عطارگفتگوی سقراط با شاگردش در دم مرگ
گفت چون سقراط در نزع اوفتاد
بود شاگردیش، گفت ای اوستاد
چون کفن سازیم، تن پاکت کنیم
در کدامین جای در خاکت کنیم
گفت اگر تو باز یابیم ای غلام
دفن کن هر جا که خواهی والسلام
من چو خود را زنده در عمری دراز
پی نبردم، مرده کی یا بی تو باز
من چنان رفتم که در وقت گذر
یک سری مویم نبود از خود خبر
دیگری گفتش که‌ای نیک اعتقاد
برنیامد یک دم از من بر مراد
جملهٔ عمرم که در غم بوده‌ام
مستمند کوی عالم بوده‌ام
بر دل پر خون من چندان غمست
کز غمم هر ذره‌ای در ماتم است
دایما حیران و عاجز بوده‌ام
کافرم، گر شاد هرگز بوده‌ام
مانده‌ام زین جمله غم در خویش من
بر سری چون راه گیرم پیش من
گر نبودی نقد چندینی غمم
زین سفر بودی دلی بس خرمم
لیک چون دل هست پر خون، چون کنم
با تو گفتم جمله، اکنون چون کنم
گفت ای مغرور شیدا آمده
پای تا سر غرق سودا آمده
نامرادی و مراد این جهان
تابجنبی بگذرد در یک زمان
هرچ آن در یک نفس می‌بگذرد
عمر هم بی آن نفس می‌بگذرد
چون جهان می‌بگذرد، بگذر تو نیز
ترک او گیر و بدو منگر تو نیز
زانک هر چیزی که آن پاینده نیست
هرک دلبندد درو دل زنده نیست
گفتگوی عیسی با خم آب: خورد عیسی آبی از جویی خوش آبراه‌بینی که از دست کسی شربت نمی‌خورد: راه بینی بود بس عالی نفس
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گفت چون سقراط در نزع اوفتاد
بود شاگردیش، گفت ای اوستاد
هوش مصنوعی: شخصی وقتی به حالت احتضار رسید، به استاد خود اشاره کرد و گفت: «ای استاد».
چون کفن سازیم، تن پاکت کنیم
در کدامین جای در خاکت کنیم
هوش مصنوعی: زمانی که برای مراسم تدفین آماده می‌شویم و بدن پاکت را می‌پوشانیم، باید فکر کنیم که در کدام نقطه از خاک تو را دفن کنیم.
گفت اگر تو باز یابیم ای غلام
دفن کن هر جا که خواهی والسلام
هوش مصنوعی: اگر تو را پیدا کنیم، ای خدمتگزار، هرجا که بخواهی، دفن کن و دیگر هیچ.
من چو خود را زنده در عمری دراز
پی نبردم، مرده کی یا بی تو باز
هوش مصنوعی: من در طول عمر طولانی‌ام نتوانستم خودم را به‌خوبی بشناسم، چگونه می‌توانم بعد از تو، که می‌میرم، دوباره زنده شوم؟
من چنان رفتم که در وقت گذر
یک سری مویم نبود از خود خبر
هوش مصنوعی: من به گونه‌ای رفتم که هنگام عبور، حتی یک تار مویم هم از خودم خبری نداشت.
دیگری گفتش که‌ای نیک اعتقاد
برنیامد یک دم از من بر مراد
هوش مصنوعی: دیگری به او گفت: ای کسی که ایمان و عقیده خوبی داری، از من هیچ خواسته‌ای برآورده نشد.
جملهٔ عمرم که در غم بوده‌ام
مستمند کوی عالم بوده‌ام
هوش مصنوعی: تمام عمرم را در غم گذرانده‌ام و در جستجوی wisdom و معرفت بوده‌ام.
بر دل پر خون من چندان غمست
کز غمم هر ذره‌ای در ماتم است
هوش مصنوعی: دل من از درد و غم پر است و اینقدر غم در وجودم وجود دارد که هر ذره‌ای از آن به نوعی در سوگ و عزاست.
دایما حیران و عاجز بوده‌ام
کافرم، گر شاد هرگز بوده‌ام
هوش مصنوعی: من همیشه در حیرت و ناتوانی بوده‌ام، حتی اگر هرگز شاد نبوده‌ام.
مانده‌ام زین جمله غم در خویش من
بر سری چون راه گیرم پیش من
هوش مصنوعی: من از این همه غم در درون خود رنج می‌برم و نمی‌دانم چگونه باید در این مسیر ادامه دهم.
گر نبودی نقد چندینی غمم
زین سفر بودی دلی بس خرمم
هوش مصنوعی: اگر نبودند این مشکلات و غم‌ها، از این سفر خاطری خوش داشتیم و دلی شاد می‌داشتیم.
لیک چون دل هست پر خون، چون کنم
با تو گفتم جمله، اکنون چون کنم
هوش مصنوعی: اما حالا که دل من از درد پر است، چگونه می‌توانم با تو صحبت کنم، وقتی که پیش‌تر همه‌چیز را گفته‌ام، حالا چه باید بگویم؟
گفت ای مغرور شیدا آمده
پای تا سر غرق سودا آمده
هوش مصنوعی: ای کسی که دلبسته و مغروری، بدان که همه وجودت پر از احساسات و آرزوهای ناچیز شده است.
نامرادی و مراد این جهان
تابجنبی بگذرد در یک زمان
هوش مصنوعی: ناامیدی و آرزوی این دنیا به سرعت از بین می‌رود و در یک لحظه ناپدید می‌شود.
هرچ آن در یک نفس می‌بگذرد
عمر هم بی آن نفس می‌بگذرد
هوش مصنوعی: هر چیزی که در یک لحظه سپری می‌شود، عمر هم بدون آن لحظه سپری می‌شود.
چون جهان می‌بگذرد، بگذر تو نیز
ترک او گیر و بدو منگر تو نیز
هوش مصنوعی: چونکه دنیا زودگذره و می‌گذره، تو هم باید از دنیای مادی دوری کنی و به آن وابسته نشوی. به آنچه که نمی‌ماند توجه نکن.
زانک هر چیزی که آن پاینده نیست
هرک دلبندد درو دل زنده نیست
هوش مصنوعی: چون هر چیزی که جاودان نیست، هر کس که به آن وابسته باشد، دلش در آن نمی‌تواند زنده بماند.
خوانش ها
گفتگوی سقراط با شاگردش در دم مرگ به خوانش آزاده
حاشیه ها
1390/11/28 21:01
محمد
پیوند به وبگاه بیرونی/
همین داستان بقراط را در صفحه 66 پی دی اف بالا مقایسه بفرمایید.از این نمونه ها در منطق الطیر بسیار دیدم.
کماکان از زحماتی که میکشید متشکرم
1400/01/20 02:04
رضا شمس
سلام به همه خوانندگان، در بیت چهارم «یابی تو باز» صحیحه، فاصله بین یا. و. بی. خوانش و محتوا رو دچار اشکال میکنه، ممنون از دوستان بابت پروژه ارزشمند گنجور
1400/08/28 21:10
فاضل سوری
با سلام و کسب اجازه از محضر اساتید گرانسنگ، باتوجه به اینکه شاعر در بیت پنج باشکسته نفسی میفرمایند که چون یک عمر به زنده بودن خودم پی نبردم ، بنظر میاد که بیت سوم مصرع اول معنی «باز»، «دوباره» باشه، پس بین «باز» و «یابیم» فاصله باشد. گفت گر تو باز(دوباره) یابیم ای غلام