گنجور

بخش ۱۷ - فی التعصب

ای تعصب بند بندت کرده بند
چند گوئی چند از هفتاد و اند
در سلامت هفتصد ملت ز تو
لیک هفتاد و دو پر علت ز تو
هست کیش و راه و ملت بیشمار
تا تو بشماری نیابی روزگار
هر زمان خونی دگر نتوان گرفت
با همه کس تیغ بر نتوان گرفت
تو یکی پس در یکی رو بیشکی
تا یکی اندر یکی باشد یکی
بی تعصب گرد و بی تقلید شو
شرک سوز و غرقهٔ توحید شو
گر تو هستی دوربین و راز دان
پس طبیعت از شریعت باز دان
تا کنی تو پس روی صدیق را
یا علی آن عالم تحقیق را
چون تو بر تقلید باشی کار ساز
شرع را از طبع کی دانی تو باز
گر تو بر تقلید خواهی رفت راه
کوه باشی نه جوی ارزی نه کاه
کرهء خر بر شریعت کی رود
یا رود جز بر طبیعت کی رود
کرهء خر کز پس مادر رود
چون بتقلیدی رود هم خر رود
چون صحابه غرق توحید آمدند
نه چو تو پس رو بتقلید آمدند
تو در ایشان گرتصرف میکنی
در چراغ چارمین پف میکنی
چون صحابه یک بیک آزاده اند
در هدایت چون نجوم افتاده اند
گر کسی در یک تن از آن قوم پاک
کرد طعنی بر ستاره ریخت خاک
گر ستاره یک بیک خواهند رفت
جمله آخر در فلک خواهند رفت
هر یکی چون از فلک تابنده اند
رهبرند و راهرو تا زنده اند
نور بخشند و جهان افروز پاک
گر تو کوری مینبینی زان چه باک

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای تعصب بند بندت کرده بند
چند گوئی چند از هفتاد و اند
هوش مصنوعی: ای تعصب تو را به زنجیر کشیده و تو می‌گویی چند نفر از هفتاد و چند نفر دیگر هستند.
در سلامت هفتصد ملت ز تو
لیک هفتاد و دو پر علت ز تو
هوش مصنوعی: تو در سلامت و خوشبختی هفتصد ملت سهم داری، اما هفتاد و دو دلیل از مشکلات و مسائل هم به تو برمی‌گردد.
هست کیش و راه و ملت بیشمار
تا تو بشماری نیابی روزگار
هوش مصنوعی: راه‌ها و شیوه‌های زندگی بسیار زیادی وجود دارد، اما اگر بخواهی همه آن‌ها را بشماری، هیچ‌گاه به پایان نخواهی رسید.
هر زمان خونی دگر نتوان گرفت
با همه کس تیغ بر نتوان گرفت
هوش مصنوعی: هرگاه نمی‌توان از کسی دیگر خون گرفت، نمی‌توان با همه کس دشمنی کرد و به خود خیانت کرد.
تو یکی پس در یکی رو بیشکی
تا یکی اندر یکی باشد یکی
هوش مصنوعی: تو باید درون خودت را به خوبی بشناسی و افکارت را صاف و روشن کنی، تا بتوانی به یک وحدت درونی دست پیدا کنی و خود را یکپارچه کنی.
بی تعصب گرد و بی تقلید شو
شرک سوز و غرقهٔ توحید شو
هوش مصنوعی: بی‌تفاوت و بدون جانب‌داری باش و از تقلید دست بردار. دل از شرک و دوگانه‌پرستی بکن و به عمق معنای یکتاپرستی فرو رو.
گر تو هستی دوربین و راز دان
پس طبیعت از شریعت باز دان
هوش مصنوعی: اگر تو بیننده و آگاه به اسرار هستی، پس می‌توانی بفهمی که طبیعت از قوانین دینی آزاد است.
تا کنی تو پس روی صدیق را
یا علی آن عالم تحقیق را
هوش مصنوعی: برای اینکه بتوانی به شناخت عمیقی از یک شخص راست‌گرا و صادق دست یابی، باید با کمال صداقت و راستگویی به او نزدیک شوی و به او کمک کنی.
چون تو بر تقلید باشی کار ساز
شرع را از طبع کی دانی تو باز
هوش مصنوعی: اگر تو فقط به تقلید از دیگران بپردازی، چگونه می‌توانی از طبیعت و اصول واقعی دین آگاهی یابی؟
گر تو بر تقلید خواهی رفت راه
کوه باشی نه جوی ارزی نه کاه
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی فقط تقلید کنی، باید راهی را در پیش بگیری که استوار و محکم باشد، نه مانند جوی آب که بی‌پایان در نوسان است، و نه همچون کاهی که به سادگی می‌شکند.
کرهء خر بر شریعت کی رود
یا رود جز بر طبیعت کی رود
هوش مصنوعی: کرهٔ خر هرگز نمی‌تواند به راه دین برود و جز بر اساس طبیعت خود حرکت کند.
کرهء خر کز پس مادر رود
چون بتقلیدی رود هم خر رود
هوش مصنوعی: خر که از مادرش جدا می‌شود، همچنان به تقلید از او رفتار می‌کند و مانند او می‌دود.
چون صحابه غرق توحید آمدند
نه چو تو پس رو بتقلید آمدند
هوش مصنوعی: آن‌ها مانند صحابه در توحید غرق شدند، نه مانند تو که از روی تقلید آمدی.
تو در ایشان گرتصرف میکنی
در چراغ چارمین پف میکنی
هوش مصنوعی: اگر تو در میان آن‌ها دخالت کنی، در چراغ چهارمش شعله‌ای خواهی ایجاد کرد.
چون صحابه یک بیک آزاده اند
در هدایت چون نجوم افتاده اند
هوش مصنوعی: صحابه مانند ستاره‌های آسمان هستند که هر کدام در راه هدایت و رهایی خودشان آزادند.
گر کسی در یک تن از آن قوم پاک
کرد طعنی بر ستاره ریخت خاک
هوش مصنوعی: اگر کسی در میان آن قوم پاکی به وجود آورد، مانند این است که بر ستاره‌ای خاک بریزد.
گر ستاره یک بیک خواهند رفت
جمله آخر در فلک خواهند رفت
هوش مصنوعی: اگر یک ستاره بخواهد به سمت آسمان برود، همه ستاره‌ها هم به دنبال او خواهند رفت و در نهایت در فضا خواهند درخشید.
هر یکی چون از فلک تابنده اند
رهبرند و راهرو تا زنده اند
هوش مصنوعی: هر یک از آن‌ها مانند ستاره‌ای در آسمان درخشان و راهنما هستند، تا زمانی که زندگی دارند.
نور بخشند و جهان افروز پاک
گر تو کوری مینبینی زان چه باک
هوش مصنوعی: اگر نور و روشنایی به جهان می‌افزایند، بی‌هیچ نگرانی به افرادی که کورند و نمی‌توانند این زیبایی‌ها را ببینند، توجه کن.