گنجور

بخش ۷ - الحكایة و التمثیل

سائلی پرسید از آن شوریده حال
گفت اگر نام مهین ذوالجلال
میشناسی بازگوی ای مرد نیک
گفت نانست این بنتوان گفت لیک
مرد گفتش احمقی و بی قرار
کی بود نام مهین نان شرم دار
گفت در قحط نشابور ای عجب
میگذشتم گرسنه چل روز و شب
نه شنودم هیچ جا بانگ نماز
نه دری بر هیچ مسجد بود باز
من بدانستم که نان نام مهینست
نقطهٔ جمعیت و بنیاد دینست
از پی نان نیستت چون سگ قرار
حق چو رزقت میدهد توحق گزار
حق چو رزقت داد و کارت کرد راست
تو بخور وز کس مپرس این از کجاست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

سائلی پرسید از آن شوریده حال
گفت اگر نام مهین ذوالجلال
هوش مصنوعی: یک درخواست کننده از کسی که دچار شور و حال خاصی بود سوال کرد و او در پاسخ گفت که اگر از نام بزرگ و باعظمت خدا سخن بگوید.
میشناسی بازگوی ای مرد نیک
گفت نانست این بنتوان گفت لیک
هوش مصنوعی: آیا می‌شناسی؟ دوباره بگو، ای مرد خوب! گفتن این موضوع راحت نیست، اما نمی‌توانم به سادگی آن را بازگو کنم.
مرد گفتش احمقی و بی قرار
کی بود نام مهین نان شرم دار
هوش مصنوعی: مرد به او گفت: چه کسی بی‌خود و بی‌قرار است که نام مهین را با نان استیضاح می‌کند؟
گفت در قحط نشابور ای عجب
میگذشتم گرسنه چل روز و شب
هوش مصنوعی: در دوره‌ای که نشابور با کمبود غذا مواجه بود، من حیرت‌زده شدم که چگونه توانستم چهل روز و شب را گرسنه بگذرانم.
نه شنودم هیچ جا بانگ نماز
نه دری بر هیچ مسجد بود باز
هوش مصنوعی: در هیچ کجا صدای اذان را نشنیدم و هیچ در ورودی به مسجدی باز نبود.
من بدانستم که نان نام مهینست
نقطهٔ جمعیت و بنیاد دینست
هوش مصنوعی: به من روشن شد که نان، پایه و اساس زندگی و مرکز جمعیت است و همچنین ریشه‌ای از دین و معنویت به شمار می‌رود.
از پی نان نیستت چون سگ قرار
حق چو رزقت میدهد توحق گزار
هوش مصنوعی: به دنبال نان و روزی نباش که مانند سگ به این موضوع چسبیده‌ای. حق را بپذیر و بدان که اگر روزی‌ات را بدهد، تو هم باید در مقابل آن شکرگزار باشی.
حق چو رزقت داد و کارت کرد راست
تو بخور وز کس مپرس این از کجاست
هوش مصنوعی: زمانی که خدای بزرگ برکت و روزی تو را می‌دهد و کارهایت را به درستی پیش می‌برد، تو از آن بهره‌مند شو و نیازی به سؤال از دیگران درباره‌اش نداشته باش.

خوانش ها

بخش ۷ - الحكایة و التمثیل به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1388/04/13 19:07
رسته

بیت : 8
غلط: روز
درست : وز
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.

1397/08/09 13:11
سهراب

بیت ششم از لحاظ وزن با ابیات دیگر همخوانی ندارد
در نسخه های دیگر این بیت به این شکل درج شده
پس میدانستم که نان نام خداست
موجب جمعیت و آرام ماست

1397/08/09 13:11
سهراب

بیت ششم از لحاظ وزنی با ابیات دیگر همخوانی ندارد در نسخ دیگر این بیت به این صورت نوشته شده:
پس بدانستم که نان نام خداست
موجب جمعیت وآرام ماست

1397/12/22 20:02

چنین به نظر میرسد که بیت ششم از وزن خارج است
و دوست عزیزمان اقای سهراب درست میگویند

1398/02/03 21:05
شهرام آرین

بیت ششم کاملا صحیح است(ص359)

1398/02/03 23:05
نوید دانایی

بیت مورد اشاره ی دوستان ایراد وزنی نداره . این که به نظر میاد خروج از وزن وجود داره به این دلیله که ما فارسی زبان ها عادت نداریم و برامون سخته که سه صامت پشت سر هم رو تلفظ کنیم و به همین دلیل وقتی شاعری به جبر وزن واژگان رو به نحوی به هم متصل می کنه که باعث تجمیع صامت های متعدد میشه به کلامش ایراد فصاحت رو وارد می دونیم .
توی بیت فوق الذکر ، مهین اّست به شکل مهینست خونده میشه و حرف نون ، ساکن ادا میشه

1399/06/10 16:09
فخری رسولی

بیت ششم درست است و 3 ساکن پشت هم خوانده میشود. تا قرن هفت این شیوه تلفظ رواج داشته و اکنون منسوخ شده است. مانند این بیت مولوی: دو دهان داریم گویا همچو نی/ یک دهان پنهانست در لب های وی

1400/01/16 21:04
میم الف

البته دوستانی که خواندن مِهین‌ست و دین‌ْست به نظرشان مخلّ خوانش درست و مغایر با اوزان ابیات پیشین است حق دارند. کم شعر می‌خوانیم! و این همه از آموزش ناقص ادبیات فارسی در مدارس و دانشگاه نشآت گرفته است. و الّا وزن مشکل و دست‌اندازی ندارد.
ضمن اینکه یادآوری‌ اینکه آن کلمه مِهین (متضاد کلمه کِهین)است و نه مَهین، شاید خالی از لطف مباشد.
این حکایت‌مثنوی از مصیبت‌نامهٔ عطار، اغلب در صورت بازنویسی و به نثر منتشر شده است. و نیک میدانیم که همهٔ جلالت و هنر و ادبیت اشعار و متون زیبای ادب فارسی در بازنویسی و ترجمه و شرح دستمال شده و از میان برمی‌خیزد. اصل متون را منتشر کنیم
سرتان سلامت بادا و دلتان غمگین مباد
.