(۱۵) سؤال آن مرد از مجنون در باب لیلی
یکی پرسید ازان مجنونِ غمگین
که از لیلی چه میگوئی تو مسکین
بخاک افتاد مجنون سر نگون سار
بدو گفتا بگو لیلی دگر بار
تو از من چند معنی جوی باشی
ترا این بس که لیلی گوی باشی
بسی گر دُرِّ معنی سفته آید
چنان نبوَد که لیلی گفته آید
چو نام و نعت لیلی بازگفتی
جهانی در جهانی راز گفتی
چو دایم نام لیلی میتوان گفت
ز غیری کفرم آید یک زمان گفت
کسی کو نام لیلی کردی آغاز
بر مجنون همی عاقل شدی باز
وگر جز نام لیلی یاد کردی
شدی دیوانه و فریاد کردی
اگر گم بودن خود یاد داری
روا باشد که از وی یاد آری
ولی تا از خودی سدّیت پیشست
اگر یادش کنی آن یاد خویشست
(۱۴) حکایت دیوانۀ خاموش: یکی دیوانه در بغداد بودی(۱۶) حکایت مؤذّن و سؤال مرد از دیوانه: خوش آوازی ز خیل نیکخواهان
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
یکی پرسید ازان مجنونِ غمگین
که از لیلی چه میگوئی تو مسکین
هوش مصنوعی: یکی از مردی که غمگین و دلشکسته بود پرسید که تو دربارهٔ لیلی چه میگویی؟ ای بیچاره!
بخاک افتاد مجنون سر نگون سار
بدو گفتا بگو لیلی دگر بار
هوش مصنوعی: مجنون به زمین افتاده و سرش را پایین کرده است. به او میگویند که دوباره نام لیلی را بگو.
تو از من چند معنی جوی باشی
ترا این بس که لیلی گوی باشی
هوش مصنوعی: تو چه اندازه به دنبال معانی و تفاسیر از من هستی، اما برایت کافی است که خودت مانند لیلی باشی.
بسی گر دُرِّ معنی سفته آید
چنان نبوَد که لیلی گفته آید
هوش مصنوعی: هرچند که معانی عمیق و ارزشمند زیادی وجود دارد، اما هیچکدام به زیبایی و اصالت کلامی که لیلی به زبان میآورد، نیست.
چو نام و نعت لیلی بازگفتی
جهانی در جهانی راز گفتی
هوش مصنوعی: وقتی نام و خصوصیات لیلی را گفتی، مانند این بود که رازی را در جهانی دیگر فاش کردی.
چو دایم نام لیلی میتوان گفت
ز غیری کفرم آید یک زمان گفت
هوش مصنوعی: اگر همیشه نام لیلی را ببرم، از یاد دیگران دچار کفر میشوم و به یک لحظه میرسد که نمیتوانم نام غیر او را بر زبان بیاورم.
کسی کو نام لیلی کردی آغاز
بر مجنون همی عاقل شدی باز
هوش مصنوعی: اگر کسی نام لیلی را بر زبان بیاورد، بیتردید مجنون نیز به صف عاقلان میپیوندد.
وگر جز نام لیلی یاد کردی
شدی دیوانه و فریاد کردی
هوش مصنوعی: اگر غیر از نام لیلی را به یاد آوری، دیوانه میشوی و فریاد میزنی.
اگر گم بودن خود یاد داری
روا باشد که از وی یاد آری
هوش مصنوعی: اگر به یادگرفتن گمبودن خود آگاه هستی، میتوانی از آن یاد کنی.
ولی تا از خودی سدّیت پیشست
اگر یادش کنی آن یاد خویشست
هوش مصنوعی: اما اگر تو از خودت بگذری و به یاد او بیفتی، در واقع آن یاد هم مربوط به خود توست.