گنجور

بخش ۱۲ - اشاره به حدیث غدیرخم

حق تعالی گفت درخمّ غدیر
با رسول الله ز آیات منیر
ایّها النّاس این بود الهام او
ز آنکه از حق آمده پیغام او
گفت کن تو با خلایق این ندا
هستم این دم خود رسولی بر شما
هرچه حق گفته است من خود آن کنم
بر تو من اسرار حق آسان کنم
جبرئیل آمد همین با من بگفت
من بگویم با شما راز نهفت
این چنین گفته است قهّار جهان
حیّ و قیّوم و خدای غیب دان
مرتضی ولی عهد من بود
هر که این سرّ را نداند زن بود
مرتضی باب علوم مصطفاست
مرتضی کان کرم بحر صفاست
مرتضی را بد حسن اسرار دان
مرتضی را بد حسین اسرار خوان
مرتضی را بود سلمان تکیه گاه
بوذر و قنبر غلام خاک راه
مرتضی را بود جبریلش غلام
زآنکه استادش بد از سرّ کلام
تو نمی‌دانی امام خویش را
بگذر از باطل بگیر این کیش را
مرتضی داماد و بن عمّ رسول
مرتضی اسرار حق دارد قبول
گر تو راه او نگیری بی رهی
همچوموری اوفتاده درچهی
رو تو راه راست اینک راستی
هم بیابی آنچه از حق خواستی
رو تو راه راست را ازشاه پرس
گوش کن اسرار او از چاه پرس
تا برآید نی بگوید فال او
در معانی جملهٔ احوال او
نی همی گوید که اسرارم علیست
صاف ایمان کرده در کارم علیست
تو چه دانی چونکه ایمان نیستت
خود ولای شاه مردان نیستت
هرکه او را رهنما شیطان بود
بیشکی او خود ز مردودان بود
رو تو ترک زرق و این امساک کن
غیر حق را ازدل خود پاک کن
ترک مذهبها کن و غوغا مکن
عالمی را این چنین رسوا مکن
خارجی و رافضی دیگر مباش
جوی علم معنی دیگرمباش
مذهب بسیار باشد مختلف
این نکو نبود مگر پیش خرف
مذهب حق یک بود ای هوشیار
این سخن نقل است از شیخ کبار
آل احمد جمله یک دین داشتند
در ره تحقیق تلقین داشتند
رو چو ایشان مخزن اسرار جو
مذهب حق را ز هشت و چار جو
این کتبهائی که بینی در جهان
بی کلام حق همه تصنیف دان
هیچ میدانی که تصنیفات چیست
وین همه شرح ودلایل بهر کیست
بهر آنکس کو رود در مدرسه
شرح گوید از علوم فلسفه
آن بزرگ مدرسه ارزر بود
در میان عارفان او خر بود
او ستاند غلّه و زر بیشمار
من بحال او بگریم زار زار
زانکه مال وقف میدانی که چیست
جمله خون وریم درویش و دنی است
هر که او مفتی شد و فتوی نوشت
بهر یک دینار در صد جا نوشت
بدعت و بهتان همه می‌کرد راست
تا بگیرد یک درم کین حق ماست
حق تعالی حلق او خواهد گرفت
بعد از آنی دلق او خواهد گرفت

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

حق تعالی گفت درخمّ غدیر
با رسول الله ز آیات منیر
هوش مصنوعی: خدای بزرگ در روز غدیر خم به پیامبرش فرمود که اینجا نشانه‌های روشنی از آیات من وجود دارد.
ایّها النّاس این بود الهام او
ز آنکه از حق آمده پیغام او
هوش مصنوعی: ای مردم، این پیام او بود که از حقیقت و واقعیت به او الهام شده است.
گفت کن تو با خلایق این ندا
هستم این دم خود رسولی بر شما
هوش مصنوعی: من با مردم سخن می‌گویم و در این لحظه به عنوان پیامبری برای شما هستم.
هرچه حق گفته است من خود آن کنم
بر تو من اسرار حق آسان کنم
هوش مصنوعی: هرچه که حق بیان کرده، من همان را بر تو عملی می‌کنم و رازهای حق را برای تو تسهیل می‌کنم.
جبرئیل آمد همین با من بگفت
من بگویم با شما راز نهفت
هوش مصنوعی: جبرئیل پیش من آمد و گفت که من با شما یک رازی را در میان بگذارم که پنهان مانده است.
این چنین گفته است قهّار جهان
حیّ و قیّوم و خدای غیب دان
هوش مصنوعی: خداوندی که تسلط بر جهان دارد و همیشه زنده و پاینده است، آگاهی کامل به تمام اسرار و غیب‌ها دارد.
مرتضی ولی عهد من بود
هر که این سرّ را نداند زن بود
هوش مصنوعی: هرکسی که حقیقت این موضوع را نداشته باشد، بی‌خبر و نادان است و همچون زنانی است که از موقعیت‌ها و حقایق آگاه نیستند. مرتضی به عنوان ولیعهد من قرار داشت و تنها کسی که به این راز واقف نیست، درک صحیحی از اوضاع ندارد.
مرتضی باب علوم مصطفاست
مرتضی کان کرم بحر صفاست
هوش مصنوعی: مرتضی دروازه‌بان علم‌های پیامبر است و او مانند دریا که سرشار از بزرگی و سخاوت است، کرامت و generosity خود را دارد.
مرتضی را بد حسن اسرار دان
مرتضی را بد حسین اسرار خوان
هوش مصنوعی: مرتضی را به عنوان کسی با حسن و زیبایی اسرار بشناس و او را حسین اسرار نام بگذار.
مرتضی را بود سلمان تکیه گاه
بوذر و قنبر غلام خاک راه
هوش مصنوعی: مرتضی به سلمان تکیه کرده بود و بوذر و قنبر نیز خدمتگزارانی بودند که برای او در مسیر زندگی حمایت می‌کردند.
مرتضی را بود جبریلش غلام
زآنکه استادش بد از سرّ کلام
هوش مصنوعی: مرتضی، که جبریل (فرشته وحی) غلام او بود، به خاطر این که استادش از عمق کلام آگاه بود، مورد توجه قرار گرفت.
تو نمی‌دانی امام خویش را
بگذر از باطل بگیر این کیش را
هوش مصنوعی: تو از مقام و جایگاه امام خود آگاه نیستی، پس از دروغ و ناراستی دوری کن و این روش و طرز تفکر درست را در زندگی‌ات اختیار کن.
مرتضی داماد و بن عمّ رسول
مرتضی اسرار حق دارد قبول
هوش مصنوعی: مرتضی داماد و پسر عموى پیامبر است و او حقایق عمیق و اسرار حقیقت را درک می‌کند.
گر تو راه او نگیری بی رهی
همچوموری اوفتاده درچهی
هوش مصنوعی: اگر تو به راه او قدم نگذاری، مانند ماهی خواهی بود که در چاله‌ای بی‌برخود افتاده است.
رو تو راه راست اینک راستی
هم بیابی آنچه از حق خواستی
هوش مصنوعی: اگر به راستی و درستی قدم برداری، به زودی آنچه را که از حقیقت خواسته‌ای، خواهی یافت.
رو تو راه راست را ازشاه پرس
گوش کن اسرار او از چاه پرس
هوش مصنوعی: اگر در جستجوی حقیقت و مسیر درست هستی، بهتر است از کسی که تجربه و دانش دارد، مانند شاه، سوال کنی. همچنین، برای درک عمیق‌تر و کشف رازها، می‌توانی از منابع غیرمعمول و عمیق‌تر، همچون چاه، بهره‌گیری.
تا برآید نی بگوید فال او
در معانی جملهٔ احوال او
هوش مصنوعی: هنگامی که نی به صدا درآید، می‌گوید که او چه احساسی دارد و چه حالاتی را تجربه می‌کند.
نی همی گوید که اسرارم علیست
صاف ایمان کرده در کارم علیست
هوش مصنوعی: نی می‌گوید که رازهای من در دل عَلی است و در کارهایم ایمان خالص دارم که از او ناشی می‌شود.
تو چه دانی چونکه ایمان نیستت
خود ولای شاه مردان نیستت
هوش مصنوعی: تو چه می‌دانی، زیرا که ایمان نداری و خود را زیر سایه‌ی بزرگ مردان نمی‌بینی.
هرکه او را رهنما شیطان بود
بیشکی او خود ز مردودان بود
هوش مصنوعی: هرکسی که شیطان راهنمای او باشد، بدون شک خود او از افراد طرد شده و نامناسب است.
رو تو ترک زرق و این امساک کن
غیر حق را ازدل خود پاک کن
هوش مصنوعی: بر روی خود تجملات را ترک کن و از دل خود هر چیز غیر از حقیقت را پاک کن.
ترک مذهبها کن و غوغا مکن
عالمی را این چنین رسوا مکن
هوش مصنوعی: دین و مذهب‌های مختلف را رها کن و درگیری و جنجال نکن؛ این‌طور باعث ننگ و آبروریزی برای جامعه نشو.
خارجی و رافضی دیگر مباش
جوی علم معنی دیگرمباش
هوش مصنوعی: به دنبال علم و دانش باش و از تعصبات مذهبی دوری کن. تلاش کن تا درک عمیق‌تری از مسائل داشته باشی و فکر نکن که فقط با پیروی از یک مکتب خاص به حقیقت می‌رسی.
مذهب بسیار باشد مختلف
این نکو نبود مگر پیش خرف
هوش مصنوعی: مذهب‌های مختلفی وجود دارد، اما این موضوع زمانی خوب نیست که فردی نادان بر آن نظارت داشته باشد.
مذهب حق یک بود ای هوشیار
این سخن نقل است از شیخ کبار
هوش مصنوعی: مذهب صحیح تنها یک است، ای هوشیار! این جمله از بزرگان دین نقل شده است.
آل احمد جمله یک دین داشتند
در ره تحقیق تلقین داشتند
هوش مصنوعی: آل احمد همه یک هدف داشتند و در مسیر تحقیق و پژوهش به یکدیگر آموزش می‌دادند.
رو چو ایشان مخزن اسرار جو
مذهب حق را ز هشت و چار جو
هوش مصنوعی: به چهره‌ی آنان نگاه کن، که رازهای زیادی در دل دارند. در جستجوی حقیقت و مذهب راستین باش، نه در پی چهار یا هشت چیز.
این کتبهائی که بینی در جهان
بی کلام حق همه تصنیف دان
هوش مصنوعی: این نوشته‌ها و نشانه‌هایی که در دنیا می‌بینی، همه حکایت از کلام حقی دارند و در واقع شعری برای بیان حقیقت هستند.
هیچ میدانی که تصنیفات چیست
وین همه شرح ودلایل بهر کیست
هوش مصنوعی: آیا می‌دانی تصنیف‌ها چیست و تمامی توضیحات و دلایل در مورد آن‌ها برای چه کسی است؟
بهر آنکس کو رود در مدرسه
شرح گوید از علوم فلسفه
هوش مصنوعی: افرادی که به مدرسه می‌روند، در مورد فلسفه و علم‌ها صحبت می‌کنند و توضیحات می‌دهند.
آن بزرگ مدرسه ارزر بود
در میان عارفان او خر بود
هوش مصنوعی: یکی از بزرگ‌ترین شخصیت‌ها در میان عارفان مانند یک خر به نظر می‌رسد.
او ستاند غلّه و زر بیشمار
من بحال او بگریم زار زار
هوش مصنوعی: او محصول و طلاهای فراوان من را گرفت و من به خاطر او بی‌پروایانه و به شدت گریه می‌کنم.
زانکه مال وقف میدانی که چیست
جمله خون وریم درویش و دنی است
هوش مصنوعی: برای اینکه از مال خود به درستی استفاده کنی، باید بدانی که این مال چه ارزشی دارد؛ به ویژه که ممکن است زندگی و جان یک درویش به آن وابسته باشد، و در نهایت، این دنیا تنها مانند یک میدان است.
هر که او مفتی شد و فتوی نوشت
بهر یک دینار در صد جا نوشت
هوش مصنوعی: هر کسی که به مقام فقیهی رسید و فتوا نوشت، به ازای هر دینی که دریافت کرد، بسیاری از جاها را به نفع خود نوشت.
بدعت و بهتان همه می‌کرد راست
تا بگیرد یک درم کین حق ماست
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به نقد افرادی می‌پردازد که با تهمت و ابداع‌های نادرست، سعی دارند حقایق را زیر سؤال ببرند و بدین ترتیب به هدف‌های خود که به دست آوردن مال و منافع است، برسند. آنها به دروغ و نیرنگ متوسل می‌شوند تا چیزی را که حق دیگران است، به نفع خود مصادره کنند.
حق تعالی حلق او خواهد گرفت
بعد از آنی دلق او خواهد گرفت
هوش مصنوعی: خداوند بعد از اینکه انسان را به خوشی‌ها و نعمت‌ها می‌آزماید، در نهایت او را به حساب می‌کشد و از او خواهد گرفت.

حاشیه ها

1402/10/06 13:01
Afshar

مصراع اول این بیت خط عروضی درستی داره؟ اگر بله از چه اختیاری بهره برده؟