گنجور

بخش ۴۲ - نصایح

شد دو خصلت مرد ابله را نشان
صحبت صبیان و رغبت با زنان
ناخوشی در زندگانی ای ولید
مرد را از خوی بد گردد پدید
آنکه نبود مرد را خوی نکو
مرده می‌دانش که زنده نبود او
هر که گوید عیب تو اندر حضور
می‌نماید راهت از ظلمت به نور
مر تو را هر کس که باشد رهنمای
شکر او می‌باید آوردن بجای
مر خردمندان عالم را لباس
خلق نیکو شرم نیکوتر شناس
حال خود را از دو کس پنهان مدار
از طبیب حاذق و از یار غار
تا توانی با زنان صحبت مجوی
راز خود را نیز با ایشان مگوی
آنچه اندر شرع باشد ناپسند
گرد او هرگز مگرد ای هوشمند
هر چه را کرده‌ست بر تو حق حرام
دور باش از وی که باشی نیک‌نام
چونکه بگشاید در روزی خدای
دل گشاده دار تنگی گم (؟کم) نمای
تازه روی و خوب سخن باش ای اخی
تا بود نام تو در عالم سخی
پر مخور اندوه مرگ ای بوالهوس
چونکه وقت آید نگردد پیش و پس
دل ز غل و غش همیشه پاک دار
تا توانی در درون، کینه مدار
تکیه کم کن خواجه بر کردار خویش
دل بنه بر رحمت جبار خویش
بهترین چیزها خلق نکوست
خَلق خُلق نیک را دارند دوست
رو فروتن شو همیشه ای خلف
کاین بود آرایش اهل شرف
آنکه باشد در کف شهوت اسیر
گرچه آزاد است او را بنده گیر
گر تو بینی ناکسی را بارگاه
حاجت خود را ازو هرگز مخواه
بر در ناکس قدم هرگز مبر
ور ببینی هم مپرس از وی خبر
تا توانی کار ابله را مساز
کار فرمایش ولی کمتر نواز

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شد دو خصلت مرد ابله را نشان
صحبت صبیان و رغبت با زنان
هوش مصنوعی: مردی که احمق است، با نشانه‌هایی از دو ویژگی خود را نشان می‌دهد: یکی اینکه با بچه‌ها صحبت می‌کند و دیگری اینکه به زنان علاقمند است.
ناخوشی در زندگانی ای ولید
مرد را از خوی بد گردد پدید
هوش مصنوعی: ناخوشی و سختی در زندگی باعث می‌شود که انسان به رفتارهای ناپسند و خوی‌های بد خود پی ببرد و آنها را بروز دهد.
آنکه نبود مرد را خوی نکو
مرده می‌دانش که زنده نبود او
هوش مصنوعی: کسی که در زندگی اخلاق نیکو نداشته باشد، در واقع او را مرده می‌دانند، زیرا روح و هویت واقعی او زنده نیست.
هر که گوید عیب تو اندر حضور
می‌نماید راهت از ظلمت به نور
هوش مصنوعی: هر کسی که عیب تو را در حضور دیگران بیان کند، در واقع راهی را برای تو می‌گشاید که از تاریکی به روشنایی برسی.
مر تو را هر کس که باشد رهنمای
شکر او می‌باید آوردن بجای
هوش مصنوعی: هر کسی که به تو راهنمایی کند، باید شکر او را به جای آورد.
مر خردمندان عالم را لباس
خلق نیکو شرم نیکوتر شناس
هوش مصنوعی: خردمندان جهان را باید به خاطر لباس زیبا و شایسته‌ای که بر تن دارند، تحسین کرد، اما این مهم‌تر است که باید به شرم و حیا آنها بیشتر توجه کرد.
حال خود را از دو کس پنهان مدار
از طبیب حاذق و از یار غار
هوش مصنوعی: حالت را از دو نفر پنهان نکن: یکی پزشک ماهر و دیگری دوست نزدیک.
تا توانی با زنان صحبت مجوی
راز خود را نیز با ایشان مگوی
هوش مصنوعی: تا جایی که می‌توانی با زنان صحبت نکن و رازهای خود را نیز با آنها در میان نگذار.
آنچه اندر شرع باشد ناپسند
گرد او هرگز مگرد ای هوشمند
هوش مصنوعی: هر چیزی که در دین ناپسند است، هرگز به دور آن نرو، ای انسان دانا.
هر چه را کرده‌ست بر تو حق حرام
دور باش از وی که باشی نیک‌نام
هوش مصنوعی: هر چیزی که بر تو حق حرام است، از آن دوری کن تا نیک‌نام باشی.
چونکه بگشاید در روزی خدای
دل گشاده دار تنگی گم (؟کم) نمای
هوش مصنوعی: وقتی روزی خداوند درِ رحمت را باز کند، دل تو را گشاده و آرام خواهد کرد و مشکلات و تنگناها را از تو دور خواهد ساخت.
تازه روی و خوب سخن باش ای اخی
تا بود نام تو در عالم سخی
هوش مصنوعی: ای برادر، با چهره زیبا و گفتاری نیکو باش تا نام نیک تو در جهان بلند آوازه شود.
پر مخور اندوه مرگ ای بوالهوس
چونکه وقت آید نگردد پیش و پس
هوش مصنوعی: غم و اندوه مرگ را نخور، ای آدمی که به دنیا دل‌بستگی داری، زیرا زمان مرگ که فرا برسد، نه پیش خواهد رفت و نه پس.
دل ز غل و غش همیشه پاک دار
تا توانی در درون، کینه مدار
هوش مصنوعی: دل خود را از هرگونه فریب و ناپاکی خالی نگه‌دار و تا جایی که می‌توانی، درون خود را از کینه و resentment دور نگه‌دار.
تکیه کم کن خواجه بر کردار خویش
دل بنه بر رحمت جبار خویش
هوش مصنوعی: خواجه، از تکیه کردن و اعتماد زیاد به اعمال و کارهای خود کم کن و دل را به رحمت و بخشش خداوند بزرگ بسپار.
بهترین چیزها خلق نکوست
خَلق خُلق نیک را دارند دوست
هوش مصنوعی: بهترین ویژگی‌ها مربوط به افرادی است که ذات نیکو و اخلاق خوب دارند و این افراد محبوب و دوست‌داشتنی هستند.
رو فروتن شو همیشه ای خلف
کاین بود آرایش اهل شرف
هوش مصنوعی: همیشه خود را فروتن و متواضع نگه‌دار، ای فرزند، چرا که این ویژگی نشانه‌ی احترام و عظمت افراد با شرافت است.
آنکه باشد در کف شهوت اسیر
گرچه آزاد است او را بنده گیر
هوش مصنوعی: کسی که تحت تأثیر خواسته‌های نفسانی خود قرار دارد، حتی اگر ظاهراً آزاد به نظر برسد، در واقع اسیر و بنده آن شهوت‌هاست.
گر تو بینی ناکسی را بارگاه
حاجت خود را ازو هرگز مخواه
هوش مصنوعی: اگر کسی را که ناتوان و بی‌خود است ببینی، هرگز از او خواسته‌های خود را طلب نکن.
بر در ناکس قدم هرگز مبر
ور ببینی هم مپرس از وی خبر
هوش مصنوعی: هرگز به در خانه‌ی انسان‌های بی‌ارزش نرو و اگر هم آنها را دیدی، از حال و روزشان چیزی نپرس.
تا توانی کار ابله را مساز
کار فرمایش ولی کمتر نواز
هوش مصنوعی: هرگاه که ممکن است، با افراد نادان درگیر نشو و آنها را به کار وادار نکن. به او بگو چه کاری انجام دهد، اما کمتر از او دلجویی و محبت کن.

حاشیه ها

1403/02/17 02:05
بهنام اعظمیان

در بیت ۱۲ 

به جای کلمه ( خوب ) ، باید ( خوش ) جایگزین شود تا آهنگ شعر درست باشد