گنجور

بخش ۲۳ - الحكایة و التمثیل

بود روزی حلقهٔ پر اهل فضل
هر کسی می‌کرد حرفی نیز نقل
تا سخن آمد به شعر و شاعری
هر کسی می‌گفت حرفی سرسری
مدح و ذم شعر میگفتند باز
شد سخن بر هر دو قوم آنجا دراز
بو محمد ابن خازن پیش رفت
در کمال شعر بیش اندیش رفت
گفت هم موزون و هم زیباست شعر
در حقیقت احسن الاشیاست شعر
زانکه بر هر چیز کامیزد دروغ
تا ابد آن چیز گردد بی فروغ
گفت نیکو را کند در حال زشت
ور بود نیکو نکوتر از بهشت
کذب اگر در شعر گردد آشکار
در جوار شعر گردد چون نگار
آنچه کذب از وی چنین زیبا شود
میسزد گر احسن الاشیا شود
آنچه زیبا میشود ازوی دروغ
صدق او را چون بود یارب فروغ
چون شنیدند این دلیل اهل هنر
متفق گشتند با او سر بسر
شعر را کردند بهتر چیز نام
کی تواند بود ازین برتر مقام
شعر چون در عهد ما بد نام ماند
پختگان رفتند و باقی خام ماند
لاجرم اکنون سخن بی قیمتست
مدح منسوخست وقت حکمتست
دل ز منسوخ و ز ممدوحم گرفت
ظلمت ممدوح در روحم گرفت
تا ابد ممدوح من حکمت بس است
در سر جان من این همت بس است

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بود روزی حلقهٔ پر اهل فضل
هر کسی می‌کرد حرفی نیز نقل
هوش مصنوعی: روزی حلقه‌ای از افراد فرزانه تشکیل شده بود و هر یک به بیان سخنانی می‌پرداختند و از دیگران نقل قول می‌کردند.
تا سخن آمد به شعر و شاعری
هر کسی می‌گفت حرفی سرسری
هوش مصنوعی: وقتی صحبت به شعر و شاعری می‌رسید، هر کسی به‌طور سطحی و بدون دقت نظری می‌داد.
مدح و ذم شعر میگفتند باز
شد سخن بر هر دو قوم آنجا دراز
هوش مصنوعی: شعر درباره ستایش و نکوهش می‌گفتند و بحث و گفتگو در مورد آن در بین دو گروه به طول انجامید.
بو محمد ابن خازن پیش رفت
در کمال شعر بیش اندیش رفت
هوش مصنوعی: محمد ابن خازن در هنر شعر به پیشرفت و کمال زیادی دست یافته و در این مسیر به عمق و تفکر بیشتری رسیده است.
گفت هم موزون و هم زیباست شعر
در حقیقت احسن الاشیاست شعر
هوش مصنوعی: شعر هم از نظر قافیه و وزن زیباست، و هم از لحاظ معنا و محتوا بسیار خوب و باارزش است.
زانکه بر هر چیز کامیزد دروغ
تا ابد آن چیز گردد بی فروغ
هوش مصنوعی: دروغ باعث می‌شود که هر چیزی در نهایت رنگ و روی خود را از دست بدهد و بی‌اعتبار شود.
گفت نیکو را کند در حال زشت
ور بود نیکو نکوتر از بهشت
هوش مصنوعی: اگر شخصی کار نیکی را در شرایط بد انجام دهد، باز هم آن کار نیک ارزشمندتر از بهشت خواهد بود.
کذب اگر در شعر گردد آشکار
در جوار شعر گردد چون نگار
هوش مصنوعی: اگر در شعر دروغی فاش شود، در کنار شعر به زیبایی نقش می‌بندد.
آنچه کذب از وی چنین زیبا شود
میسزد گر احسن الاشیا شود
هوش مصنوعی: هر چیزی که دروغی زیبا و زیبا بیان شود، اگر بهترین چیزها هم باشد، باز هم نمی‌تواند از اعتبار و ارزش واقعی خودش برخوردار باشد.
آنچه زیبا میشود ازوی دروغ
صدق او را چون بود یارب فروغ
هوش مصنوعی: هر چیزی که از زیبایی برخوردار می‌شود، به خاطر صداقت و حقیقتی است که در آن نهفته است. ای خدا، روشنایی و درخشش آن چگونه می‌تواند باشد؟
چون شنیدند این دلیل اهل هنر
متفق گشتند با او سر بسر
هوش مصنوعی: وقتی اهل هنر این گفته را شنیدند، همه با او هم‌عقیده و هم‌رأی شدند.
شعر را کردند بهتر چیز نام
کی تواند بود ازین برتر مقام
هوش مصنوعی: شعر را زیباتر و ارزشمندتر از هر چیز دیگری معرفی کردند، چه کسی می‌تواند بالاتر از این مقام را داشته باشد؟
شعر چون در عهد ما بد نام ماند
پختگان رفتند و باقی خام ماند
هوش مصنوعی: شعر در زمان ما به علت ویژگی‌های منفی‌ای که پیدا کرده، اعتبار خود را از دست داده است و شاعران باتجربه و ماهر از صحنه کنار رفته‌اند، در حالی که شاعران ناپخته و کم‌تجربه همچنان باقی مانده‌اند.
لاجرم اکنون سخن بی قیمتست
مدح منسوخست وقت حکمتست
هوش مصنوعی: به ناچار اکنون صحبت کردن بی‌فایده است، چون ستایش و تمجید دیگر کارایی ندارد و زمان تفکر و بصیرت فرارسیده است.
دل ز منسوخ و ز ممدوحم گرفت
ظلمت ممدوح در روحم گرفت
هوش مصنوعی: دل من با چیزهای قدیمی و نامطلوب پر شده و تاریکی‌های ستایش‌شده در روحم نفوذ کرده است.
تا ابد ممدوح من حکمت بس است
در سر جان من این همت بس است
هوش مصنوعی: برای همیشه مورد ستایش من، دانش و خرد کافی است. در جان من، این اراده و تلاش نیز کافی است.