گنجور

بخش ۱۷ - در صفت مجاهد نفس

نفس نتوان گشت الا با سه چیز
چون بگویم یاد گیرش ای عزیز
خنجر خاموشی و شمشیر جوع
نیزهٔ تنهایی و ترک هجوع
هرکه را نبود مرتب این سلاح
نفس او هرگز نمی‌یابد فلاح
چونکه دل بی یاد اللهت بود
دیو ملعون یار همراهت بود
اهل دنیا را چو دیوار آیدش
لقمهای چرب و شیرین بایدش
هر که او دربند سیم و زر شود
در عقوبت عاقبت مضطر شود
آنکه بهر آخرت کارش بود
از خدا تشریف بسیارش بود
مال دنیا خاکساران را دهند
آخرت پرهیزکاران را دهند
هست شیطان ای برادر دشمنت
غل آتش خواهد اندر گردنت
مدبری کو رو بدنیا آورد
بهره کی از عالم عقبی برد
ای پسر با یاد حق مشغول باش
وز خلایق دور همچو غول باش

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نفس نتوان گشت الا با سه چیز
چون بگویم یاد گیرش ای عزیز
هوش مصنوعی: برای اینکه نفس انسان به کمال برسد و در مسیر صحیح قرار گیرد، باید به سه چیز اختصاص داشته باشد. به این نکته توجه کن، ای عزیز، تا آن را به خاطر بسپاری.
خنجر خاموشی و شمشیر جوع
نیزهٔ تنهایی و ترک هجوع
هوش مصنوعی: خنجر خاموشی و شمشیر گرسنگی نیزهٔ تنهایی و ترک راحتی.
هرکه را نبود مرتب این سلاح
نفس او هرگز نمی‌یابد فلاح
هوش مصنوعی: هر کسی که نتواند با نفس خود به‌خوبی کنترل و مدیریت کند، هرگز به موفقیت و سعادتی نخواهد رسید.
چونکه دل بی یاد اللهت بود
دیو ملعون یار همراهت بود
هوش مصنوعی: زمانی که دل از یاد خدا خالی باشد، شیطان پلید همیشه همراه تو خواهد بود.
اهل دنیا را چو دیوار آیدش
لقمهای چرب و شیرین بایدش
هوش مصنوعی: افراد دنیاطلب برای زندگی خود به دنبال لذت‌ها و نعمت‌های مادی هستند و اگر به نیازهایشان توجه نشود، ممکن است دچار مشکلات و سختی‌ها شوند. در واقع، آن‌ها به چالش‌های زندگی مانند دیواری محکم برخورد می‌کنند و برای عبور از این موانع، نیاز به تأمین خوشی‌ها و لذت‌های زندگی دارند.
هر که او دربند سیم و زر شود
در عقوبت عاقبت مضطر شود
هوش مصنوعی: هر کسی که به خاطر پول و ثروت گرفتار شود، در پایان کار به عذاب و سختی دچار خواهد شد.
آنکه بهر آخرت کارش بود
از خدا تشریف بسیارش بود
هوش مصنوعی: کسی که به خاطر آخرت خود تلاش می‌کند، از جانب خداوند احترام و مقام بالایی خواهد داشت.
مال دنیا خاکساران را دهند
آخرت پرهیزکاران را دهند
هوش مصنوعی: دارایی‌های دنیا به افراد بی‌توجه و خاکی داده می‌شود، اما پاداش‌های آخرت به کسانی می‌رسد که رعایت تقوا و پرهیزگاری را دارند.
هست شیطان ای برادر دشمنت
غل آتش خواهد اندر گردنت
هوش مصنوعی: برادر، بدان که شیطان دشمن توست و زنجیری از آتش بر گردن تو خواهد انداخت.
مدبری کو رو بدنیا آورد
بهره کی از عالم عقبی برد
هوش مصنوعی: مدبر و خردمندی که به دنیا آمده، چه جوری می‌تواند از ثمرات و برکات عالم آخرتم بهره‌برداری کند؟
ای پسر با یاد حق مشغول باش
وز خلایق دور همچو غول باش
هوش مصنوعی: ای پسر، همیشه به یاد خدا باشید و از مردم دوری کن، همان‌طور که غول‌ها به دور از دیگران هستند.

حاشیه ها

1391/04/03 20:07
مهدی کشاورز

مدبری کو رو بدنیا آورد

1403/02/18 12:05
رضا از کرمان

سلام

  مدبر در اینجا به معنای با تدبیر نیست بلکه به معنای  بخت برگشته  بکار گرفته شده است .

 مولانا

 اینچنین مدبر همی خواهد که او // گنج یابد  تا رود پایش فرو 

چون می پر زهر نوشد مدبری// از طرب  یکدم بجنباند سری  

سعدی 

 بدوزخ برد مدبری را ، گناه// که پیمانه پر کرد ودفتر سیاه   

 

هجوع  =خواب

ضمن اینکه در مصرع اول از بیت مطلع  گشت اشتباه است ودرست کشت  به معنای مردن  ونابودی است .