گنجور

بخش ۲ - الحكایة و التمثیل

چون سکندر با حکیم و با خفیر
ماند اندر غار تاریکی اسیر
هیچکس البته ره نشناخت باز
جمله درماندند و شد کاری دراز
متفق گشتند آخر سر بسر
تا خری در پیش باشد راهبر
پیش در کردند خر تا راه برد
جمله را زآنجا به لشگرگاه برد
ای عجب ایشان حیکمان جهان
با خبر از سر پیدا و نهان
در چنان ره راهبرشان شد خری
تا به حکمت لاف نزند دیگری
چون نمود آن قوم را اسرار خویش
گفت ای بی حاصلان کار خویش
گرچه هر یک مرد پیش اندیش بود
از شما باری خری در پیش بود
چون خری از عاقلان افزون بود
دیگران را کاردانی چون بود
عقل اگر جاهل بود جانت برد
ور تکبر آرد ایمانت برد
عقل آن بهتر که فرمان بر شود
ورنه گر کامل شود کافر شود

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چون سکندر با حکیم و با خفیر
ماند اندر غار تاریکی اسیر
هوش مصنوعی: سکندر در غاری تاریک گرفتار شد و در آنجا با یک حکیم و یک خفیر (شخصی با ویژگی‌های خاص) همراه شد.
هیچکس البته ره نشناخت باز
جمله درماندند و شد کاری دراز
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نتوانست راه را تشخیص دهد و همه در تردید و سردرگمی ماندند و کار به طول انجامید.
متفق گشتند آخر سر بسر
تا خری در پیش باشد راهبر
هوش مصنوعی: در نهایت، همه به توافق رسیدند که باید شخصی در جلو باشد تا راه را نشان دهد، حتی اگر او به اندازه یک الاغ باشد.
پیش در کردند خر تا راه برد
جمله را زآنجا به لشگرگاه برد
هوش مصنوعی: در زمان جنگ، خر را جلو می‌فرستند تا راه را برای همه هموار کند و آنها را از آن مکان به محل لشکر ببرد.
ای عجب ایشان حیکمان جهان
با خبر از سر پیدا و نهان
هوش مصنوعی: عجب است که این حکیمان جهان از اسرار آشکار و پنهان آگاهند.
در چنان ره راهبرشان شد خری
تا به حکمت لاف نزند دیگری
هوش مصنوعی: در آن مسیر، راهنمای آنان حیوانی بود که به آن‌ها یاد می‌داد تا دیگران به حکمت و دانش خود بیشتر از آنچه هستند، نبالند و از خود بزرگ‌بینی نکنند.
چون نمود آن قوم را اسرار خویش
گفت ای بی حاصلان کار خویش
هوش مصنوعی: وقتی آن گروه رازهای خود را نشان دادند، به آنها گفت: ای کسانی که در تلاش بی‌ثمر هستید، کارتان چیست؟
گرچه هر یک مرد پیش اندیش بود
از شما باری خری در پیش بود
هوش مصنوعی: با اینکه هر یک از شما مردان متفکری هستید، اما در حال حاضر در مقابل شما یک بار شتر وجود دارد.
چون خری از عاقلان افزون بود
دیگران را کاردانی چون بود
هوش مصنوعی: اگر کسی مانند خر بیشتر از عقلا باشد، توانایی دیگران چگونه خواهد بود؟
عقل اگر جاهل بود جانت برد
ور تکبر آرد ایمانت برد
هوش مصنوعی: اگر عقل نادان باشد، جانت را می‌گیرد و اگر بخواهد مغرور شود، ایمان تو را از بین می‌برد.
عقل آن بهتر که فرمان بر شود
ورنه گر کامل شود کافر شود
هوش مصنوعی: عقل بهتر است که تحت هدایت و فرمان قرار گیرد، وگرنه اگر به کمال برسد، ممکن است به بی‌دینی منجر شود.