بخش ۳ - در نعت شاه اولیا علی علیه السلام
دین اگر خواهی سخن راراست گو
باش تابع بر امام راستگو
شهسوار لو کشف شیر خدا
از خدا دانی جهان را رهنما
آن امامی کو بحق اسرار گفت
گفت با منصور و هم با دارگفت
مصطفی سرّ خدا با او بگفت
از حقایق ذرّهای کی او نهفت
مصطفی اسرار حق از وی شنفت
هم از او بشنید و هم با او بگفت
او همیدانست سرّ من لدن
زان همی فرمود ز اسرار او سخن
سرّ اسرار خدائی او بود
نور انوار عطائی او بود
سرّ اسرار محمد دان که اوست
خود بدانستی که آخر هم خود اوست
تو مگر قرآن نخواندی ای پسر
یا مگر از حق نداری تو خبر
سالها در جهل و ظلمت رفتهای
وز تعصّب گرد دوزخ تفتهای
ای تو را دنیا و دین بس نادرست
چون تو را ناپاکیی از اصل رست
ای تو مردود ضروری آمده
در صور کوشیده صوری آمده
رو ز صورت بگذر و حق را ببین
تا شود این صورتت حقّ الیقین
حق نخواهی دید الاّ با علی
رهبر کلّ جهانست آن ولیّ
باز گویم سرّ اسرارت تمام
گر تو هستی واقف سرّ کلام
نی خدا گفته است با او هل اتی
نی خدا گفته است با او انّما
نی خدا گفته است بلّغ در کلام
گر بدانی علم تو گردد تمام
گفت با آدم خدا که برمگیر
گندم و درعالم جان تو ممیر
حیدر کرّار گندم را نخورد
زان سبب در ملک معنی او نمرد
این سخن را بی زبان عطّار گفت
و اینچنین درّ یقین عطّار سفت
گر تو مرد حقّی این سرّ گوش کن
در زبان خامشی خاموش کن
کین زبان را خود زبانی دیگر است
وین سخن را خود بیانی دیگر است
این سخن در مدرسه با درس نیست
در میان عاشقان خود ترس نیست
چار عنصر راگذارو فرد باش
در میان عاشقان خود مرد باش
اولیا با انبیاء هر دو یکند
هر دونور ذات بیچون بی شکند
مصطفی ختم رسل شد در جهان
مرتضی ختم ولایت در عیان
جمله فرزندان حیدر ز اولیا
جمله یک نورند حق کرد این ندا
پاک و معصوم و مطّهر چون نبی
این سخن را می نداند هر صبی
بخش ۲ - در نعت حضرت رسالت صلی الله علیه و آله و سلم: آن محمد ختم و خیرالمرسلینبخش ۴ - در نعت اولاد مرتضی علیهم السلام که قرةالعین رسولند: ای به دنیا جمله مقصود آمده
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
دین اگر خواهی سخن راراست گو
باش تابع بر امام راستگو
هوش مصنوعی: اگر به دین علاقهمندی، باید سخن را درست و راست بیان کنی و از کسی پیروی کنی که به حقیقت نزدیک است.
شهسوار لو کشف شیر خدا
از خدا دانی جهان را رهنما
هوش مصنوعی: پادشاهی که از جانب خداوند قدرتش را میشناسد، مانند شیرانی است که راهنمایی برای مردم در دنیا به شمار میآید.
آن امامی کو بحق اسرار گفت
گفت با منصور و هم با دارگفت
هوش مصنوعی: آن امامی که رازهای حقیقی را بیان کرد، با منصور و دیگران نیز صحبت کرد.
مصطفی سرّ خدا با او بگفت
از حقایق ذرّهای کی او نهفت
هوش مصنوعی: مصطفی (پیامبر اسلام) رازهای الهی را با خود شناخت و قسمتی از حقیقت وجود را به او اعلام کرد. او چیزهایی را که در پس پرده حقایق پنهان بود، دریافت کرد.
مصطفی اسرار حق از وی شنفت
هم از او بشنید و هم با او بگفت
هوش مصنوعی: مصطفی از رازهای خداوند آگاهی یافته و هم از او شنیده و هم با او گفتگو کرده است.
او همیدانست سرّ من لدن
زان همی فرمود ز اسرار او سخن
هوش مصنوعی: او میدانست که من چه رازی دارم، بنابراین از اسرار او صحبت میکرد.
سرّ اسرار خدائی او بود
نور انوار عطائی او بود
هوش مصنوعی: رازهای الهی در وجود او نهفته است و نور بخشندگی او نمایانگر ویژگیهای اوست.
سرّ اسرار محمد دان که اوست
خود بدانستی که آخر هم خود اوست
هوش مصنوعی: رازهای عمیق محمد را بشناس، زیرا او خود میداند که در نهایت همه چیز به خودش برمیگردد.
تو مگر قرآن نخواندی ای پسر
یا مگر از حق نداری تو خبر
هوش مصنوعی: آیا تو قرآن نخواندهای ای پسر یا اینکه از حقیقت اطلاع نداری؟
سالها در جهل و ظلمت رفتهای
وز تعصّب گرد دوزخ تفتهای
هوش مصنوعی: سالها در نادانی و تیرگی گذراندهای و به خاطر تعصباتت به آتش جهنم نزدیک شدهای.
ای تو را دنیا و دین بس نادرست
چون تو را ناپاکیی از اصل رست
هوش مصنوعی: ای تو که دنیا و دینت نادرست است، زیرا که تو از اصل خود ناپاکی.
ای تو مردود ضروری آمده
در صور کوشیده صوری آمده
هوش مصنوعی: ای که در جهان برای وجودت ضرورت نیست، فقط به ظاهر آمدهای و به شکل و صورتها تظاهر میکنی.
رو ز صورت بگذر و حق را ببین
تا شود این صورتت حقّ الیقین
هوش مصنوعی: از ظواهر دنیا گذر کن و به حقیقت نزدیک شو تا اینکه وجودت به باور واقعی و راستین تبدیل شود.
حق نخواهی دید الاّ با علی
رهبر کلّ جهانست آن ولیّ
هوش مصنوعی: شما نمیتوانید حقیقت را ببینید مگر اینکه با علی، که رهبر جهانیان است، آشنا باشید؛ او ولیّ و راهنمای شماست.
باز گویم سرّ اسرارت تمام
گر تو هستی واقف سرّ کلام
هوش مصنوعی: میخواهم دوباره بگویم که تمام رازهای تو را برایت بیان میکنم، اگر تو از محتوای حرفهایم باخبری.
نی خدا گفته است با او هل اتی
نی خدا گفته است با او انّما
هوش مصنوعی: خداوند به زبان نی سخن گفته است و از درد و نالههای این نی به ما پیامی منتقل کرده است. نی همواره از وجود خود و مسیری که طی کرده، سخن میگوید و بیانگر آن است که در تمام آنچه که بر او گذشته، حکمت و معنا وجود دارد.
نی خدا گفته است بلّغ در کلام
گر بدانی علم تو گردد تمام
هوش مصنوعی: خداوند در کلامش گفته است که اگر به حقایق دست پیدا کنی، علم تو به کمال خواهد رسید.
گفت با آدم خدا که برمگیر
گندم و درعالم جان تو ممیر
هوش مصنوعی: خدا به آدم گفت که از زندگی و نعمتها لذت ببر و نگران مرگ و دنیای دیگر نباش.
حیدر کرّار گندم را نخورد
زان سبب در ملک معنی او نمرد
هوش مصنوعی: حیدر کرّار (حضرت علی) به خاطر ارادت و احترامش به معنای عمیق زندگی و جهان، هرگز از گندم و نعمتهای مادی بهره نبرد. به همین دلیل، در عالم معنا و روح، او هرگز از بین نمیرود و همواره ماندگار است.
این سخن را بی زبان عطّار گفت
و اینچنین درّ یقین عطّار سفت
هوش مصنوعی: این گفته را عطّار بدون کلام بیان کرد و به این ترتیب، حقیقتی روشن و واضح را در دست گرفت.
گر تو مرد حقّی این سرّ گوش کن
در زبان خامشی خاموش کن
هوش مصنوعی: اگر واقعاً مرد حق و حقیقتی، این راز را بشنو و در زبان سکوتم را حفظ کن.
کین زبان را خود زبانی دیگر است
وین سخن را خود بیانی دیگر است
هوش مصنوعی: این زبان، زبان خاصی دارد و هر سخنی خود ترجمه و بیان خاص خود را میطلبد.
این سخن در مدرسه با درس نیست
در میان عاشقان خود ترس نیست
هوش مصنوعی: این گفته فقط در کلاس درس نیست؛ در بین عاشقان، هیچ جای ترس و هراسی وجود ندارد.
چار عنصر راگذارو فرد باش
در میان عاشقان خود مرد باش
هوش مصنوعی: از هر چهار عنصر طبیعی عبور کن و در میان عاشقان، به عنوان مردی شجاع و با اراده قرار بگیر.
اولیا با انبیاء هر دو یکند
هر دونور ذات بیچون بی شکند
هوش مصنوعی: اولیاء و انبیاء هر دو از یک اصل و ماهیت هستند و هر دو عاری از نقص و عیباند. آنها به یک حقیقت والای الهی دست یافتهاند که هیچ شکی در آن نیست.
مصطفی ختم رسل شد در جهان
مرتضی ختم ولایت در عیان
هوش مصنوعی: مصطفی، پیامبر بزرگ اسلام، آخرین فرستادهی خداوند است و در دنیا به عنوان خاتم پیامبران شناخته میشود. همچنین، مرتضی، که به علی ابن ابیطالب اشاره دارد، آخرین پیشوای الهی و ولی در میان جامعهی اسلامی است و مقام والای او بهطور واضح در تاریخ ایران و اسلام مشخص است.
جمله فرزندان حیدر ز اولیا
جمله یک نورند حق کرد این ندا
هوش مصنوعی: تمام فرزندان حیدر از پاکان و نیکان هستند و به عنوان یک نور به شمار میروند که خداوند این خبر را اعلام کرده است.
پاک و معصوم و مطّهر چون نبی
این سخن را می نداند هر صبی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که هر کودک ناآگاه از مسائل زیانآور و ناپسند است، مشابه به اینکه پیامبران به دلیل پاکی و معصومیت خود از چنین امورى آگاه نیستند. در واقع، این صحبتها برای آنها نامفهوم و غیرقابل درک است.