بخش ۹ - در فضیلت امام ابوحنیفه
جهان را هم امام و هم خلیفه
کِرا میدانی الّا بوحنیفه
جهان علم و دریای معانی
امام اوّل و لقمان ثانی
اگر اعدای دین بسیار جمعند
ز کار بوحنیفه سر چو شمعند
چراغ امّت آمد آن سرافراز
چراغی کو عدو را مینهد گاز
قضا کردند بر وی عرضه ناگاه
بنپذیرفت یعنی جان آگاه
قضا را و قدر را معتبر یافت
ولیکن این قضا اندر قدر یافت
چو نعمان سرخ روی حق چو لالهست
قضا چکند بشاگردش حوالهست
قضا در جنگ او آمد فروتر
که از یوسف همه چیزی نکوتر
چو تو یوسف قضا را این زمان بس
مرا قاضی اکبر جاودان بس
چودر دین محمّد داد دین داد
محمّد را چنین بود و چنین داد
چو او استاد دین آمد در اسرار
چو تو بگذشتی از قرآن و اخبار
اگر در فقه صد جامع کبیرست
ز یک شاگردش آن جامع صغیرست
مجرّد شو اگر کوفی شعاری
برافشان چون الف چیزی که داری
ره کوفیت میباید روان شو
الف دانی تو باری همچنان شو
بخش ۸ - در فضیلت امیرالمؤمنین حسین علیه السلام: امامی کافتاب خافقینستبخش ۱۰ - در فضیلت امام شافعی: کسی کو ابن عمّ مصطفی بود
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
جهان را هم امام و هم خلیفه
کِرا میدانی الّا بوحنیفه
هوش مصنوعی: جهان را هم امام و هم خلیفه میدانی، به جز بوحنیفه.
این جمله به این معناست که هم امام و هم خلیفه در دنیا وجود دارند، به جز بوحنیفه که به نوعی از این قاعده مستثنی است.
جهان علم و دریای معانی
امام اوّل و لقمان ثانی
هوش مصنوعی: جهان پر از علم و معناست و امام اول و لقمان دومی در این زمینه سرآمد هستند.
اگر اعدای دین بسیار جمعند
ز کار بوحنیفه سر چو شمعند
هوش مصنوعی: اگر دشمنان دین خیلی زیاد باشند، مانند شمعی هستند که در آتش سوزانند و میسوزند.
چراغ امّت آمد آن سرافراز
چراغی کو عدو را مینهد گاز
هوش مصنوعی: امامتی که درخشان و بلندمرتبه است، مانند چراغی میدرخشد که دشمنان را به زمین میزند و آنها را نابود میکند.
قضا کردند بر وی عرضه ناگاه
بنپذیرفت یعنی جان آگاه
هوش مصنوعی: سرنوشت به ناگاه بر او وارد شد و او این موضوع را به خوبی درک نکرد و از آن استقبال نکرد.
قضا را و قدر را معتبر یافت
ولیکن این قضا اندر قدر یافت
هوش مصنوعی: سرنوشت و تقدیر را مهم و باارزش دانست، اما این تقدیر در خود سرنوشت جا گرفته است.
چو نعمان سرخ روی حق چو لالهست
قضا چکند بشاگردش حوالهست
هوش مصنوعی: نعمان، که به رنگ سرخ و شاداب مانند لاله است، تحت تأثیر قضا و تقدیر قرار دارد و بهعنوان یک پیشرفته در این زمینه شناخته میشود.
قضا در جنگ او آمد فروتر
که از یوسف همه چیزی نکوتر
هوش مصنوعی: در این بیت بیان شده است که حوادث سرنوشت و قضا و قدر در میدان جنگ به گونهای رقم میخورد که در مقایسه با زیباییها و خوبیهای یوسف، به نظر میرسد همه چیز در آن لحظه ناپسند و کمارزشتر از اوست. به عبارتی دیگر، در شرایط سخت، حتی بهترین چیزها نیز تحت تأثیر قضا و قدر قرار میگیرند و ارزش خود را از دست میدهند.
چو تو یوسف قضا را این زمان بس
مرا قاضی اکبر جاودان بس
هوش مصنوعی: در اینجا بیان میشود که تو همچون یوسف، در این زمان، قاضی بزرگ و جاودانی برای من هستی. به نظر میرسد که این فرد بر تصمیمات و مقدرات زندگیاش تأثیر زیادی دارد، به حدی که او را به یک مقام بلندمرتبه تشبیه میکند.
چودر دین محمّد داد دین داد
محمّد را چنین بود و چنین داد
هوش مصنوعی: خدای دین محمد را به او عطا کرد و این گونه بود که دین را به او بخشید.
چو او استاد دین آمد در اسرار
چو تو بگذشتی از قرآن و اخبار
هوش مصنوعی: وقتی او به عنوان معلم دین به اسرار آن وارد شد، تو از قرآن و اخبار فراتر رفتی و گذشتی.
اگر در فقه صد جامع کبیرست
ز یک شاگردش آن جامع صغیرست
هوش مصنوعی: اگر در فقه، یک عالم و متخصص بزرگ وجود داشته باشد، از یک شاگرد او نمیتوان انتظار داشت که به همان اندازه علم و دانش داشته باشد.
مجرّد شو اگر کوفی شعاری
برافشان چون الف چیزی که داری
هوش مصنوعی: اگر میخواهی از آنچه داری آزاد شوی، باید از قید و بندها و تعصبات کناره گیری کنی. مانند الف، که تجسد و هویت خودش را کنار میگذارد، میتوانی به راحتی و بدون محدودیتها زندگی کنی.
ره کوفیت میباید روان شو
الف دانی تو باری همچنان شو
هوش مصنوعی: باید به سمت کوفه حرکت کنی، آیا نمیدانی که باید چنین کنی؟