حکایت کیخسرو و جام جم
کیخسرو ( شاه خوشنام و دین باور برخی او را همان کوروش دانسته اند)جام جم را در برابر خویش گرفته بود، سر هفت کشور و هفت آسمان را در آن می دید اما می خواست که خود جام جم را هم در آن ببیند.به جایی نرسید تا نقشی آشکار گشت و گفت :
-چگونه در ما، ما را توانی دید؟!
-از آن جهت همه چیز را با جام جم می بینند که ما را در میان نمی بینند.
-اگر ذره ای از وجود ما باقی باشد هنوز آن ذره در غرور است،
-نقش جاودان را در بی نقشی می توان زد،
-اگر می خواهی مثل ما جهان نما شوی پس ترک خود کن و از خود فانی شو و این فنا چون حصاری محکم است وگرنه از هر سوی به تو زخمی خواهد رسید.
کیخسرو چون ازبن راز آگاه شد باور کرد که پادشاهی اش جز فنا نیست .وقتی صحرای خودبینی را سد راهش دید،بالاپوش فنا و بیخودی بر خود انداخت و چون مردان آگاه( عارف) ترک جهان کرد و شهادتین گفت( معنی حقیقی توحید)پادشاهی را به لهراسب واگذار کرد و در غاری با جام جم بی اثر شد.
غریق را خبری باز نمی آید و فقط وقتی بدون کشتی برآب نشستی، سکوت دریا با تو سخن خواهد گفت.
نکته: پادشاه کمک می کند تا فرزند آرزوی خود را به خوبی واکاوی نماید و در آخرین مکالمه، حقیقت آرزویش را خواستار است و پدر در ضمن حکایتی پاسخ راهگشا را پس از شوق شدید فرزند بازگو می کند.
دکتر مهدی صحافیان
آرامش و پرواز روح

سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد
آن چه خود داشت ز بیگانه تمنّا می‌کرد

«چو بی کشتی تو در دریا نشستی» ظاهراً ضرب المثلی بوده است