گنجور

گفتهٔ عباسه دربارهٔ روز رستخیز

گفت عباسه که روز رستخیز
چون زهیبت خلق افتد در گریز
عاصیان و غافلان را از گناه
رویها گردد به یک ساعت سیاه
خلق بی‌سرمایه حیران مانده
هر یک از نوعی پریشان مانده
حق تعالی از زمین تا نه فلک
صد هزاران ساله طاعت از ملک
پاک بستاند همه از لطف پاک
وافکند اندر سر این مشت خاک
از ملایک بانگ خیزد کای آله
از چه بر ما می‌زنند این خلق راه
حق تعالی گوید ای روحانیان
چون شما را نیست زین سود و زیان
خاکیا ن را کار می‌گردد تمام
نان برای گرسنه باید مدام
دیگری گفتش مخنت گوهرم
هر زمانی مرغ شاخ دیگرم
گاه رندم، گاه زاهد ،گاه مست
گاه هست و نیست و گاهی نیست و هست
گاه نفسم در خرابات افکند
گاه جانم در مناجات افکند
من میان هر دو حیران مانده
چون کنم در چاه و زندان مانده
گفت باری این بود در هر کسی
زانک مرد یک صفت نبود بسی
گر همه کس پاک بودی از نخست
انبیا را کی شدی بعثت درست
چون بود در طاعتت دلبستگی
با صلاح آیی به صد آهستگی
تا که نکند کره عمری سرکشی
تن فروندهد به آرام و خوشی
ای تنورستان غفلت جای تو
کردهٔ مطلوب سر تا پای تو
اشک چون شنگرف اسرار دلست
سیرخوردن چیست، زنگار دلست
چون تو دایم نفس سگ را پروری
کم نه آید از مخنث گوهری

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گفت عباسه که روز رستخیز
چون زهیبت خلق افتد در گریز
هوش مصنوعی: عباس می‌گوید: روز قیامت که ترس و وحشت بر همه سایه می‌اندازد، مردم به دنبال نجات خود خواهند بود و از یکدیگر می‌گریزند.
عاصیان و غافلان را از گناه
رویها گردد به یک ساعت سیاه
هوش مصنوعی: گناهکاران و بی‌خبران به یکباره در یک ساعت می‌توانند دچار عذاب و تیرگی شوند.
خلق بی‌سرمایه حیران مانده
هر یک از نوعی پریشان مانده
هوش مصنوعی: مردم بی‌پول و دارایی در سردرگمی به سر می‌برند و هر کدام به نوعی دچار نگرانی و پریشانی هستند.
حق تعالی از زمین تا نه فلک
صد هزاران ساله طاعت از ملک
هوش مصنوعی: خداوند از زمین تا آسمان‌ها، هزاران سال عبادت و فرمانبرداری از موجودات را دارد.
پاک بستاند همه از لطف پاک
وافکند اندر سر این مشت خاک
هوش مصنوعی: او هر چیزی را از نعمت پاک و خالص خود می‌گیرد و بر سر این خاک ناپاک می‌افکند.
از ملایک بانگ خیزد کای آله
از چه بر ما می‌زنند این خلق راه
هوش مصنوعی: از فرشتگان صدایی بلند می‌شود که ای سرور، این مردم چرا به ما آسیب می‌زنند و ما را آزار می‌دهند؟
حق تعالی گوید ای روحانیان
چون شما را نیست زین سود و زیان
هوش مصنوعی: خداوند می‌فرماید: ای روحانیان، چرا شما به این سود و زیان‌ها اهمیت می‌دهید؟
خاکیا ن را کار می‌گردد تمام
نان برای گرسنه باید مدام
هوش مصنوعی: همه چیز برای آدم‌های خاکی و معمولی پیش می‌رود و به همین دلیل، افراد گرسنه باید همیشه به فکر نان و روزی خود باشند.
دیگری گفتش مخنت گوهرم
هر زمانی مرغ شاخ دیگرم
هوش مصنوعی: دیگری به او گفت: "مروت کن، تو گوهری هستی و در هر زمانی همچون پرنده‌ای در شاخه‌ای دیگر به پرواز درمی‌آیی."
گاه رندم، گاه زاهد ،گاه مست
گاه هست و نیست و گاهی نیست و هست
هوش مصنوعی: گاهی من فردی آزاد و بی‌پروا هستم، گاهی دیگران مرا زاهد و متعهد می‌بینند. برخی مواقع در حال خوشی و سرمستی هستم و گاهی نیز احساس خویش را گم کرده‌ام. زندگی من پر از تغییرات و تناقضات است، گاهی وجودم را حس می‌کنم و گاهی آن را از دست می‌دهم.
گاه نفسم در خرابات افکند
گاه جانم در مناجات افکند
هوش مصنوعی: گاهی دل من در مکان‌های خراب و سرشار از بی‌نظمی و گناه غرق می‌شود و گاهی روح من به دعا و نیایش مشغول می‌گردد.
من میان هر دو حیران مانده
چون کنم در چاه و زندان مانده
هوش مصنوعی: من بین دو راه درمانده‌ام و نمی‌دانم چه کنم؛ در چاه گرفتار شده‌ام و در زندان حبس هستم.
گفت باری این بود در هر کسی
زانک مرد یک صفت نبود بسی
هوش مصنوعی: این جمله بیان می‌کند که در هر فرد ویژگی‌های متعددی وجود دارد و نمی‌توان تنها به یک صفت یا ویژگی او بسنده کرد. انسان‌ها به طور کلی دارای جنبه‌های مختلفی هستند که آنها را منحصر به فرد می‌کند و نمی‌توان به سادگی آنها را توصیف کرد.
گر همه کس پاک بودی از نخست
انبیا را کی شدی بعثت درست
هوش مصنوعی: اگر همه افراد از ابتدا پاک و بی‌گناه بودند، چگونه انبیا نیاز به بعثت پیدا می‌کردند؟
چون بود در طاعتت دلبستگی
با صلاح آیی به صد آهستگی
هوش مصنوعی: اگر در اطاعت و بندگی تو وابستگی وجود داشته باشد، با نیکی و آرامش توفانی از اندوه به سامان می‌رسد.
تا که نکند کره عمری سرکشی
تن فروندهد به آرام و خوشی
هوش مصنوعی: تا زمانی که نفس سرکش است و به آرامش نمی‌رسد، زندگی به استراحت و خوشحالی نخواهد رسید.
ای تنورستان غفلت جای تو
کردهٔ مطلوب سر تا پای تو
هوش مصنوعی: ای بستر بی‌خیالی، تو جایگاه اصلی من هستی و تمام وجودم به تو وابسته است.
اشک چون شنگرف اسرار دلست
سیرخوردن چیست، زنگار دلست
هوش مصنوعی: اشک به گونه‌ای از بخل و رازهای دل حکایت می‌کند؛ در واقع، این اشک اگر چه ظاهرش ساده است، اما نشان‌دهنده دردهای عمیق و ناپاکی‌هایی در دل است. سیراب شدن از چنین اشکی، چیزی جز زنگار و آلودگی دل نیست.
چون تو دایم نفس سگ را پروری
کم نه آید از مخنث گوهری
هوش مصنوعی: زمانی که تو همیشه به تربیت و پرورش مکمل‌های نادرست و بی‌ارزش مشغولی، از فردی که ویژگی‌های متفاوتی دارد، نتیجه‌ای ارزشمند انتظار نداشته باش.

خوانش ها

گفتهٔ عباسه دربارهٔ روز رستخیز به خوانش آزاده

حاشیه ها

1391/08/07 05:11
امیر

در بیت 9 "مخنث" صحیح است.

1391/08/07 05:11
امیر

در بیت 6 "اله" صحیح است.

1400/03/14 00:06
مریم

مخنث به معنای غدار و مکار  و بدنام و نامرد است.