گنجور

حکایت ابلهی که در آب افتاد و ریش بزرگش وبال او بود

داشت ریشی بس بزرگ آن ابلهی
غرقه شد در آب دریا ناگهی
دیدش از خشکی مگر مردی سره
گفت از سر برفکن آن توبره
گفت نیست آن توبره، ریش منست
نیست خود این ریش، تشویش منست
گفت احسنت اینت ریش و اینت کار
تو فروده اینت خواهد کشت زار
ای چو بز از ریش خود شرمیت نه
برگرفته ریش و آزرمیت نه
تا ترا نفسی و شیطانی بود
در تو فرعونی و هامانی بود
پشم درکش همچو موسی کون را
ریش گیر آنگاه این فرعون را
ریش این فرعون گیر و سخت دار
جنگ ریشاریش کن مردانه‌وار
پای درنه، ترک ریش خویش گیر
تا کیت زین ریش، ره در پیش گیر
گرچه از ریشت به جز تشویش نیست
یک دمت پروای ریش خویش نیست
در ره دین آن بود فرزانه‌ای
کو ندارد ریش خود را شانه‌ای
خویش را از ریش خود آگه کند
ریش را دستار خوان ره کند
نه به جز خونابه آبی یابد او
نه به جز از دل کبابی یابد او
گر بود گازر، نبیند آفتاب
ور بود دهقان، نیارد میغ آب

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

داشت ریشی بس بزرگ آن ابلهی
غرقه شد در آب دریا ناگهی
هوش مصنوعی: در اینجا صحبت از کسی است که ریش بلندی دارد و به طور ناگهانی در دریای عمیق غرق می‌شود. این تصویر به گونه‌ای نمادین نشان دهنده نادانی یا حماقت او است که با وجود ویژگی خاص خود، به طور ناگهانی و ناخواسته به خطر می‌افتد.
دیدش از خشکی مگر مردی سره
گفت از سر برفکن آن توبره
هوش مصنوعی: او را از دور دید و فکر کرد که مردی با شخصیت و باوقار است، اما به او گفت که آن بار سنگین را کنار بگذارد و از سر راه بردارد.
گفت نیست آن توبره، ریش منست
نیست خود این ریش، تشویش منست
هوش مصنوعی: گفت که آن کیسه وجود ندارد و خودم هم ریش ندارم، در واقع این ریش نشان‌دهنده نگرانی‌ها و پریشانی‌های من است.
گفت احسنت اینت ریش و اینت کار
تو فروده اینت خواهد کشت زار
هوش مصنوعی: او گفت خیلی خوب است، این ریش و این کار توست و به زودی این امر تو را خواهد کشت.
ای چو بز از ریش خود شرمیت نه
برگرفته ریش و آزرمیت نه
هوش مصنوعی: ای کسی که مانند بز از ریش خود شرم نداری، نه ریشت را پنهان می‌کنی و نه از عیب و نقص خود خجالت می‌کشی.
تا ترا نفسی و شیطانی بود
در تو فرعونی و هامانی بود
هوش مصنوعی: تا زمانی که در وجود تو نفس و تمایلات شیطانی وجود دارد، به مانند فرعون و هامان خواهی بود.
پشم درکش همچو موسی کون را
ریش گیر آنگاه این فرعون را
هوش مصنوعی: با قدرت و توانایی خود، می‌توانی به مانند موسی (پیامبر) از چیزهایی که به تو داده شده، استفاده کنی و بر مشکلات و موانع غلبه کنی. در واقع، با درک و تسلط بر شرایط، می‌توانی بر دشمنان و موانع سخت پیروز شوی.
ریش این فرعون گیر و سخت دار
جنگ ریشاریش کن مردانه‌وار
هوش مصنوعی: ریش این فرعون را بگیر و محکم نگه‌دار، با شجاعت و دلاوری با او مبارزه کن.
پای درنه، ترک ریش خویش گیر
تا کیت زین ریش، ره در پیش گیر
هوش مصنوعی: به یاد داشته باش که به خودتان متکی باشید و از گذشته‌های خود رها شوید. به پیش بروید و بر روی اهداف جدید خود تمرکز کنید.
گرچه از ریشت به جز تشویش نیست
یک دمت پروای ریش خویش نیست
هوش مصنوعی: با وجود اینکه از ریشت فقط نگرانی و دلواپسی به جا مانده، اما تو نگران ریش خودت نیستی.
در ره دین آن بود فرزانه‌ای
کو ندارد ریش خود را شانه‌ای
هوش مصنوعی: در راه دین، عاقل و دانا کسی است که به ظواهر و زینت‌های دنیوی اهمیت نمی‌دهد و بر آنچه درونش است تمرکز می‌کند.
خویش را از ریش خود آگه کند
ریش را دستار خوان ره کند
هوش مصنوعی: اگر کسی از ریشه و اصل خود آگاه شود، می‌تواند با افتخار و شایستگی در جامعه فعالیت کند و جایگاه ارزشمندی پیدا کند.
نه به جز خونابه آبی یابد او
نه به جز از دل کبابی یابد او
هوش مصنوعی: او هیچ چیزی جز زخم و درد نمی‌تواند به دست آورد، نه آبی برای آرامش و نه چیزی جز سوزش از دل خود.
گر بود گازر، نبیند آفتاب
ور بود دهقان، نیارد میغ آب
هوش مصنوعی: اگر کسی کارش کشاورزی باشد، در طول روز نور آفتاب را نمی‌بیند و اگر مزرعه‌دار باشد، ابرها را نمی‌بیند که باران بیاورند.

خوانش ها

حکایت ابلهی که در آب افتاد و ریش بزرگش وبال او بود به خوانش آزاده