عطاربخش ۴ - در فضیلت امیرالمؤمنین عمر فاروق
چراغ جنّت و شمع دو عالم
امیرالمؤمنین فاروق اعظم
اگر چه بود ملکی در میانش
نمیارزید ملکی یک زمانش
غلامی بر سرش استاده بودی
زبان بر نیکویی بگشاده بودی
همی گفتی بدو الموت الموت
که تا عمرش نگردد لحظه‌ای فوت
کسی کو را موکّل مرگ باشد
کجا ملک جهان پر برگ باشد
شبی بودی که خود هیزم بچیدی
برای پیرزن هیزم کشیدی
چراغ خلد هیزم چین که دیدست
چنین روشن چراغ دین که دیدست
چو دین را مغز بودی در دماغش
بسی کردند روغن در چراغش
چو در دنیا نمیگنجید آن نور
چراغی شد میان جنّت و حور
اگر در دل ز فاروقت غباریست
ترا در راه دین آشفته کاریست
چه برخیزی بخصمی چراغی
که روشن زوست چون فردوس باغی
بخصمی زخم او برخویشتن زن
بروابلیس را کن کورو تن زن
چو زو ابلیس شد کور اوّل کار
از آن در خصمی او با تو شد یار
عجم بگشاد و این فتحی مدامست
چو پیغمبر عرب را، وین تمامست
عجم آنگه جهود و گبر بودند
ازو گوی مسلمانی ربودند
کسی اجدادش اسلام از عُمر یافت
ز مهر او چرا امروز سر تافت
کسی کو اعجمی افتاد در راه
ز سعی او مسلمان گشت و آگاه
چو از سعیش درون آمد باقرار
چرا باوی برون آمد بانکار
گر او هرگز نکردی نشر ایمان
که گشتی در عجم هرگز مسلمان
کسی را زو بود ایمان برونق
چگونه گویدش کو بود ناحق
بخش ۳ - در فضیلت امیرالمؤمنین ابوبكر صدّیق: امام اهل دین سلطان اوّلبخش ۵ - در فضیلت امیرالمؤمنین عثمان بن عفّان: جهان معرفت دریای عرفان
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
چراغ جنّت و شمع دو عالم
امیرالمؤمنین فاروق اعظم
هوش مصنوعی: امیرالمؤمنین، که به عنوان نور بهشت و روشنی دو دنیا شناخته می‌شود، نمایانگر عظمت و اهمیت ویژه‌ای است.
اگر چه بود ملکی در میانش
نمیارزید ملکی یک زمانش
هوش مصنوعی: هرچند که در زندگی کسی مقام یا سلطنتی وجود دارد، اما ارزش آن به اندازه یک لحظه از زمان نیست.
غلامی بر سرش استاده بودی
زبان بر نیکویی بگشاده بودی
هوش مصنوعی: یک جوان خدمتگذار در کنار او ایستاده بود و در مورد خوبی‌ها و فضایل صحبت می‌کرد.
همی گفتی بدو الموت الموت
که تا عمرش نگردد لحظه‌ای فوت
هوش مصنوعی: او همواره می‌گفت که مرگ، مرگ است و تا زمانی که عمرش به پایان نرسد، هیچ لحظه‌ای از آن نخواهد گذشت.
کسی کو را موکّل مرگ باشد
کجا ملک جهان پر برگ باشد
هوش مصنوعی: کسی که سرنوشتش با مرگ گره خورده است، چگونه می‌تواند در دنیایی پر از نعمت و زیبایی زندگی کند؟
شبی بودی که خود هیزم بچیدی
برای پیرزن هیزم کشیدی
هوش مصنوعی: شبی بود که خودت چوب‌های مورد نیاز برای آتش را جمع کردی و برای پیرزنی که هیزم می‌آورد، هیزم بردی.
چراغ خلد هیزم چین که دیدست
چنین روشن چراغ دین که دیدست
هوش مصنوعی: چرا این چراغ بهشتی این‌قدر روشن است؟ آیا کسی چراغ دین را چنین درخشان دیده است؟
چو دین را مغز بودی در دماغش
بسی کردند روغن در چراغش
هوش مصنوعی: کسی که عمق دین را درک کند، مانند چراغی است که به آن روغن می‌ریزند تا روشن‌تر شود. در واقع، با نیکو کردن فهم و بینش دین، نور آن بیشتر و واضح‌تر خواهد شد.
چو در دنیا نمیگنجید آن نور
چراغی شد میان جنّت و حور
هوش مصنوعی: وقتی که آن نور در دنیا جا نمی‌شد، به شکل چراغی در میان بهشت و حوریان درخشید.
اگر در دل ز فاروقت غباریست
ترا در راه دین آشفته کاریست
هوش مصنوعی: اگر در دل تو از دنیای فانی غمی وجود دارد، بدان که در مسیر دین و راه حق برای تو مشکلات و چالش‌هایی وجود دارد.
چه برخیزی بخصمی چراغی
که روشن زوست چون فردوس باغی
هوش مصنوعی: هر زمان که با دشمنی مواجه می‌شوی، همچون چراغی که روشن است برآمده و بر او غلبه کن، زیرا مانند باغ بهشتی می‌باشد.
بخصمی زخم او برخویشتن زن
بروابلیس را کن کورو تن زن
هوش مصنوعی: در اینجا به نظر می‌رسد که شاعر از درد و زخم‌هایی که از دشمن می‌خورد سخن می‌گوید. او به دیگران سفارش می‌کند که به خاطر این زخم‌ها، دشمن را فراموش نکنند و از او انتقام بگیرند. این نشان‌دهنده‌ی کینه و عزم برای پاسخ دادن به ظلم است.
چو زو ابلیس شد کور اوّل کار
از آن در خصمی او با تو شد یار
هوش مصنوعی: وقتی ابلیس از نور ایمان کور شد، در آغاز کار، از آنجا بود که در دشمنی‌اش با تو، همراهی را جستجو کرد.
عجم بگشاد و این فتحی مدامست
چو پیغمبر عرب را، وین تمامست
هوش مصنوعی: عجم به راحتی فهمیده می‌شود و این پیروزی همواره ادامه دارد، مانند پیروزی پیامبر عرب که کامل و جامع است.
عجم آنگه جهود و گبر بودند
ازو گوی مسلمانی ربودند
هوش مصنوعی: زمانی عجم‌ها (غیر عرب‌ها) یهودی و مجوسی بودند، اما بعدها از آن‌ها حقیقت مسلمانی گرفته شد.
کسی اجدادش اسلام از عُمر یافت
ز مهر او چرا امروز سر تافت
هوش مصنوعی: کسی که اجدادش به خاطر محبت عمر به اسلام روی آورده‌اند، چرا امروز از آن دین دوری می‌کند؟
کسی کو اعجمی افتاد در راه
ز سعی او مسلمان گشت و آگاه
هوش مصنوعی: کسی که به خاطر تلاش و کوشش خود در مسیر زندگی با مشکلات روبرو می‌شود، ممکن است به دانایی و ایمان برسد و به حالت بهتری درآید.
چو از سعیش درون آمد باقرار
چرا باوی برون آمد بانکار
هوش مصنوعی: وقتی تلاش او به آرامش درونی رسید، چرا با او از خارج درگیر شد؟
گر او هرگز نکردی نشر ایمان
که گشتی در عجم هرگز مسلمان
هوش مصنوعی: اگر او هرگز ایمان را منتشر نکرده، تو نیز هرگز در سرزمین عجم مسلمان نخواهی شد.
کسی را زو بود ایمان برونق
چگونه گویدش کو بود ناحق
هوش مصنوعی: کسی که ایمان او بر پایه و اساس محکمی استوار نیست، چگونه می‌تواند به دیگری بگوید که در اشتباه است یا ناحق عمل می‌کند؟
حاشیه ها
1403/03/31 23:05
بهروز پیلتن
ستودن از خلفای راشدین در آثار همه سخنوران کهن زبان و ادب پارسی به وفور به چشم می خورد.
خدا را سپاسگزارم که اهل سنت و جماعت هستم و هم باور اندیشمندان چون : سعدی ، عطار ، مولانا ، فردوسی و حافظ می‌باشم .
1403/03/02 08:06
رضا از کرمان
مدیریت محترم سایت سلام
لحضه ای در بیت چهارم وچراغی در بیت نهم صحیح است لطفا اصلاح بفرمایید.
1403/03/02 10:06
همیرضا
چرا خودتان ویرایش نمی‌کنید؟ این پیام آبی رنگی را که زمان حاشیه گذاشتن نمایش داده می‌شود هیچ وقت خوانده‌اید؟