عطاربخش ۴۱ - در بیان پنج چیز که آب روی از آن میافزاید
می‌فزاید آب روی از پنج چیز
با تو گویم بشنو ای اهل تمیز
چون به کار خویش حاضر بوده‌ای
آب روی خویش را افزوده‌ای
از سخاوت آب روی افزون شود
وز بخیلی بی‌خرد ملعون شود
در سخاوت کوش اگر داری غنا
تا فزاید آب رویت در سخا
هر که‌را بر خلق بخشایش بود
آب روی او در افزایش بود
باش دایم بردبار و باوفا
تا به روی خویش بینی صد صفا
تا بماند رازت از دشمن نهان
سرّ خود با دوستان کمتر رسان
تا نگردی پیش مردم شرمسار
آنکه خود ننهاده باشی برمدار
ای برادر پرده مردم مَدَر
تا ندرّد پرده‌ات شخص دگر
بر هوای دل مکن زینهار کار
تا نیارد بس پشیمانیت بار
قدر مردم را شناس ای محترم
تا شناسند دیگران قدر تو هم
تا زبانت باشد ای خواجه دراز
دست کوته دار و هر جانب متاز
هر که‌را قدری نباشد در جهان
زنده مشمارش که هست از مردگان
از قناعت هر که‌را نبود نشان
کی توانگر سازدش ملک جهان؟
بر عدوی خویش چون یابی ظفر
عفو پیش آور ز جرمش درگذر
دایما می‌باش از حق ترسکار
باش نیز از رحمتش امیدوار
با تواضع باش و خو کن با ادب
صحبت پرهیزکاران می‌طلب
بردباری جوی و بی آزار باش
تا که گردد در هنر نام تو فاش
همچو تریاقند دانایان دهر
قاتلانند جملهٔ نادان چو زهر
مردم از تریاق می‌یابد نجات
خود کسی از زهر کی یابد حیات؟
صبر و حلم و علم تریاق دلند
حرص و بغض و کینه زهر قاتلند
فخر جمله کارها نان دادن است
در به روی دوستان بگشادن است
گرچه دانا باشی و اهل هنر
خویشتن را کمتر از نادان شمر
بخش ۴۰ - در بیان پنج چیز که آبروی را بریزد: دور شو از پنج خصلت ای پسربخش ۴۲ - نصایح: شد دو خصلت مرد ابله را نشان
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
می‌فزاید آب روی از پنج چیز
با تو گویم بشنو ای اهل تمیز
هوش مصنوعی: در این بیت به پنج چیز اشاره شده که موجب افزایش آب روی (آبرو) می‌شود و خطاب به کسانی است که درک و تمیز دارند تا به این نکات توجه کنند.
چون به کار خویش حاضر بوده‌ای
آب روی خویش را افزوده‌ای
هوش مصنوعی: وقتی که در کار خود جدیت و حضور داشتی، به اعتبار و حیثیت خود افزوده‌ای.
از سخاوت آب روی افزون شود
وز بخیلی بی‌خرد ملعون شود
هوش مصنوعی: سخاوت و بخشش باعث افزایش نعمت‌ها و برکت‌ها می‌شود، اما خساست و بخل، انسان را به انسانی ناپسند و ملعون تبدیل می‌کند.
در سخاوت کوش اگر داری غنا
تا فزاید آب رویت در سخا
هوش مصنوعی: اگر دارایی و ثروتی داری، در بخشندگی تلاش کن تا عزت و احترام تو بیشتر شود.
هر که‌را بر خلق بخشایش بود
آب روی او در افزایش بود
هوش مصنوعی: هر کسی که نسبت به دیگران بخشنده و مهربان باشد، احترام و اعتبارش نیز بیشتر می‌شود.
باش دایم بردبار و باوفا
تا به روی خویش بینی صد صفا
هوش مصنوعی: همیشه صبور و وفادار باش تا زیبایی و خلوص را در رفتار خود مشاهده کنی.
تا بماند رازت از دشمن نهان
سرّ خود با دوستان کمتر رسان
هوش مصنوعی: برای اینکه راز تو از دشمن پنهان بماند، باید کمتر با دوستانت در میان بگذاری.
تا نگردی پیش مردم شرمسار
آنکه خود ننهاده باشی برمدار
هوش مصنوعی: هرگاه که می‌خواهی در جمع مردم به خوبی و با احترام حضور پیدا کنی، باید خود را در موقعیت مناسبی قرار داده باشی. اگر کار یا خطایی از تو سر زده باشد، ممکن است باعث شرمندگی‌ات شود.
ای برادر پرده مردم مَدَر
تا ندرّد پرده‌ات شخص دگر
هوش مصنوعی: ای برادر، نگذار پرده‌ات بدست دیگران پاره شود، چون این کار باعث می‌شود که پرده‌ات به دست شخص دیگری بیفتد.
بر هوای دل مکن زینهار کار
تا نیارد بس پشیمانیت بار
هوش مصنوعی: برای خواسته‌های دل خود، با احتیاط عمل کن تا بعدها پشیمانی زیادی دامن‌گیرت نشود.
قدر مردم را شناس ای محترم
تا شناسند دیگران قدر تو هم
هوش مصنوعی: مردم را بشناس و قدردانی کن تا دیگران هم ارزش تو را بشناسند و به تو احترام بگذارند.
تا زبانت باشد ای خواجه دراز
دست کوته دار و هر جانب متاز
هوش مصنوعی: تا وقتی که زبانت در دستت هست، ای آقا، کوتاه نگه‌اش دار و از هر طرف پرهیز کن.
هر که‌را قدری نباشد در جهان
زنده مشمارش که هست از مردگان
هوش مصنوعی: هر که در زندگی‌اش ارزشی نداشته باشد و کار مهمی انجام ندهد، نمی‌توان او را به‌عنوان یک انسان زنده شمرد؛ او مانند مرده است.
از قناعت هر که‌را نبود نشان
کی توانگر سازدش ملک جهان؟
هوش مصنوعی: اگر کسی از قناعت و رضایت بهره‌ای نداشته باشد، چگونه می‌تواند به ثروت و قدرت در دنیا دست یابد؟
بر عدوی خویش چون یابی ظفر
عفو پیش آور ز جرمش درگذر
هوش مصنوعی: وقتی بر دشمن خود پیروز شدی، از او چشم‌پوشی کن و به خاطر خطایش او را ببخش.
دایما می‌باش از حق ترسکار
باش نیز از رحمتش امیدوار
هوش مصنوعی: همیشه از خداوند بترس و در عین حال به رحمت او امیدوار باش.
با تواضع باش و خو کن با ادب
صحبت پرهیزکاران می‌طلب
هوش مصنوعی: با فروتنی رفتار کن و به صحبت‌های با ادب عادت کن، زیرا این ویژگی‌های پرهیزگاران است.
بردباری جوی و بی آزار باش
تا که گردد در هنر نام تو فاش
هوش مصنوعی: صبور و بی‌آزار باش، تا نامت در زمینه هنرت شناخته شود.
همچو تریاقند دانایان دهر
قاتلانند جملهٔ نادان چو زهر
هوش مصنوعی: دانایان زمان مانند پادزهر هستند و می‌توانند به یاری بشتابند، اما نادانان همچون زهر هستند که می‌توانند آسیب‌زا و خطرناک باشند.
مردم از تریاق می‌یابد نجات
خود کسی از زهر کی یابد حیات؟
هوش مصنوعی: مردم برای نجات خود به پادزهر (تریاق) رجوع می‌کنند، ولی کسی که از زهر رنج می‌برد چگونه می‌تواند به زندگی ادامه دهد؟
صبر و حلم و علم تریاق دلند
حرص و بغض و کینه زهر قاتلند
هوش مصنوعی: صبوری، بردباری و دانش دارویی برای دل انسان هستند، در حالی که تمایل به حرص، کینه و حسد می‌تواند زندگی را به خطر بیندازد.
فخر جمله کارها نان دادن است
در به روی دوستان بگشادن است
هوش مصنوعی: بهترین عمل در زندگی نان دادن و حمایت از دیگران است و این کار همانا گشودن در دل و خانه به روی دوستان و نزدیکان است.
گرچه دانا باشی و اهل هنر
خویشتن را کمتر از نادان شمر
هوش مصنوعی: هرچند که فردی دانا و هنرمند هستی، اما نباید خود را کمتر از کسی که نادان است، به حساب بیاوری.
حاشیه ها
1398/01/31 14:03
محمد سالمی
سلام.
درود و رحمت الهی بر روح پاک عطار و مولانا و سعدی و حافظ و پروین و جامی ووووو....
نگارش بیت زیر به نظر حقیر غلط است:
بر عدوی خویش چون یابی ظفر
عفو پیش آور زجر مش درگذر
صحیح آن به صورت زیر است:
بر عدوی خویش چون یابی ظفر
عفو پیش آور ز جرمش درگذر