بخش ۴۸ - نکوهش کردن جاهل منصور را
یکی ز آن جمع نادان بود در حال
به نادانی زبان بگشاد در قال
که کم گو ای فضول هرزه گو تو
حقیقت این دگر اینجا مگو تو
مگو این کفر ای بیدین کافر
که هم کوری تو این جاگاه و هم کر
ترا کی زیبد این گفتار وین راز
که گبران مینگویند این سخن باز
تو بیشک کمترین کافرانی
که چیزی گفته او میندانی
کنون باید ترا کشتن در اینجا
ز همراهی تو برگشتن در اینجا
نباید گفتنت این راز گفتن
دگر این کفر اینجا بازگفتن
توئی اینجا حقیقت همچو بر دار
کجا از سرّ او باشی خبردار
دمادم گوئی این جاگه خدایم
اگر هستی خدا رازی نمایم
اگر هستی خدا امشب در اینجا
فرو شو این زمان در سوی دریا
وگرنه تن زن و خاموش بنشین
تو اکنون از کجا گفتن این
تمامت انبیا این سر نگفتند
چنین کفر از یقین ظاهر نگفتند
تو میگوئی و بیشرمی نداری
که هم دیوانه و هم بیقراری
مگر دیوانهٔ امشب حقیقت
که آشفتهست این جاگه طبیعت
اگر دیوانهٔ زنجیر دارم
برای به شدن تدبیر دارم
کنم اینجا شفایت من تو بی ذل
که از بیگانگی گردی تو غافل
دگر هرگز نگوئی کفر مطلق
که این جاگه خدایم من اناالحق
اناالحق میمگو ای شاه آخر
هوالحق گوی واز این کفر بگذر
تو مرد نفسی و مرد هوائی
کجا این جایگه مرد خدائی
تو زخم این خوری آخر حقیقت
که گفتی این سخنهای طبیعت
بخش ۴۷ - راز گفتن شیخ کبیر پاسخ جنید از کار منصور: حقیقت از شب اندر کشتی این رازبخش ۴۹ - جواب دادن منصور مدعی را: بخندید آن زمان منصور و این گفت
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
یکی ز آن جمع نادان بود در حال
به نادانی زبان بگشاد در قال
هوش مصنوعی: در میان آن گروه نادان، یکی از آنها که به نادانی خود آگاه نبود، زبانش را به صحبت باز کرد و چیزی بر زبان آورد.
که کم گو ای فضول هرزه گو تو
حقیقت این دگر اینجا مگو تو
هوش مصنوعی: بس کن، ای زبان دراز و بیهودهگو، واقعیت این است که تو دیگر در اینجا صحبت نکن.
مگو این کفر ای بیدین کافر
که هم کوری تو این جاگاه و هم کر
هوش مصنوعی: نگو که اینجا نقطهی کفر و انکار است، چرا که خودت به عقل و بینایی نیاز داری و از درک حقیقت بازماندهای.
ترا کی زیبد این گفتار وین راز
که گبران مینگویند این سخن باز
هوش مصنوعی: این گفت و گوی تو چه مناسبت و زیبایی دارد و این راز چه ارتباطی به تو دارد که پیروان زرتشت این سخن را بازگو میکنند؟
تو بیشک کمترین کافرانی
که چیزی گفته او میندانی
هوش مصنوعی: تو بهطور حتم از افرادی هستی که به حقیقتی توجه نکرده و سخن او را نادیده میگیری.
کنون باید ترا کشتن در اینجا
ز همراهی تو برگشتن در اینجا
هوش مصنوعی: اکنون باید تو را در اینجا از بین ببرم، زیرا نمیتوانم به این همراهی ادامه دهم و باید اینجا را ترک کنم.
نباید گفتنت این راز گفتن
دگر این کفر اینجا بازگفتن
هوش مصنوعی: نباید راز گفتن را به زبان آورد، چرا که این کار در اینجا نوعی کفر به حساب میآید.
توئی اینجا حقیقت همچو بر دار
کجا از سرّ او باشی خبردار
هوش مصنوعی: تو در اینجا حقیقتی هستی که مانند یک برادر، نمیتوانی از راز او آگاه باشی.
دمادم گوئی این جاگه خدایم
اگر هستی خدا رازی نمایم
هوش مصنوعی: هر لحظه به من بگو که آیا اینجا جایی برای خدا هست؟ اگر خدا وجود دارد، من خواهم تا رازهایم را برای او برملا کنم.
اگر هستی خدا امشب در اینجا
فرو شو این زمان در سوی دریا
هوش مصنوعی: اگر خدا وجود دارد، امشب در اینجا حضور پیدا کن و به سوی دریا برو.
وگرنه تن زن و خاموش بنشین
تو اکنون از کجا گفتن این
هوش مصنوعی: بهتر است اکنون آرام و بیصدا بنشینی و از کجا میتوانی درباره این موضوع صحبت کنی.
تمامت انبیا این سر نگفتند
چنین کفر از یقین ظاهر نگفتند
هوش مصنوعی: تمام پیامبران هرگز این راز را فاش نکردند که چنین کفر و نیرنگی از یقین و ایمان به وجود آمده است.
تو میگوئی و بیشرمی نداری
که هم دیوانه و هم بیقراری
هوش مصنوعی: تو میگویی و هیچ خجالتی هم نمیکشی که هم دیوانهای و هم همیشه بیقرار.
مگر دیوانهٔ امشب حقیقت
که آشفتهست این جاگه طبیعت
هوش مصنوعی: آیا اینجا طبیعت به هم ریخته و آشفته نیست که مانند یک دیوانه حقیقت را نشان میدهد؟
اگر دیوانهٔ زنجیر دارم
برای به شدن تدبیر دارم
هوش مصنوعی: اگر یک دیوانه گرفتار زنجیر داشته باشم، برای تغییر وضعیت و رسیدن به یک نتیجه بهتر، فکر و تدبیری در سر دارم.
کنم اینجا شفایت من تو بی ذل
که از بیگانگی گردی تو غافل
هوش مصنوعی: من اینجا برای تو دعا میکنم، ای محبوب من، تا از غفلت و فاصله با دیگران دور بمانیم.
دگر هرگز نگوئی کفر مطلق
که این جاگه خدایم من اناالحق
هوش مصنوعی: هرگز نباید بگویی که مطلقاً کافر هستی، چون این جا جایی است که من خدا هستم و حقیقت را بیان میکنم.
اناالحق میمگو ای شاه آخر
هوالحق گوی واز این کفر بگذر
هوش مصنوعی: ای شاه، به جای گفتن "من حقم" (انا الحق)، باید بگویی "او حق است" و از این کفر و انکار بگذر.
تو مرد نفسی و مرد هوائی
کجا این جایگه مرد خدائی
هوش مصنوعی: تو انسان بزرگی هستی و در دنیای مادی و دنیای معنوی هر کدام جایگاه خاصی داری. اما حالا، این کجا و آن کجا، نکند که در مقام خدایی که از همه چیز فراتر است، جا نداشته باشی؟
تو زخم این خوری آخر حقیقت
که گفتی این سخنهای طبیعت
هوش مصنوعی: تو به خاطر این حقیقتی که گفتی، دچار زخم و درد شدهای، چرا که این سخنان طبیعت تو را آزرده کرده است.

عطار