عطاربخش ۶۱ - در بیان قناعت
با قناعت ساز دایم ای پسر
گرچه هیچ از فقر نبود تلخ‌تر
هر سحر برخیز و استغفار کن
فرصتی اکنون که داری کار کن
همنشین خویش را غیبت مکن
غیر شیطان بر کسی لعنت مکن
چون شود هر روز در عالم جدید
از گناهان تو به می‌باید گزید
هر کرا ترسی نباشد از خدا
حق بترساند زهر چیزی ورا
تا توانی حاجت مسکین برآر
تا برآرد حاجتت را کردگار
هست مالت جمله در کف عاریت
گر بماند از تو باشد زاریت
عاریت را باز می‌باید سپرد
هیچ کس دیدی که زر با خود ببرد
حاصل از دنیا چه باشد ای امین
نه گزی کرباس و دو سه گز زمین
هرچه دادی در ره حق آن تست
هر که با اندک ز حق راضی شود
هر که با اندک ز حق راضی شود
حاجت او را خدا قاضی شود
هست دنیا بر مثال جیفهٔ
بگذر از وی گر تو خو مردانهٔ
هست دنیا بر مثال قطرهٔ
بگذر از وی زانکه داری بهرهٔ
هر که سازد بر سر پل خانهٔ
نیست عاقل او بود دیوانهٔ
از خدا نبود روا جستن غنا
هست مؤمن را غنا رنج و عنا
فقر و درویشی شفای مؤمن است
زانکه اندر وی صفای مؤمن است
مال و اولادت بمعنی دشمنند
گرچه نزدیک تو چشم روشنند
انما اولادکم را یاد گیر
مال و ملک این جهان را یادگیر
مرد ره را بود دنیا سود نیست
هرگزش اندیشهٔ نابود نیست
هر کرا از صدق دل صافی بود
خرقهٔ و لقمهٔ کافی بود
آنکه در بند زیادت می‌شود
دور از اهل سعادت می‌شود
بندگان حق چو جان را باختند
اسب همت تا ثریا تاختند
تا نبازی در ره حق آنچه هست
آنچه می‌باید کجا آید بدست
بخش ۶۰ - در بیان حاجت خواستن: حاجت خود را مجوی از زشت رویبخش ۶۲ - در بیان سخاوت: در سخا کوش ای برادر در سخا
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
با قناعت ساز دایم ای پسر
گرچه هیچ از فقر نبود تلخ‌تر
هوش مصنوعی: ای پسر، همیشه با قناعت زندگی کن، زیرا هیچ چیز از فقر دردناک‌تر نیست.
هر سحر برخیز و استغفار کن
فرصتی اکنون که داری کار کن
هوش مصنوعی: هر صبح زود بیدار شو و از خدا طلب بخشش کن، زیرا هم‌اکنون فرصتی برای انجام کارهای نیکو در دست داری.
همنشین خویش را غیبت مکن
غیر شیطان بر کسی لعنت مکن
هوش مصنوعی: هیچ‌کس را پشت سر نباید بد گفت، جز شیطان که می‌توان بر او لعنت فرستاد.
چون شود هر روز در عالم جدید
از گناهان تو به می‌باید گزید
هوش مصنوعی: هر روز که در این دنیا تازه می‌گذرد، باید از میان گناهان تو نوشیدنی انتخاب کرد.
هر کرا ترسی نباشد از خدا
حق بترساند زهر چیزی ورا
هوش مصنوعی: کسی که از خدا نمی‌ترسد، حق او را به سبب هر چیزی می‌ترساند.
تا توانی حاجت مسکین برآر
تا برآرد حاجتت را کردگار
هوش مصنوعی: هر چه می‌توانی به نیازمندان کمک کن، زیرا وقتی نیاز آنها برآورده شود، خداوند نیز نیازهای تو را برآورده خواهد کرد.
هست مالت جمله در کف عاریت
گر بماند از تو باشد زاریت
هوش مصنوعی: مال و دارایی تو در حقیقت فقط امانتی است و اگر برای تو باقی بماند، تو را در وضعیت نگران‌کننده‌ای قرار خواهد داد.
عاریت را باز می‌باید سپرد
هیچ کس دیدی که زر با خود ببرد
هوش مصنوعی: اگر چیزی را به امانت گرفته‌ای، باید آن را برگردانی. هیچ‌کس ندیده است که طلا را برای همیشه با خود ببرد.
حاصل از دنیا چه باشد ای امین
نه گزی کرباس و دو سه گز زمین
هوش مصنوعی: ای امین، از دنیا چه چیزی می‌توان به دست آورد؟ فقط یک تکه پارچه و چند متر زمین ارزش ندارد.
هرچه دادی در ره حق آن تست
هر که با اندک ز حق راضی شود
هوش مصنوعی: هر چیزی که در راه حق بخشیدی، مال خودت است و هر کسی با اندکی از حق راضی باشد، در حقیقت به خود خیانت کرده است.
هر که با اندک ز حق راضی شود
حاجت او را خدا قاضی شود
هوش مصنوعی: هر کسی که با چیزهای کم و ناچیز از اصل حقیقت و حق، راضی باشد، خداوند حاجت و نیازهای او را برآورده می‌کند و به خواسته‌هایش رسیدگی خواهد کرد.
هست دنیا بر مثال جیفهٔ
بگذر از وی گر تو خو مردانهٔ
هوش مصنوعی: دنیا مانند زباله‌ای است، لذا اگر مردی با شجاعت هستی، از آن بگذر.
هست دنیا بر مثال قطرهٔ
بگذر از وی زانکه داری بهرهٔ
هوش مصنوعی: زندگی به مانند یک قطره آب است، پس از آن بگذر چون تو دارایی های بیشتری داری.
هر که سازد بر سر پل خانهٔ
نیست عاقل او بود دیوانهٔ
هوش مصنوعی: هر کسی که در میانه پل خانه بسازد، عقلش را از دست داده و دیوانه است.
از خدا نبود روا جستن غنا
هست مؤمن را غنا رنج و عنا
هوش مصنوعی: خداوند اجازه نمی‌دهد که انسان مؤمن در غنا و ثروت پروری بیفتد، زیرا برای او ثروت و بی‌نیازی به درد و سختی منجر می‌شود.
فقر و درویشی شفای مؤمن است
زانکه اندر وی صفای مؤمن است
هوش مصنوعی: فقر و بی‌پولی می‌تواند به نوعی برای مؤمن مایه‌ی بهبودی و پاکی باشد، زیرا در این شرایط، روح و دل او می‌تواند بیشتر از هر چیزی به صفای درونی و نیکی تمایل پیدا کند.
مال و اولادت بمعنی دشمنند
گرچه نزدیک تو چشم روشنند
هوش مصنوعی: دارایی و فرزندان تو مانند دشمنان هستند، هرچند که به ظاهردر کنار تو خوشحال و خندان به نظر می‌رسند.
انما اولادکم را یاد گیر
مال و ملک این جهان را یادگیر
هوش مصنوعی: فقط فرزندان شما هستند که در واقعیت اهمیت دارند، پس به جای یادگیری در مورد ثروت و دارایی این دنیا، بر تربیت و پرورش فرزندان خود تمرکز کنید.
مرد ره را بود دنیا سود نیست
هرگزش اندیشهٔ نابود نیست
هوش مصنوعی: انسانی که در راه زندگی قدم می‌زند، نباید به دنیا دل ببندد چون هیچ‌گاه نباید به فکر فنا و نابودی باشد.
هر کرا از صدق دل صافی بود
خرقهٔ و لقمهٔ کافی بود
هوش مصنوعی: هر کسی که دلش پاک و بی‌آلایش باشد، نیازی به لباس و غذاهای متنوع ندارد و همین که از صمیم قلب زندگی کند، برایش کافی است.
آنکه در بند زیادت می‌شود
دور از اهل سعادت می‌شود
هوش مصنوعی: آن کسی که در پی چیزهای زیاد و اضافی می‌رود، از افرادی که در مسیر خوب و کامیابی هستند، دور می‌شود.
بندگان حق چو جان را باختند
اسب همت تا ثریا تاختند
هوش مصنوعی: عاشقانی که در راه حق جان خود را فدای عشق کردند، همچون اسب‌های تندرو به سوی آسمان و بلندای آرزوها حرکت کردند.
تا نبازی در ره حق آنچه هست
آنچه می‌باید کجا آید بدست
هوش مصنوعی: تا زمانی که در مسیر حقیقت چیزهایی که داری و آنچه که باید را از دست ندهی، به کجا می‌توانی دست یابی؟
حاشیه ها
1399/03/05 11:06
امیر فرشیدفر
با سلام و درود و رحمت خداوند سبحان به روح پاک و مطهر حضرت عطار ، مصرع دوم بیت دهم (که تکرار مصرع اول بیت یازدهم است) باید اصلاح گردد به :
وآنچه ماند آن بلای جان تست
روحش شاد و قرین رحمت و مغفرت الهی باد.
1399/03/05 11:06
امیر فرشیدفر
پندهای حضرت عطار نیشابوری سراسر حکمت و اندرز برای سعادت اخروی است اما طبق فرموده ی سلطان الاولیا و العارفین حضرت مولانا جلال الدین :
گوش آنکس نوشد اسرار جلال
کو چو سوسن صد زبان افتاد و لال
سلامتی همگی را از درگاه پروردگار یکتا خواهانم.
1403/03/21 03:05
بهنام اعظمیان
مصرع دوم به این شکل درست است
وآنچه ماند آن بلای جان تست