیمه زده بود، و پلاسی پوشیده، و کلاهی پشمین بر سر، و تسبیح درگردن افکنده. و یاران بسیار داشت، همه دزدان و راهزن. هر مال که پیش ِ او بردندی، او قسمت کردی. که مِهترِ ایشان بود. آنچه خواستی، نصیبِ خود برداشتی. و هرگز از جماعت دست نداشتی. و هر خدمتگاری که خدمتِ جماعت نکردی، او را دور کردی.
هوش مصنوعی: او در آغاز زندگی‌اش به این شکل بود که در میان بیابان مرو و باورد، خیمه‌ای برپا کرده بود. لباس مخصوصی به تن داشت و کلاهی پشمی بر سر گذاشته بود. تسبیحی نیز به گردن داشت. او یاران زیادی داشت که همه از دزدان و راهزنان بودند. هر کالایی که به نزد او می‌بردند، او آن را بین اعضای گروه تقسیم می‌کرد، چراکه رهبر آن‌ها بود. هر کس هر چیزی که می‌خواست، به عنوان سهم خود برمی‌داشت. او هرگز از جمع خود جدا نمی‌شد و هر خدمتی که به گروه نمی‌کرد، از آن شخص فاصله می‌گرفت.
تا روزی کاروانی عظیم می آمد. و آوازِ دزد شنیدند. خواجه یی در میان کاروان، نقدی که داشت برگرفت و گفت: در جایی پنهان کنم {تا} اگر کاروان بزنند، باری این نقد بماند.
هوش مصنوعی: روزی کاروان بزرگی در حال آمدن بود و صدای دزدی به گوش رسید. یکی از افراد کاروان که مقام و ثروتی داشت، مقداری پول را برداشت و گفت: «باید این را جایی پنهان کنم تا اگر کاروان مورد حمله قرار گرفت، حداقل این پول محفوظ بماند.»
در بیابان فرو رفت. خیمه ئی دید، در وی پلاس پوشی نشسته. زر به وی سپرد. گفت: «در خیمه رو و در گوشه یی بِنه».
هوش مصنوعی: به بیابان رفت و خیمه‌ای را دید که فردی با لباسی کهنه در آن نشسته بود. به او مقداری طلا داد و گفت: «وارد خیمه شو و در یکی از گوشه‌ها بنشین».
بنهاد و بازگشت. چون باز کاروان رسید، دزدان راه زده بودند و جمله مالها برده. آن مرد، رختی که باقی بود با هم آورد؛ پس قصد ِ آن خیمه کرد. چون آن جا رسید، دزدان را دید که مال قسمت می کردند. گفت: «آه! من مال به دزدان سپرده بودم». خواست که باز گردد،
هوش مصنوعی: مرد به محلی برگشت که کاروانش به آنجا رسیده بود. وقتی رسید، متوجه شد که دزدان به کاروان حمله کرده و همه چیز را دزدیده‌اند. او تنها رخت‌هایی که باقی مانده بود را با خود آورد و به سمت خیمه‌ای رفت. وقتی به آنجا رسید، دزدان را دید که در حال تقسیم کردن اموال دزدیده شده بودند. او با ناامیدی گفت: «آه! من اموالم را به دزدان سپرده بودم» و تصمیم گرفت که برگردد.
فضیل او را بدید. آواز داد که «بیا». آنجا رفت. گفت: «چه کار داری؟». گفت: «جهت امانت آمده ام».
هوش مصنوعی: فضیل او را دید و صدا زد که "بیا". او نیز به نزد او رفت. فضیل پرسید: "چه کار داری؟" و او پاسخ داد: "برای امانت آمده‌ام".
گفت: «همان جا که نهاده ای، بردار».
هوش مصنوعی: گفت: «همان جایی که گذاشته‌ای، بردار».
برفت و برداشت. یاران، فضیل را گفتند: «ما در این کاروان هیچ نقد نیافتیم و تو چندین نقد باز می دهی؟»
هوش مصنوعی: او رفت و برداشت. دوستان به فضیل گفتند: «ما در این کاروان هیچ پولی به دست نیاوردیم و تو چرا این همه پول می‌کنی؟»
فضیل گفت: «او به من گمان نیکو برد و من نیز به خدای -تعالی- گمان نیکو می برم. من گمان ِ او راست کردم تا باشد که خدای -تعالی- گمان من نیز راست کند».
هوش مصنوعی: فضیل گفت: «او نسبت به من حسن ظن داشت و من هم به خداوند عالی حسن ظن دارم. من به نیکی او ایمان آوردم، امیدوارم که خداوند نیز به حسن ظن من پاسخ مثبت دهد».
نقل است که در ابتدا به زنی عاشق شده بود. هرچه از راهزنی به دست آوردی، به وی فرستادی. و گاه گاه پیشِ او رفتی و در هوس او گریستی. تا شبی کاروانی می گذشت. در میان کاروان یکی این آیت می خواند:
هوش مصنوعی: روایتی وجود دارد که او در ابتدا به یک زن عاشق شده بود. هر چیزی که از دزدی به دست می‌آورد، برای او می‌فرستاد. گاهی نزد او می‌رفت و در آرزوی او اشک می‌ریخت. تا اینکه شبی کاروانی از کنار آنجا می‌گذشت و یکی از افراد کاروان این آیه را می‌خواند:
الم یَأن لِلّذین آمنوا، اَن تَخشَعَ قُلُوبهُم لِذکر اللهِ؟ -آیا وقت نیامد که این دل، خفتة شما بیدار گردد؟-
هوش مصنوعی: آیا وقت آن نرسیده است که دل‌هایی که ایمان آورده‌اند، نسبت به یاد خدا آرامش پیدا کنند؟ آیا وقت آن نرسیده است که دل‌های شما که خوابیده‌اند، بیدار شوند؟
چون تیری بود که بر دل ِ فضیل آمد. گفت: «آمد! آمد! و نیز از وقت گذشت».
هوش مصنوعی: مثل این بود که تیر به دل فضیل اصابت کرد. او گفت: «آمد! آمد! و همچنین زمان نیز گذشته است».
سرآسیمه و خجل و بی قرار، روی به خرابه یی نهاد. جمعی کاروانیان فرود آمده بودند. خواستند که بروند.
هوش مصنوعی: برخود ریخته و شرمگین و بی‌قرار، به سمت یک ویرانه رفت. تعدادی از کاروان‌ها آنجا توقف کرده بودند و قصد داشتند که ادامه دهند.
بعضی گفتند: چون رویم؟ که فضیل بر راه است.
هوش مصنوعی: برخی اظهار کردند: چرا من به او نگاه کنم؟ زیرا فضیل در مسیر است.
فضیل گفت: «بشارت شما را که او دیگر توبه کرد. و از شما می گریزد چنان که شما از وی می گریزید».
هوش مصنوعی: فضیل گفت: «به شما خبر خوش می‌دهم که او دیگر توبه کرده است. و او از شما فرار می‌کند همان‌طور که شما از او فرار می‌کنید.»
پس می‌رفت و می‌گریست و خصم خشنود می‌کرد. تا درباورد جهودی بود که به هیچ نوع خشنود نمی شد. پس جهود با یاران خود گفت: «وقت است که بر محمّدیان استخفاف کنیم».
هوش مصنوعی: او می‌رفت و می‌گریست و دشمن را راضی می‌کرد. تا اینکه به یهودی‌ای برخورد کرد که هیچ‌گونه راضی نمی‌شد. پس یهودی با همراهان خود گفت: «وقت آن است که بر مسلمانان ظلم کنیم».
پس گفت: «اگر خواهی که تو را بحلّ کنم، آن تل ریگ که فلان جای است، بردار و هامون گردان».
هوش مصنوعی: پس گفت: «اگر می‌خواهی من تو را از این مشکل نجات دهم، آن تلی از شن که در فلان مکان است را بردار و به دشت بیاور».
و آن تل به غایت بزرگ بود. فضیل شب و روز آن را می کشید. تا سحرگاهی بادی درآمد و آن تل ریگ را ناچیز کرد. جهود چون چنان دید، گفت: «سوگند خورده ام که تا مال ندهی، تو را بحلّ نکنم. اکنو، زیر ِ بالین ِ من زر است، بردار و به من ده تا تو را بحلّ کنم».
هوش مصنوعی: آن توده خاک بسیار بزرگ بود. فضیل شب و روز تلاش می‌کرد تا آن را از جا بکند. تا اینکه یک صبح زود یک باد آمد و آن توده شن را از بین برد. یهودی وقتی این را دید، گفت: «به خدا قسم خورده‌ام که اگر پول ندهی، تو را آزاد نخواهم کرد. حالا زیر بالش من طلا هست، آن را بردار و به من بده تا تو را آزاد کنم».
فضیل دست در زیر ِ بالین ِ او کرد و زر بیرون آورد و به جهود داد. جهوت گفت: «اوّل اسلام عرضه کن».
هوش مصنوعی: فضیل دستش را زیر سر او برد و مقداری طلا بیرون آورد و به یهودی داد. یهودی گفت: «ابتدا باید اسلام خود را معرفی کنی».
فضیل گفت: «این چه حال است؟». گفت: «در تورات خوانده بودم که هرکه توبه ی او درست بوَد، خاک در دست ِ او زر شود. من امتحان کردم. و زیر بالین من خاک بود. چون به دست ِ تو زر شد، دانستم که توبه ی تو صدق است، و دین ِ تو حق». پس جهود ایمان آورد.
هوش مصنوعی: فضیل گفت: «این چه وضعی است؟». شخص پاسخ داد: «در تورات خوانده بودم که اگر کسی توبه‌اش واقعی باشد، خاک در دستش تبدیل به طلا می‌شود. من این را آزمایش کردم و زیر سرم خاک بود. وقتی دیدم که در دست تو طلا شد، فهمیدم که توبه‌ات صادقانه است و دینت حق است». پس آن یهودی ایمان آورد.
نقل است که فضیل یکی را گفت: «از بهر ِ خدا مرا بند کن و پیش ِ سلطان بر -که بر من حدّ بسیار است- تا بر من حدّ راند».
هوش مصنوعی: فضیل به یکی گفت: «برای خدا مرا به بند بکش و به نزد سلطان ببر، زیرا بر من حدّ زیادی وجود دارد که باید اعمال شود.»
چنان کرد و پیش ِ سلطان برد. سلطان چون بر سیمای او نظر کرد، او را به اعزاز به خانه فرستاد. چون به در ِ خانه رسید، بنالید. عیال ِ فضیل گفت: «مگر زخم خورده است که می نالد».
هوش مصنوعی: او این کار را کرد و او را به حضور سلطان برد. هنگامی که سلطان به چهره‌اش نگاه کرد، با احترام او را به خانه فرستاد. وقتی به در خانه رسید، صدای ناله‌اش بلند شد. همسر فضیل گفت: «آیا زخم خورده است که اینقدر ناله می‌کند؟»
فضیل گفت: «بلی! زخمی عظیم خورده است.»
هوش مصنوعی: فضیل گفت: «بله! او زخمی بزرگ و جدی شده است.»
گفت: «بر کجا؟».
هوش مصنوعی: گفت: «به کجا؟»
گفت: «بر جان و جگر».
هوش مصنوعی: گفت: «به خدا و وارت من».
پس زن را گفت: «من عزم ِ خانه ی خدا دارم، اگر خواهی پای تو بگشایم»
هوش مصنوعی: پس به زن گفت: «من قصد دارم به خانه خدا بروم، اگر مایل هستی می‌توانم کمکت کنم تا راحت‌تر بروی.»
زن گفت: «معاذالله! من هرگز از تو جدا نشوم. و هر کجا باشی، تو را خدمت کنم».
هوش مصنوعی: زن گفت: «خدا نکند! من هرگز از تو جدا نمی‌شوم. هر جا که باشی، به تو خدمت می‌کنم».
پس به مکه رفتند با هم. و حق -تعالی- راه به ایشان آسان کرد. و آنجا مجاور شدند و بعضی اولیاء را دریافتند. و با امام ابوحنیفه -رحمه الله علیه- صحبت داشت و از وی علم گرفت.
هوش مصنوعی: آنها به همراه یکدیگر به مکه رفتند و خداوند راه را برایشان آسان کرد. در آنجا به عبادت مشغول شدند و برخی از اولیاء الهی را ملاقات کردند. همچنین با امام ابوحنیفه صحبت کردند و از علم او بهره‌مند شدند.
روایات عالی داشت و ریاضات نیکو. و در مکه سخن بر وی گشاده شد. و مکّیان پیش ِ او می رفتند و فضیل ایشان را وعظ گفتی. تا حال او چنان شد که: خویشان ِ او از باورد به دیدن ِ او آمدند، به مکّه. و ایشان را راه نداد. و ایشان باز نمی گشتند.
هوش مصنوعی: او شخصیت والایی داشت و به فعالیت‌های معنوی نیکو اشتغال داشت. در مکه، مردم به صحبت کردن با او روی آوردند و او برای آن‌ها نصیحت‌هایی کرد. وضعیت او به گونه‌ای شد که نزدیکانش برای دیدن او به مکه آمدند، اما او اجازه ورود به آن‌ها را نداد و آن‌ها هم از رفتن باز نایستادند.
فضیل بر بام ِ کعبه آمد و گفت: «زهی مردمان ِ غافل! خدای -عزَّ و جلّ- شما را عقل دهاد و به کاری مشغول کناد».
هوش مصنوعی: فضیل به بالای کعبه رفت و گفت: «ای مردمان غافل! خداوند به شما عقل داده و شما را به کارها مشغول کرده است.»
همه از پای در افتادند {و گریان شدند} و عاقبت روی به خراسان نهادند و او از بام کعبه فرو نیامد.
هوش مصنوعی: همه ناامید و گریان شدند و در نهایت به سوی خراسان رفتند، اما او از بالای کعبه پایین نیامد.
نقل است که هارون الرشید، فضل برمکی را گفت: «مرا پیش ِ مردی بَر که دلم از این طمطراق گرفته است، تا بیاسایم».
هوش مصنوعی: هارون الرشید به فضل برمکی گفت: «مرا به پیش مردی ببر که از این همه شلوغی و تجملات دلم گرفته است تا بتوانم کمی آرامش پیدا کنم.»
فضل برمکی او را به در ِ خانه ی سفیان عُیَینه بُرد و آواز داد. سفیان گفت: «کیست؟».
هوش مصنوعی: فضل برمکی او را به در خانه سفیان عیینه برد و صدا زد. سفیان پرسید: «کیست؟».
گفت: «امیرالمومنین».
هوش مصنوعی: او گفت: «امیر مؤمنان».
گفت: «چرا مرا خبر نکردید تا من به خدمت آمدمی؟».
هوش مصنوعی: گفت: «چرا به من خبر ندادید تا من به خدمت شما بیایم؟»
هارون چون این بشنید، گفت: »این آن مرد نیست که من می طلبم».
هوش مصنوعی: هارون وقتی این را شنید، گفت: "این فرد همان کسی نیست که من به دنبالش هستم."
سفیان عیینه گفت: «ای امیر المومنین! چنین مرد که تو می طلبی، فضیل عیاض است».
هوش مصنوعی: سفیان عیینه گفت: «ای امیر المومنین! مردی که تو به دنبالش هستی، فضیل عیاض است».
به در ِ خانه ی فضیل عیاض رفتند. و او این آیت می خواند: اَم حَسِبَ الّذینَ اَجتَرَحُوا السیّئات، اَن نَجعَلَهم کَالّذین آمنوا و {عملوا الصّالحات}؟
هوش مصنوعی: به در خانه فضیل عیاض رفتند و او در حال خواندن این آیه بود: آیا کسانی که کارهای بد انجام داده‌اند، فکر می‌کنند که ما آن‌ها را مانند کسانی قرار دهیم که ایمان آورده و کارهای نیک انجام داده‌اند؟
هارون گفت: «اگر پند می‌طلبیم، این قدَر کفایت است» -و معنی آیت آن است که: پنداشتند کسانی که بدکرداری کردند، که ما ایشان را برابر کنیم با کسانی که نیکوکاری کردند، {و ایمان آوردند}؟-
هوش مصنوعی: هارون گفت: «اگر نیاز به نصیحت داریم، همین اندازه کافی است» - و منظور این است که: آیا کسانی که کارهای زشت انجام دادند فکر می‌کنند ما آن‌ها را با کسانی که کارهای نیک کرده و ایمان آورده‌اند برابر قرار می‌دهیم؟ -
پس دربزدند. فضیل گفت: «کیست؟».
هوش مصنوعی: پس به در کوبیدند. فضیل پرسید: «کیست؟».
گفتند: «امیر المومنین».
هوش مصنوعی: گفتند: «مولا و سرور مؤمنان».
گفت: «امیرالمومنین پیش ِ من چه کار دارد؟ و مرا با او چه کار؟ که مرا مشغول می دارد».
هوش مصنوعی: او گفت: «امیرالمومنین که پیش من است، چه وظیفه‌ای دارد؟ و من چه ارتباطی با او دارم که باعث مشغولیت من می‌شود؟»
فضل برمکی گفت: «طاعت ِ اولوالامر واجب است. اکنون به دستوری درآییم یا به حکم؟».
هوش مصنوعی: فضل برمکی گفت: «اطاعت از کسانی که در مقام رهبری هستند، ضروری است. حالا آیا باید در مورد دستوری صحبت کنیم یا حکمی مطرح کنیم؟»
گفت: «دستوری نیست. اگر به حکم می آیید، شما دانید».
هوش مصنوعی: او گفت: «این یک دستور نیست. اگر به قضاوت می‌آیید، خودتان باید بدانید.»
هارون در آمد. فضیل چراغ بنشاند تا روی هارون را نباید دید. هارون دست برد. ناگاه بر دست فضیل آمد. فضیل گفت: «چه نرم دستی است، اگر از آتش ِ دوزخ خلاص یابد».
هوش مصنوعی: هارون وارد شد. فضیل چراغی را خاموش کرد تا هارون را نبیند. هارون دستش را پیش برد و ناگهان دستش به دست فضیل برخورد کرد. فضیل گفت: «چه دستی نرم و لطیفی دارد، اگر از آتش جهنم نجات پیدا کند».
این بگفت و در نماز ایستاد. هارون در گریه آمد. گفت: «آخر سخنی بگو».
هوش مصنوعی: او این را گفت و به نماز ایستاد. هارون به گریه افتاد و گفت: «حداقل یک کلمه بگو».
فضیل چون سلام بازداد گفت: پدرت عمّ مصطفی -علیه الصلوه و السلام- از وی درخواست کرد که: «مرا بر قومی امیر گردان».
هوش مصنوعی: فضیل وقتی سلام کرد، گفت: پدرت عمّ مصطفی -علیه الصلوه و السلام- از او خواست که: «مرا بر قوم خود رئیسی کن».
گفت: «یا عمّ! یک نفَس تو را بر تو امیر کردم»
هوش مصنوعی: او گفت: «ای عم! من یک لحظه تو را بر خود امیر قرار دادم.»
-یعنی {یک} نفس ِ تو در طاعت ِ خدای -عز و جل- بهتر از آن که هزار سال خلق تو را -لَاَنَّ الامارةَ یومَ القیامةِ ندامةٌ- هارون گفت: «زیاده کن».
هوش مصنوعی: یک نفس تو که در اطاعت خداوند متعال سپری می‌شود، از هزار سال خالق بودن بهتر است. زیرا در روز قیامت، مقام و سلطنت سبب ندامت و پشیمانی خواهد بود. هارون گفت: «این را بیشتر توضیح بده».
گفت: چون عمربن عبدالعزیز {را} -رحمه الله علیه- به خلافت بنشاندند، سالم بن عبدالله و رجاء بن حیوة و محمد بن کعب را بخواند. و گفت: «من مبتلا شدم در این کار. تدبیر ِ من چیست؟».
هوش مصنوعی: وقتی عمربن عبدالعزیز به خلافت منصوب شد، سالم بن عبدالله، رجاء بن حیوة و محمد بن کعب را فراخواند و گفت: «من در این کار دچار چالش شده‌ام. تدبیر و راهکار من چیست؟»
یکی گفت: «اگر خواهی که فردا تو را از عذاب نجات بوَد، پیران ِ مسلمانان را پدر ِ خود دان، و جوانان را برادر دان و کودکان {را} چون فرزند، و زنان {را} چون مادر و خواهر.
هوش مصنوعی: یکی گفت: «اگر می‌خواهی فردا از عذاب نجات پیدا کنی، باید پیران مسلمانان را مانند پدر خود در نظر بگیری، جوانان را برادر خود بخوانی، کودکان را مانند فرزند و زنان را چون مادر و خواهر خود بدانی.»
هارون گفت: «زیادت کن».
هوش مصنوعی: هارون گفت: «بیشتر کن».
گفت: «دیار ِ اسلام چون خانه ی تو ست و اهل ِ آن خانه، عیال ِ تو. و معاملت با ایشان چنان کن که با پدر و برادر و فرزند. زُر اَباک، و َاحسِن اَخاکَ، وَاکرِم عَلی وُلدِک» -یعنی: زیارت کن پدر را و نیکویی کن با برادران و کرم کن با فرزندان-
هوش مصنوعی: او گفت: «سرزمین اسلام مانند خانه‌ی تو است و مردم آن خانه، خانواده‌ی تو به حساب می‌آیند. با آن‌ها همان‌طور رفتار کن که با پدر، برادر و فرزندت رفتار می‌کنی. به پدرت احترام بگذار، با برادرانت نیکی کن و با فرزندانت بزرگوار باش.»
پس گفت: «می‌ترسم از رویِ خوبت که به آتش دوزخ مبتلا شود و زشت گردد.
هوش مصنوعی: او گفت: «از زیبایی تو می‌ترسم که باعث شود به آتش جهنم دچار شوی و زشت به نظر بیایی.»
کَم مِن وجهٍ صَبیحٍ فی النّارِ یصیح
و کَم مِن امیرٍ هُناکَ اسیرُ
هوش مصنوعی: چقدر چهره‌های زیبا در آتش فریاد می‌زنند و چقدر فرمانروایان در آنجا به اسیری افتاده‌اند.
گفت: «زیادت کن». گفت: «بترس از خدای، و جواب ِ خدای -عزّ و جلّ- را هشیار باش، که روز قیامت، حق -تعالی- از یک یک ِ مسلمانان باز پرسد و انصاف ِ هر یک بطلبد. اگر شبی پیرزنی در خانه، بی نوا خفته باشد، فردا دامن ِ تو بگیرد و بر تو خصمی کند.
هوش مصنوعی: او گفت: «بیشتر کن». دیگری پاسخ داد: «از خدا بترس و در برابر خدا -عزّ و جلّ- هوشیار باش، چون در روز قیامت، خدا از هر یک از مسلمانان سوال خواهد کرد و حق هر کدام را طلب خواهد کرد. اگر یک شب پیرزنی بی‌پناه در خانه‌ات خوابیده باشد، فردا به دامن تو می‌چسبد و علیه تو شکایت می‌کند.»
هارون از گریه بیهوش گشت. فضل برمکی گفت: «یا فضیل! بَس که امیرالمومنین را هلاک کردی». فضیل گفت: «ای هامان خاموش! که تو و قوم ِ تو او را هلاک کردی نه من».
هوش مصنوعی: هارون از شدت گریه بیهوش شد. فضل برمکی گفت: «ای فضیل! چقدر امیرالمؤمنین را نابود کردی». فضیل پاسخ داد: «ای هامان سکوت کن! تو و گروه تو او را نابود کردید، نه من».
هارون را بدین، گریه زیادت شد. آنگه با فضل برمکی گفت که: «تو را هامان از آن گفت، که مرا فرعون می داند».
هوش مصنوعی: هارون بسیار گریه کرد. سپس به فضل برمکی گفت: «هامان تو را درباره من اینگونه گفته که فرعون مرا می‌شناسد».
پس هارون گفت: «تو را وام است؟». گفت: «آری هست: وام ِ خداوند است بر من. و آن طاعت است. که اگر مرا بدآن بگیرد، وای بر من!».
هوش مصنوعی: هارون از او پرسید: «آیا بر تو وامی است؟» او جواب داد: «بله، من به خداوند وامدار هستم و آن عبادت و اطاعت از اوست. اگر او مرا به خاطر این امر بازخواست کند، وای بر من!»
هارون گفت: «من وام ِ خلق می گویم».
هوش مصنوعی: هارون گفت: «من دربارهٔ خلق و خوی انسان‌ها صحبت می‌کنم».
گفت: «الحمدالله، که مرا از وی نعمت بسیار است و هیچ گله ئی ندارم تا با خلق بگویم».
هوش مصنوعی: گفت: «خدا را شکر که نعمت‌های زیادی از او دارم و هیچ شکایتی ندارم که بخواهم با مردم در میان بگذارم».
پس هارون مُهری به هزار دینار پیش ِ او بنهاد که «این حَلال است و از میراث ِ مادر است».
هوش مصنوعی: هارون یک سکه طلا به ارزش هزار دینار به او داد و گفت: «این پول حلال است و از ارث مادر به من رسیده است.»
فضیل گفت: «این پندهای من تو را هیچ سود نداشت. و هم اینجا ظلم آغاز کردی و بیدادگری پیش گرفتی.
هوش مصنوعی: فضیل گفت: «این نصیحت‌های من هیچ کمکی به تو نکرد. تو همین جا ظلم را شروع کردی و به بی‌عدالتی ادامه دادی.»
من تو را به نجات می خوانم و تو مرا به گرانباری. من می گویم: آنچه داری به خداوندان باز ده، تو به دیگری -که نمی باید داد- می دهی. سخن ِ مرا فایده ئی نیست».
هوش مصنوعی: من تو را به رهایی دعوت می‌کنم و تو به من احساس سنگینی می‌دهی. من می‌گویم: آنچه داری را به خداوندان واگذار کن، اما تو آن را به کسی می‌دهی که نباید بدهی. سخن من سودی ندارد.
این بگفت و از پیش ِ هارون برخاست و در بر هم زد. هارون بیرون آمد و گفت: «آه! او خود چه مردی است؟ مرد ِ به حقیقت فضیل است».
هوش مصنوعی: او این را گفت و از نزد هارون رفت. هارون بیرون آمد و گفت: «آه! او واقعاً چه شخصیتی دارد! او مردی با فضیلت است.»
نقل است که وقتی فرزند ِ خُرد ِ خود را در کنار گرفت. و می نواخت، چنان که عادت ِ پدران باشد. کودک گفت: «ای پدر! مرا دوست داری؟». گفت: «دارم».
هوش مصنوعی: روایت شده است که وقتی پدر، فرزند کوچکش را در آغوش گرفت و شروع به نوازش او کرد، کودک از او پرسید: «پدر! آیا مرا دوست داری؟» و پدر در پاسخ گفت: «دوست دارم».
گفت: «خدای را دوست داری؟».
هوش مصنوعی: او گفت: «آیا خدا را دوست داری؟»
گفت: «دارم».
هوش مصنوعی: او گفت: «دارم».
گفت: «چند دل داری؟».
هوش مصنوعی: او پرسید: «چند دل داری؟»
گفت: «یک دل!».
هوش مصنوعی: او گفت: «یک دل!»
گفت: « به یک دل، دو دوست توانی داشت؟»
هوش مصنوعی: گفت: «آیا می‌توانی به دل خود دو دوست داشته باشی؟»
فضیل دانست که این سخن از کجا{ست}، و از غیرت ِ حق -تعالی- تعریفی است، به حقیقت. دست بر سر می زد و کودک را بینداخت و به حق مشغول گشت و می گفت: «نِعمَ الواعظُ انتَ یا بُنَیّ» -نیکو واعظی تو ای پسرک!-
هوش مصنوعی: فضیل متوجه شد که این سخن از چه منبعی است و به نوعی بیان غیرت خداوند اشاره دارد. او به این فکر فرو رفت و با دستش بر سر خود زد و کودک را رها کرده و به یاد خدا مشغول شد و گفت: «نیکو وعظ می‌کنی ای پسرک!»
نقل است که روزی به عرفات ایستاده بود و در خلق نظاره می کرد و تضرّع و زاری ِ خلایق می شنید. گفت: «سبحان الله، اگر چندین خلایق نزدیک ِ شخصی روند، و از وِی دانگی زَر خواهند، ایشان را نا امید نگرداند.
هوش مصنوعی: روزی در عرفات ایستاده بود و به تماشای افراد و دعا و ناله‌های آنها گوش می‌داد. گفت: «پاک و منزه است خداوند، اگر جمع زیادی از مردم به نزد یک شخص بروند و از او درخواستی داشته باشند، او هرگز نباید آنها را ناامید کند.»
بر تو که خداوند ِ کریم ِ غفاری، آمرزش ِ ایشان آسانتر است از دانگی زر بر ِ آن مرد. و تو اکرم الاکرمینی، آمین ِ آن است که همه را بیامرزی».
هوش مصنوعی: خداوند مهربان و بخشنده تو، آمرزش کسانی که به اشتباه کرده‌اند را برایت آسان‌تر از یک دانه طلا قرار داده است. و تو بهترین بخشنده‌ای، آمین تو این است که همه را بیامرزی.
نقل است که در شبانه ی عرفات از او پرسیدند که «حال ِ این خلایق چون می بینی؟».
هوش مصنوعی: در شب عرفه از او سوال کردند که «وضع این مردم را چگونه می‌بینی؟»
گفت: «آمرزیده اندی، اگر فضیل در میان ِ ایشان نبودی».
هوش مصنوعی: او گفت: «شما آمرزیده شده‌اید، اگر فضیل در میان شما نبود».
و پرسیدند که «چون است که خایفان را نمی بینیم؟»
هوش مصنوعی: از آنها پرسیدند: «چرا نمی‌توانیم خایفان را ببینیم؟»
گفت: «اگر خایف بودی، ایشان بر شما پوشیده نبودندی. که خایف را نبیند، مگر خایف. و ماتم زده را نبیند، مگر ماتم زده».
هوش مصنوعی: او گفت: «اگر ترسیده بودی، آن‌ها برای تو پنهان نمی‌ماندند. زیرا کسی که ترسیده را تنها ترسیده‌ها می‌توانند ببینند و کسی که در ماتم است، فقط دیگران در ماتم می‌توانند او را ببینند.»
گفتند: «مرد چه وقت در دوستی به غایت رسد؟». گفت: «چون منع و عطا، پیش ِ او یکسان بوَد».
هوش مصنوعی: گفتند: «مرد چه زمانی به اوج دوستی می‌رسد؟» و او پاسخ داد: «زمانی که دادن و نگرفتن برای او فرقی نداشته باشد».
گفتند: «چه گویی در مردی که می خواهد که لبّیک گوید، و از بیم ِ لالبّیک نَیارَد؟»
هوش مصنوعی: گفتند: «نظر تو درباره مردی چیست که می‌خواهد پاسخ مثبت بدهد، اما از ترس جواب ندادن، جرأت این کار را ندارد؟»
گفت: «امیدوارم که هرکه چنین کند و خود را چنین داند، هیچ لبّیک گوی برابر ِ او نبوَد».
هوش مصنوعی: او گفت: «امیدوارم که هر کس چنین کاری کند و خود را در این وضعیت ببیند، هیچ کس دیگری به او پاسخ مثبت ندهد».
نقل است که پرسیدند از او که: «اصل ِ دین چیست؟».
هوش مصنوعی: نقل شده که از او پرسیدند: «اصل دین چیست؟»
گفت: «عقل».
هوش مصنوعی: او گفت: «عقل».
گفتند: «اصل ِ عقل چیست؟».
هوش مصنوعی: پرسیدند: «عقل در واقع چه مفهوم یا اصلی دارد؟»
گفت» «حِلم».
هوش مصنوعی: به او گفتم: "بردباری".
گفتند: «{اصلِ} حلم چیست؟».
هوش مصنوعی: از آنها پرسیدند: «حلم به چه معناست؟».
گفت: «صبر».
هوش مصنوعی: او گفت: «تحمل کن».
امام احمد حنبل گفت: از فضیل شنیدم -رحمهما الله- که: «هرکه ریاست جُست، خوار شد»
هوش مصنوعی: امام احمد حنبل بیان کردند که از فضیل شنیده‌اند که هر کسی که به دنبال مقام و ریاست برود، ذلیل و نابود خواهد شد.
گفتم: «مرا وصیّتی کن».
هوش مصنوعی: گفتم: «برای من وصیت کن».
گفت: «تبع باش، متبوع مباش». گفتم: «این پسندیده است».
هوش مصنوعی: گفت: «پیرو باش، رهبری نکن». گفتم: «این نکته خوبی است».
بِشر حافی گفت: از او پرسیدم که: «زُهد بهتر یا رضا؟»
هوش مصنوعی: بِشر حافی بیان کرد که از او پرسیدم: «کدام یک از زهد و رضا بهتر است؟»
گفت: «رضا. از آن که راضی، هیچ منزلتی طلب نکند بالای منزلت ِ خویش».
هوش مصنوعی: او گفت: «رضا، کسی که از چیزی راضی است، نباید هیچ مقام و منزلتی بالاتر از وضعیت خودش بخواهد.»
نقل است که سفیان ثوری گفت: شبی پیش ِ او رفتم و آیات و اخبار و آثار می گفتیم. و گفتم: مبارک شبی که امشب بود، و ستوده صحبتی که بود! همانا صحبت ِ چنین، بهتر از وحدت».
هوش مصنوعی: روایت شده است که سفیان ثوری بیان کرد: شبی پیش او رفتم و در مورد آیات، اخبار و آثار صحبت می‌کردیم. گفتم: شبی که امشب است، مبارک است و گفتگویی که داشتیم، ستودنی است! حقیقت این است که چنین صحبت‌هایی بهتر از تنهایی است.
فضیل گفت: «بد شبی بود امشب، و تباه صحبتی که دوش بود».
هوش مصنوعی: فضیل گفت: «امشب شب خوبی نبود و گفتگویی که دیشب داشتیم خیلی خوب پیش نرفت».
گفتم: «چرا؟»
هوش مصنوعی: گفتم: «چرا این طور است؟»
گفت: «از آن که تو همه شب در بند ِ آن بودی تا چیزی گویی که مرا خوش آید {و من در بند ِ آن بودم که جوابی گویم تا تو را خوش آید} و هر دو به سخن یکدیگر مشغول بودیم. و از خدای -عزّ و جلّ- باز ماندیم. پس تنهایی بهتر و مناجات با حق».
هوش مصنوعی: او گفت: «تو تمام شب مشغول این بودی که چیزی بگویی که برای من خوشایند باشد و من هم در تلاش بودم تا پاسخی بگویم که تو را راضی کند. در واقع، هر دوی ما درگیر صحبت‌های یکدیگر بودیم و از یاد خدا غافل ماندیم. پس بهتر است که انسان تنها باشد و با خداوند مناجات کند».
نقل است که عبدالله بن مبارک را دید که پیش ِ او می رفت. فضیل گفت: «از آنجا که رسیده ای بازگرد و الّا من باز می گردم. می آیی که مشتی سخن بر من پیمایی و من بر تو پیمایم؟».
هوش مصنوعی: نقل شده که فضیل عبدالله بن مبارک را دید که به سوی او می‌آید. فضیل به او گفت: «از جایی که آمده‌ای برگرد، وگرنه من برمی‌گردم. آیا می‌خواهی بیایی تا فقط چند کلمه با من رد و بدل کنی؟»
نقل است که مردی به زیارت ِ فضیل آمد. گفت: «به چه کار آمده ای؟»
هوش مصنوعی: مردی به زیارت فضیل رفت و از او پرسید: «برای چه چیزی اینجا آمده‌ای؟»
گفت: «تا از تو آسایشی یابم و موانستی».
هوش مصنوعی: گفت: «تا از تو راحتی ببرم و از دردسرها دور شوم».
گفت: «به خدا، که این به وحشت نزدیک است. نیامده ای الّا بدان که مرا بفریبی به دروغ، و من تو را بفریبم به دروغ. هم از آن جا باز گرد».
هوش مصنوعی: او گفت: «قسم به خدا، این وضعیت واقعاً ترسناک است. تو فقط آمده‌ای که مرا فریب بدهی و من هم تو را فریب بدهم. بهتر است همین جا برگردی».
گفت: «می خواهم تا بیمار شوم، تا به نماز ِ جماعت نباید رفت و نزد ِ خلق نباید رفت و خلق را نباید دید».
هوش مصنوعی: گفت: «می‌خواهم به حال بیماری برسم، تا دیگر به نماز جماعت نروم و در جمع مردم حضور نداشته باشم و آنها را نبینم».
گفت: «اگر توانی جایی ساکن شوی که کَس شما را نبیند و شما کس را نبینید که عظیم نیکو بوَد».
هوش مصنوعی: او گفت: «اگر می‌توانی جایی بروی که هیچ‌کس تو را نبیند و تو هم کسی را نبینی، این بسیار خوب خواهد بود».
گفت: «منّتی عظیم قبول کردم از کسی که بگذرد بر من، و بر من سلام نکند، و چون بیمار شوم به عیادت ِ من نیاید».
هوش مصنوعی: گفت: «من از کسی که بر من می‌گذرد و سلام نمی‌کند، و وقتی بیمار شوم به عیادت من نمی‌آید، سپاسگزارم.»
گفت: «چون شب درآید، شاد شوم که مرا خلوتی بوَد بی تفرقه. و چون صبح آید اندوهگن شوم از کراهیّت ِ دیدار ِ خلق، که نباید که درآیند و مرا تشویش دهند».
هوش مصنوعی: او گفت: «وقتی شب فرا می‌رسد، خوشحال می‌شوم که تنهایی دارم بدون مزاحمت دیگران. اما وقتی صبح می‌شود، از اینکه باید با مردم روبرو شوم ناراحت می‌شوم، زیرا نباید به نزد من بیایند و من را دچار نگرانی کنند».
گفت: «هرکه را تنها وحشت بوَد و به خلق انس گیرد، از سلامت دور بوَد».
هوش مصنوعی: او گفت: «هر کسی که تنها در ترس زندگی کند و نتواند با دیگران ارتباط برقرار کند، از سلامت دور خواهد بود.»
گفت: «هر که سخن، از عمل ِ خود گوید، سخنش اندک بوَد. مگر در آنچه او را به کار آید».
هوش مصنوعی: او گفت: «هر کسی که درباره کارهای خود صحبت کند، گفتارش کم است، مگر در این موارد که به او کمک می‌کند».
گفت: «هرکه از خدای -عزّ و جلّ- ترسد، زبان ِ او گنگ بوَد».
هوش مصنوعی: او گفت: «هر کسی که از خداوند -عزّ و جلّ- بترسد، زبانش لال می‌شود».
گفت: «چون حق -تعالی- بنده یی را دوست دارد، اندوهش بسیار دهد. و چون دشمن دارد، دنیا را بر وی فراخ کند.
هوش مصنوعی: او گفت: "زمانی که خداوند بنده‌ای را دوست داشته باشد، او را با مشکلات و اندوه‌های زیادی مواجه می‌کند. اما اگر فردی را دشمن داشته باشد، دنیا را برای او آسان و بی‌دردسر می‌کند."
اگر غمگینی در میان ِ امّتی بگریَد، جمله ی آن امّت را در کار ِ او کنند».
هوش مصنوعی: اگر کسی در میان یک قوم یا ملت غمگین باشد و گریه کند، این احساس غم گریه‌کردن او بر تمام افراد آن قوم تأثیر می‌گذارد و آن‌ها را به نوعی درگیر می‌کند.
گفت: «هرچیزی را زکاتی است و زکات ِ عقل، اندوه ِ طویل است» و از آن جا ست که کانَ رسول الله، صلی الله علی و آله و سلّم، متواصِلُ الاحزان- {گفت}: «چنان که عجب بوَد که در بهشت گریند، عجبتر آن بوَد که کسی در دنیا خندد».
هوش مصنوعی: گفت: «هر چیزی زکاتی دارد و زکات عقل، اندوه طولانی است» و از همین‌جا است که پیامبر خدا، صلی الله علیه و آله و سلم، همیشه در غم و اندوه بود. او فرمود: «عجیب است که در بهشت کسی گریه کند، و عجیب‌تر این است که کسی در دنیا بخندد».
گفت: «چون خوفی در دل ساکن شود، چیزی که به کار نیاید به زبان ِ آن کس نگذرد. و از آن خوف، حبّ ِ دنیا و شهوات بسوزد، و رغبت ِ دنیا از دل بیرون کند».
هوش مصنوعی: وقتی ترس در دل انسان جا می‌گیرد، او چیزی نمی‌گوید که بی‌فایده باشد. این ترس می‌تواند علاقه به دنیا و تمایلات نفسانی را از بین ببرد و رغبت به دنیا را از دل دور کند.
گفت: «هرکه از خدای -تعالی_ بترسد، جمله ی چیزها از او بترسد».
هوش مصنوعی: او گفت: «هر کس از خداوند متعال بترسد، همه چیزها از او می‌ترسند.»
گفت: «خوف و رهبت ِ بنده به قدر ِ علم ِ بنده بود. و زهد ِ بنده در دنیا به قدر ِ رغبت ِ بنده بود در آخرت».
هوش مصنوعی: او گفت: «ترس و وحشت من از خدا به اندازه‌ی دانایی من است. و زهد من در دنیا به میزان علاقه‌ام به آخرت بستگی دارد».
گفت: «هیچ آدمی را ندیدم در این امّت، امیدوارتر به خدای -تعالی- و ترسناک تر از ابن سیرین، رحمه الله علیه».
هوش مصنوعی: او گفت: «هیچ‌کس را در این جامعه ندیدم که به خداوند -تعالی- بیشتر امیدوار باشد و همزمان از او بیشتر بترسد نسبت به ابن سیرین، رحمت خدا بر او باد».
گفت: «اگر همه ی دنیا به من دهند، حلال، بی حساب، از وی ننگ دارم. چنان که شما از مردار ننگ دارید».
هوش مصنوعی: گفت: «اگر تمام دنیا را هم به من بدهند، هرگز نمی‌توانم چیزی را که به آن افتخار نمی‌کنم بپذیرم. مانند اینکه شما از خوردن مردار بیزارید».
گفت: «جمله ی بدی ها را در خانه یی جمع کردند و کلید ِ آن دوستی ِ دنیا کردند. و جمله ی نیکی ها را در خانه یی جمع کردند و کلید ِ آن دشمنی ِ دنیا کردند».
هوش مصنوعی: او گفت: «بدی‌ها را در یک خانه جمع کردند و کلید آن را به دوستی‌های دنیا دادند. اما نیکی‌ها را در خانه‌ای دیگر جمع کردند و کلید آن را به دشمنی‌های دنیا سپردند.»
گفت: «در دنیا شروع کردن آسان است. امّا بیرون آمدن و خلاص یافتن دشوار».
هوش مصنوعی: او گفت: «در زندگی آغاز کردن کار آسانی است، اما خروج از آن و رهایی یافتن بسیار سخت است».
گفت: «دنیا بیمارستانی است و خلق در وی چون دیوانگان اند و دیوانگان را در بیمارستان غل و بند بود».
هوش مصنوعی: او گفت: «دنیا مانند یک بیمارستان است و مردم در آن مانند دیوانگان رفتار می‌کنند و دیوانگان در بیمارستان تحت محدودیت و کنترل هستند.»
گفت: «به خدا، که اگر آخرت از سفال ِ باقی بودی و دنیا از زر ِ فانی، سزا بودی که رغبت ِ خلق به سفال ِ باقی بودی، فَکَیفَ که دنیا از سفال ِ فانی است و آخرت از زر ِ باقی».
هوش مصنوعی: او گفت: «به خدا قسم، اگر آخرت از خاک سفالی بود و دنیا از طلا که زودگذر است، باز هم شایسته بود که مردم به خاک سفالی بیفتند. حالا که دنیا از خاک سفالی و آخرت از طلاگری باقی است، وضعیت چگونه خواهد بود؟»
گفت: «هیچ کس را هیچ ندادند از دنیا تا از آخرتش صدچندان کم نکردند، از بهر ِ آن که {تو را} به نزدیک ِ حق -تعالی- آن خواهد بود که کسب می کنی، خواه بسیار کن و خواه اندک».
هوش مصنوعی: گفت: «هیچ کس از دنیا چیزی دریافت نکرده است که از آخرتش کم شود، زیرا آنچه که تو به دست می‌آوری، هرچقدر که باشد، نزدِ خدای متعال ارزشمند خواهد بود، چه زیاد و چه کم.»
گفت: «به جامه ی نرم و طعام ِ خوش و لذّت ِ حالی منگرید، که فردا لذّت ِ آن جامه و {آن} طعام نیابید».
هوش مصنوعی: گفت: «به لباس نرم و غذای خوشمزه و لذت‌های فعلی توجه نکن، زیرا فردا دیگر نمی‌توانی از لذت آن لباس و غذا بهره‌مند شوی».
گفت: «مردمان که از یکدیگر بریده شدند، به تکلّف شدند. هر گه که تکلّف از میان برخیزد، یکدیگر را گستاخ بتوانند دید».
هوش مصنوعی: او گفت: «وقتی که مردم از یکدیگر فاصله می‌گیرند، مجبور به رفتارهای تصنعی و غیرطبیعی می‌شوند. هر زمان که این تصنّع و تظاهر کنار برود، آنها می‌توانند به راحتی و با آزادگی یکدیگر را ببینند».
گفت: «حق-تعالی- وحی کرد به کوهها که: من بر یکی از شما با پیغمبری سخن خواهم گفت. همه کوهها تکبّر کردند مگر طور ِ سینا، که سر فرود آورد. لاجرَم کرامت ِ کلام ِ حق یافت».
هوش مصنوعی: گفت: «خداوند به کوه‌ها وحی کرد که: من با یکی از شما از طریق پیامبری صحبت می‌کنم. همه کوه‌ها خود را بالا گرفتند به جز کوه سینا که تسلیم شد. از این رو، به خاطر کلام خداوند مورد کرامت قرار گرفت».
گفت: «هرکه خود را قیمتی داند، او را از تواضع نصیبی نیست».
هوش مصنوعی: او گفت: «هر کس که خود را با ارزش و با قیمت بداند، به تواضع و فروتنی راهی ندارد.»
گفت: «سه چیز مجویید که نیابید: عالِمی که علم ِ او، به میزان ِ عمَل راست بوَد، مجویید که نیابید و بی عالم بمانید. و عاملی که اخلاص با عمل ِ او موافق بود، مجویید که نیابید و بی عمل بمانید. و برادر ِ بی عیب مجویید که نیابید و بی برادر بمانید».
هوش مصنوعی: او گفت: «سه چیز را جستجو نکنید زیرا پیدا نخواهید کرد: عالِمی که دانش او با عملش در تناسب باشد، جستجو کنید ولی پیدا نخواهید کرد و بی عالِم خواهید ماند. عاملی که اخلاصش با عملش همخوانی داشته باشد، جستجو کنید ولی پیدا نخواهید کرد و بی عمل خواهید ماند. و برادری که بدون عیب باشد، جستجو کنید ولی پیدا نخواهید کرد و بی برادر خواهید ماند».
گفت: «هرکه با برادر خود دوستی ظاهر کند به زبان و در دل دشمنی دارد خدای -تعالی- لعنتش کند و کور و کر گرداندش».
هوش مصنوعی: او گفت: «اگر کسی با برادرش به زبان دوستی نشان دهد ولی در دل با او دشمنی کند، خداوند او را لعنت کند و او را کور و کر کند».
گفتند: «وقتی بود که آنچه می کردند، به ریا می کردند. اکنون بدانچه نمی کنند ریا می کنند».
هوش مصنوعی: آنها گفتند: «زمانی بود که اعمالشان به خاطر ریاکاری انجام می‌شد. حالا اما به کارهایی که انجام نمی‌دهند، ریا می‌کنند».
گفت: «دوست داشتن ِ عمل برای خَلق، ریا بوَد. و عمل کردن برای خلق، شِرک بود. و اخلاص آن بود که حق -تعالی- تو را از این دو خصلت نگه دارد، ان شاء الله تعالی».
هوش مصنوعی: او گفت: «دوست داشتن عملی که برای مردم انجام می‌دهیم، hypocritical است. و اگر برای مردم عمل کنیم، نوعی شرک محسوب می‌شود. اخلاص در این است که خداوند تو را از این دو ویژگی دور نگه دارد، ان شاء الله».
گفت: «اگر سوگند خورم که مرائی ام، دوست تر از آن دارم که گویم: نیَم».
هوش مصنوعی: او گفت: «اگر قسم بخورم که من به کسی نگاه می‌کنم، برایم عزیزتر از آن است که بگویم: نیستم».
گفت: «اصل ِ زهد راضی شدن است از حق -تعالی- به هر چه کُنَد. و سزاوارترین خلق به رضای حق، اهل ِ معرفت اند».
هوش مصنوعی: او گفت: «مفهوم اصلی زهد، راضی بودن به آنچه که خداوند انجام می‌دهد است. و کسانی که بیشتر از همه شایسته رضایت خدا هستند، اهل معرفت و دانش هستند».
گفت: «هرکه حق -تعالی- را بشناسد به حقّ ِ معرفت، پرستش ِ او کند به قدر ِ طاعت».
هوش مصنوعی: او گفت: «هرکس خداوند را به درستی بشناسد، باید به اندازه‌ای که او را می‌شناسد و می‌فهمد، او را عبادت کند و اطاعت نماید.»
گفت: «فتوت در گذاشتن بود از برادران».
هوش مصنوعی: او گفت: «فروتنی و جوانمردی در ایثار و گذشت نسبت به برادران است».
گفت: «حقیقت ِ توکّل آن است که به غیر ِ خدای -عز و جل- اومید ندارد و از غیر ِ او نترسد»
هوش مصنوعی: او گفت: «واقعیت توکّل این است که تنها به خدا امید داشته باشی و از غیر او ترسی نداشته باشی.»
گفت: «متوکّل آن بود که واثق بود به خدای، عزّ و جلّ. نه خدای -عز و جل- را در هر چه کند متّهم دارد، و نه شکایت کند» - یعنی ظاهر و باطن در تسلیم یک رنگ دارد-
هوش مصنوعی: متوکّل کسی است که به خداوند عزّ و جلّ ایمان دارد و در کارهای خود او را متهم نمی‌سازد و از او شکایت نمی‌کند. یعنی او در تسلیم شدن به خداوند هم در باطن و هم در ظاهر یکسان عمل می‌کند.
گفت: «چون تو را گویند: خدای -عزّ و جلّ- را دوست داری؟ خاموش باش که اگر گویی: نه، کافر باشی. و اگر گویی: بلی، فعل ِ تو به فعل ِ دوستان ِ او نمانَد».
هوش مصنوعی: او گفت: «وقتی از تو بپرسند که آیا خداوند -عزّ و جلّ- را دوست داری، سکوت کن. زیرا اگر بگویی: نه، کافر خواهی شد. و اگر بگویی: بله، اعمال تو با اعمال دوستان خدا هماهنگ نخواهد بود».
گفت: «شرمم گرفت از خدای -عزّ و جلّ- از بس که در مبرز رفتم» -و در سه روز یک بار بیش نرفتی-
هوش مصنوعی: گفت: «از خداوند -عزّ و جلّ- خجالت کشیدم، چون به اندازه کافی در مبرز رفتم» -و در واقع، تنها هر سه روز یک بار به آنجا می‌رفتی-.
گفت: «بسا مردا که در طهارت جای رود و پاک بیرون آید و بسا مردا که در کعبه رود و پلید بیرون آید».
هوش مصنوعی: او گفت: «بسیاری از افراد ممکن است در حالت پاکی و طهارت وارد شوند و سپس پاک از آنجا خارج شوند و بسیاری دیگر ممکن است وارد کعبه شوند اما در حالی که ناپاک هستند از آنجا خارج شوند».
گفت: «جنگ کردن با خردمندان آسان تر است از حلوا خوردن با بی خردان».
هوش مصنوعی: او گفت: «جنگیدن با افراد دانا راحت‌تر از خوردن حلوا با افراد نادان است».
گفت: «هر که در روی فاسقی خوش بخندد، در ویران کردن ِ مسلمانی سعی می برد».
هوش مصنوعی: او گفت: «هر کسی که به فاسق‌ها خوشحالی کند و بخندد، در تخریب و آسیب زدن به مسلمانان تلاش می‌کند».
گفت: «هرکه بر ستوری لعنت کند، {ستور} گوید: آمین، از من و تو هرکه در خدای -عزّ و جلّ- عاصی تر است لعنت بر او باد».
هوش مصنوعی: او گفت: «هرکس بر اسب لعنت کند، اسب هم می‌گوید آمین. از میان ما، هر کس که در برابر خداوند -عزّ و جلّ- نافرمانی بیشتری دارد، لعنت بر او باد».
گفت: «اگر مرا خبر آید که: تو را یک دعا مستجاب است، هرچه خواهی بخواه، من آن دعا را در حق ِ سلطان صرف کنم. از آن که اگر در صلاح ِ خویش دعا کنم، صلاح من تنها بود و صلاح ِ سلاطین صلاح عالمیان است».
هوش مصنوعی: گفت: «اگر خبر بیابم که تنها یک دعا از من مستجاب می‌شود و می‌توانم هر چیزی بخواهم، آن دعا را برای سلطان صرف می‌کنم. زیرا اگر فقط برای خودم دعا کنم، تنها به نفع من خواهد بود، اما دعا برای سلاطین به نفع تمام مردم است.»
گفت: «دو خصلت است که دل را فاسد کند: بسیار خفتن و بسیار خوردن».
هوش مصنوعی: او گفت: «دو ویژگی وجود دارد که موجب فساد دل می‌شود: زیاد خوابیدن و زیاد خوردن».
گفت: «در شما دو خصلت است که هر دو از جهل است: یکی آنکه می‌خندید و عجبی ندیده، و نصیحت می‌کنی، و شب بیدار نابوده».
هوش مصنوعی: او گفت: «دو ویژگی در شما وجود دارد که هر دو نشانه نادانی است: یکی اینکه بی‌دلیل می‌خندید و عجب‌زده نمی‌شوید، و دیگری اینکه نصیحت می‌کنید در حالی که شب‌ها بیدار نمی‌مانید.»
گفت: «حق -تعالی- می فرماید که ای فرزند ِ آدم! اگر تو مرا یاد کنی، من تو را یاد کنم. و اگر مرا فراموش کنی، من تو را فراموش کنم. و این ساعت که تو مرا یاد نخواهی کرد، آن بر توست، نه از توست. اکنون می‌نگر تا چون می‌کنی؟».
هوش مصنوعی: خداوند می‌فرماید: ای فرزند آدم! اگر تو به یاد من باشی، من هم به یاد تو خواهم بود. اما اگر مرا فراموش کنی، من هم تو را فراموش می‌کنم. اکنون که تو قرار است مرا فراموش کنی، این انتخاب توست، نه مساله‌ای از جانب من. حال خوب دقت کن و ببین چه خواهی کرد؟
گفت: حق -تعالی- گفته است پیغمبر را که بشارد ده گنهکاران را که اگر توبه کنند بپذیرم، و بترسان صدّیقان را که اگر به عدل با ایشان کار کنم، همه را بسوزم».
هوش مصنوعی: حق تعالی به حضرت پیامبر فرموده است که به گناهکاران مژده بده که اگر توبه کنند، توبه‌شان را می‌پذیرم. و به راستگویان هشدار بده که اگر با آن‌ها بر اساس عدالت رفتار کنم، همه آنها را مجازات خواهم کرد.
یکی از وی وصیّتی خواست. گفت: اَ اربابٌ متفرّقون خیرً، اَمِ اللهُ الواحدُ القهار».
هوش مصنوعی: یکی از آن‌ها وصیتی از او خواست. او گفت: آیا ارباب‌های پراکنده‌ای بهترند یا خداوند یگانه و غالب؟
یک روز پسر خود را دید که درستی زر می‌سَخت {تا به کسی دهد}. و شوخ که در نقش ِ زر بود پاک می‌کرد. گفت: «ای پسر این تو را فاضل تر از ده حجّ».
هوش مصنوعی: یک روز پدرش را دید که در حال ساختن طلا بود تا به کسی بدهد. شوخی نیز در نقش طلا به کار می‌رفت و در حال پاک کردن آن بود. پدرش به او گفت: «ای پسر، این کار تو از ده حج برتر است.»
یک بار پسر ِ او را بول بسته شد. فضیل دست برداشت و گفت: «یارب به دوستی ِ من تو را که از این رنج اش رهایی ده». هنوز از آنجا برنخاسته بود که شفا پدید آمد.
هوش مصنوعی: یک بار پسر او دچار بیماری شد. فضیل دستش را برداشت و گفت: «خداوندا، به خاطر دوستی‌ام، او را از این درد نجات بده». هنوز از آن مکان نرفته بود که شفا به وجود آمد.
و در مناجات گفتی: «خداوندا! بر من رحمتی کن، که تو بر من عالِمی. و عذابم مکن، که تو بر من قادری».
هوش مصنوعی: در دعاهای خود گفتی: «ای خدا! به من رحمت کن، زیرا تو بر من دانا هستی. و مرا عذاب نکن، چرا که تو بر من توانا هستی».
وقتی گفتی: «الهی! تو مرا گرسنه می داری، و مرا و عیال ِ مرا برهنه می داری، و مرا به شب چراغ نمی دهی -و تو این با دوستان ِ خویش کنی- به کدام منزلت، فضیل این دولت یافت؟».
هوش مصنوعی: وقتی می‌گویی: «ای خدا! تو مرا گرسنه می‌کنی و من و خانواده‌ام را در فقر و بی‌پناهی رها می‌کنی و در شب روشنایی به من نمی‌دهی - آیا این طرز رفتار با دوستان خودت است؟ - پس به چه دانشی و مقام و فضیلت این حالت را پذیرفته‌ای؟»
نقل است که سی سال، هیچ کس لب ِ او خندان ندیده بود. مگر آن روز که پسرش بمُرد، تبسم کرد. گفتند: «ای خواجه! چه وقت ِ این است؟» گفت: «دانستم که خداوند راضی بود به مرگ ِ این پسر، من نیز موافقت کردم و رضای او را تبسّم کردم».
هوش مصنوعی: نقل شده که شخصی به مدت سی سال هیچ وقت لبخند بر لبانش نمی‌دیدند، مگر فقط روزی که پسرش فوت کرد، آن روز لبخند زد. از او پرسیدند: «ای آقا! این لبخند چه معنایی دارد؟» او پاسخ داد: «متوجه شدم که خداوند از مرگ این پسر رضایت دارد، بنابراین من هم با این امر موافقت کردم و لبخند زدم به نشانه رضایت او».
و در آخر ِ عمر می گفت: «از پیغامبران رشک نیست، که ایشان را هم لحد و هم قیامت و هم دوزخ و هم صراط در پیش است. و جمله با کوتاه دستی نَفسی نَفسی خواهند گفت. از فرشتگان هم رشک نیست، که خوف ِ ایشان از خوف ِ بنی آدم زیادت است و ایشان را درد {بنی آدم نیست و هرکه را} این درد نبوَد، من آن نخواهم. لیکن از آن کسی رشکم می آید که هرگز از مادر نخواهد زاد».
هوش مصنوعی: در پایان زندگی، او می‌گفت: «نمی‌توان به پیامبران حسد برد، زیرا آن‌ها در برابر قبر، قیامت، دوزخ و صراط قرار دارند. همه آن‌ها در نهایت به فکر نجات خود خواهند بود. همچنین نمی‌توان به فرشتگان حسد ورزید، چرا که ترس آن‌ها از ترس انسان‌ها بسیار بیشتر است و آن‌ها هیچ‌گونه درد و رنجی که انسان‌ها تجربه می‌کنند را ندارند. هر کس که چنین دردی را نداشته باشد، من به او حسد نمی‌برم. اما به وجود کسی که هرگز از مادر متولد نشده، حسودیم می‌شود.»
گویند: روزی مُقریی بیامد و در پیش ِ وی چیزی خواند. گفت: «این را پیش ِ پسر {ِمن} برید تا برخواند». و گفت: «سوره ی القارعه نخوانی که او طاقت ِ شنیدن ِ سخن ِ قیامت ندارد». قضا را مقری همین صورت بر خواند. چون گفت: القارعةُ مالقارعه؟ آهی بکرد. چون گفت: یومَ یکونُ الناسُ کالفِراش المَبعوث، آه ِ دیگر بکرد و بیهوش گشت. نگاه کردند، آن پاک زاده جان داده بود.
هوش مصنوعی: روزی یک قاری به نزد کسی آمد و مطلبی را برایش خواند. او گفت: «این را به پسرم بدهید تا بخواند». سپس افزود: «نباید سوره القارعه را بخواند چون او توانایی شنیدن سخنان قیامت را ندارد». قاری متن را به همان شکل خواند. وقتی به اینجا رسید که: «القارعةُ مالقارعه؟» آهی کشید. و زمانی که گفت: «یومَ یکونُ الناسُ کالفِراش المَبعوث»، بار دیگر آهی کشید و بیهوش شد. وقتی به او نگاه کردند، متوجه شدند که او درگذشته است.
فضیل را چون اجل نزدیک آمد، دو دختر داشت. عیال ِ خود را وصیّت کرد که: چون من بمیرم، این دخترکان را برگیر. و بر کوه ِ بوقُبیس بَر. و روی سوی آسمان کن و بگوی: خداوندا! مرا وصیّت کرد فضیل، و گفت: «تا من زنده بودم، این زینهاریان را به طاقت ِ خویش می داشتم.
هوش مصنوعی: فضیل به هنگام نزدیک شدن مرگش دو دختر داشت. او از همسرش خواسته بود که بعد از فوتش از دخترانش مراقبت کند. او همچنین از او خواسته بود که به کوه بوقبیس برود، به آسمان نگاه کند و بگوید: "خدایا! فضیل به من وصیت کرده و گفته است که تا زمانی که زنده بود، با تمام توانم از این دختران حفاظت می‌کردم."
چون مرا به زندان ِ گور محبوس کردی، زینهاریان را به تو باز دادم». چون فضیل را دفن کردند، عیالش همچنان کرد که او گفته بود. دخترکان را آنجا برد و مناجات بسار کرد و بسیار بگریست. همان ساعت امیر یمن آنجا بگذشت با دو پسر خود. ایشان را دید با گریستن و زاری. برسید و گفت: «حال چیست؟»
هوش مصنوعی: زمانی که او را در زندان گور محبوس کردند، زینهاریان را به تو برگرداندم. پس از دفن فضیل، همسرش همانطور که او خواسته بود، دختران را به آنجا برد و دعا و مناجات بسیار کرد و خیلی گریه کرد. در همان لحظه، امیر یمن با دو پسرش از آنجا گذشت و وقتی آنها را دید که در حال گریه و زاری هستند، نزدیک آمد و پرسید: «وضع چطور است؟»
آن زن حکایت باز گفت. امیر گفت: «این دختران را به پسران ِ خود دهم و هر یکی را هزار دینار کابین کنم. تو بدین راضی هستی؟» گفت: «هستم».
هوش مصنوعی: آن زن داستانی را دوباره تعریف کرد. امیر گفت: «من این دختران را به پسران خود می‌دهم و هر یک را هزار دینار مهر می‌گذارم. آیا تو با این موضوع موافقی؟» او پاسخ داد: «بله، موافقم».
در حال فرمود تا عماری ها و فرش ها و دیبا ها بیاوردند. و دختران را با مادر ِ ایشان در عماری نشاندند و به یمن بردند. و بزرگان را جمع کرد و دختران را نکاح کرد و به پسران تسلیم کرد. آری: من کانَ لِله، کانَ اللهُ له.
هوش مصنوعی: در حال دستور داد که عماری‌ها و فرش‌ها و پارچه‌های دیباج بیاورند. دختران را با مادرشان در عماری نشاندند و به یمن بردند. بزرگان را جمع کرد و دختران را ازدواج داد و به پسران سپرد. درست است: آن کس که برای خدا باشد، خدا نیز برای او خواهد بود.
عبدالله مبارک گفت -رحمة الله علیه-: «چون فضیل درگذشت اندوه همه برخواست.»
هوش مصنوعی: عبدالله مبارک گفت: «زمانی که فضیل از دنیا رفت، همه مردم از اندوه او متاثر شدند.»

خوانش ها

ذکر فضیل عیاض رحمة الله علیه به خوانش سهیل قاسمی

حاشیه ها

1392/10/01 18:01
میلاد

آیه صحیح نوشته نشده و میبایست تصحیح شود. به جای "ام حسب" نوشته شده "ام حیب".

1392/11/01 20:02

نردبانی را چه بالا می روی
نک رسید آنگه که ما راهی زنیم
بنگر آن صوت موذن را که گفت
وقت آن آمد که درگاهی زنیم
ای فضیل اکنون بیا درگاه ما
تا هر آنچه خواهی از شاهی زنیم
با احترام...تقویم مشتاق

1396/06/25 19:08
فضه

با سلام
لطفا این دو جمله را معنی کنید. تبع باش متبوع نباش و
جمله با کوتاه دستی نفسی نفسی خواهند گفت

1396/07/29 20:09

با کوتاه دستی نَفْسی نفسی خواهد گفت یعنی در حالتی که دستش از همه جا کوتاه است، به فکر نجات خودش خواهد بود

1396/09/29 20:11
فراهنگ

درباره معنی «عیّار»:
.
"عیّاران" گروههایی از پهلوانان و جنگجویان بودند که از مناطق مختلف ایران (به ویژه خراسان) گرد هم می‌آمدند و از مردم در برابر ماموران وصول خراج خلفای عرب دفاع می‌کردند. ایشان به "شجاعت"، "زیرکی" و "جوانمردی" شهرت داشتند؛ چنانکه بعدها واژهٔ "عیّار"، مترادف با این معانی گشت.
البته همهٔ تاریخ عیّاران شکوهمند نیست و برخی از ایشان، به دلایل مختلف، به گروههای راهزن تبدیل می‌شدند؛ که این مساله، "راهزنی" را هم به معانی "عیّاری" افزود؛ اما معروف است که در همین کار نیز جانب انصاف را حفظ می‌کردند.
عیّاران نقش مهمی در استقلال ایران از اعراب داشتند. ایشان در نیمه قرن دوم هجری بر خلفای عباسی شوریدند و توانستند با فرماندهی "یعقوب لیث صفاری" – که از عیاران سیستان بود – به نواحی وسیعی از ایران تسلط یابند و سلسله صفاریان را پایه بگذارند.
عیاران از نظر اعتقادی به فرقه "فتیان" (= جوانمردان) نزدیک بودند و از یکدیگر تاثیر گرفته‌اند؛ فتیان، خود را در جوانمردی پیرو حضرت علی(ع) می‌دانستند و نام فرقه خویش را از حدیث قدسی معروفی در شان فتوَّت (= جوانمردی) آن حضرت، گرفته بودند:
"لافَتی الّا علی لا سَیف الّا ذوالفقار"
(جوانمردی چون علی، و شمشیری چون ذوالفقار نیست).
"پوریای ولی" (متوفی به 722) از مشاهیر فتیان، و آداب "زورخانه" های امروزی، سایه‌ای از رسوم ایشان است.
عیّار طریقت: این ترکیب، توصیفی از شیوهٔ سلوک فضیل عیاض است؛ یعنی منازل طریقت را هم، مانند صحرای عالم، چابک و عیّارانه طی کرد؛ حافظ گوید:
خامی و ساده دلی، شیوهٔ جانبازان نیست
خبری از بَرِ آن دلبرِ عیّار بیار
منبع: گزیده تذکره الاولیاء- تصحیح محمد تفنگدار

1397/03/26 18:05
بیگانه

خدای من... این متن خیلی ثقیل تر از آن است که این همه خطوطش پشت سر هم بیاید و بشود یک جا خواند. با فقط یک جمله اش می شود در دم جان داد، چگونه این همه را یک ضرب خواند؟ خیلی ناب بود... خیلی... خیلی...

1403/04/13 03:07
فاطمه دِل سَبُک (مهر۱۳۲۵ - تیر۱۴۰۲/یزد)

«وقتی بود که آنچه می کردند، به ریا می کردند. اکنون بدانچه نمی کنند ریا می کنند».

1403/04/13 03:07
فاطمه دِل سَبُک (مهر۱۳۲۵ - تیر۱۴۰۲/یزد)

«دو خصلت است که دل را فاسد کند: بسیار خفتن و بسیار خوردن».