گنجور

غزل شمارهٔ ۳۷

تو را در ره خراباتی خراب است
گر آنجا خانه‌ای گیری صواب است
بگیر آن خانه تا ظاهر ببینی
که خلق عالم و عالم سراب است
در آن خانه تو را یکسان نماید
جهانی گر پر آتش گر پر آب است
خراباتی است بیرون از دو عالم
دو عالم در بر آن همچو خواب است
ببین کز بوی درد آن خرابات
فلک را روز و شب چندین شتاب است
به آسانی نیابی سر این کار
که کاری سخت و سرّی تنگ یاب است
به عقل این راه مسپر کاندرین راه
جهانی عقل چون خر در خلاب است
مثال تو درین کنج خرابات
مثال سایه‌ای در آفتاب است
چگونه شرح آن گویم که جانم
ز عشق این سخن مست و خراب است
اگر پرسی ز سر این سؤالی
چه گویم من که خاموشی جواب است
برای جست و جوی این حقیقت
هزاران حلق در دام طناب است
ز درد این سخن پیران ره را
محاسن‌ها به خون دل خضاب است
جوانمردان دین را زین مصیبت
جگرها تشنه و دلها کباب است
ز شرح این سخن وز خجلت خویش
دل عطار در صد اضطراب است

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تو را در ره خراباتی خراب است
گر آنجا خانه‌ای گیری صواب است
هوش مصنوعی: اگر در مسیر میخانه قدم برمی‌داری، به خاطر داشته باش که اگر در آنجا خانه‌ای بسازی، کار شایسته‌ای انجام داده‌ای.
بگیر آن خانه تا ظاهر ببینی
که خلق عالم و عالم سراب است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اگر بتوانی بر چیزهایی که در ظاهر دیده می‌شوند تمرکز کنی، متوجه خواهی شد که همه چیز در این دنیا تنها یک تصویر فریبنده و غیرواقعی است. به عبارتی دیگر، واقعیت اصلی پشت این تصاویر و ظواهر پنهان شده است.
در آن خانه تو را یکسان نماید
جهانی گر پر آتش گر پر آب است
هوش مصنوعی: در آن مکان، چه جهان شلوغی باشد یا چه جایی آرام، احساس تو یکسان خواهد بود؛ حتی اگر خانه پر از آتش باشد یا دریاچه‌ای از آب.
خراباتی است بیرون از دو عالم
دو عالم در بر آن همچو خواب است
هوش مصنوعی: در جایی فراتر از این دو دنیا، یک خراباتی وجود دارد که دو جهان در کنار آن مانند خواب و خیالی به نظر می‌رسند.
ببین کز بوی درد آن خرابات
فلک را روز و شب چندین شتاب است
هوش مصنوعی: نگاه کن که چگونه بوی رنج و درد از آن خرابات به آسمان می‌رسد و باعث سرعت و شتاب روز و شب می‌شود.
به آسانی نیابی سر این کار
که کاری سخت و سرّی تنگ یاب است
هوش مصنوعی: به سادگی نمی‌توانی به عمق این موضوع پی‌ببری، زیرا این کار پیچیده و رازآلود است.
به عقل این راه مسپر کاندرین راه
جهانی عقل چون خر در خلاب است
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که عقل در این مسیر بی‌فایده است و در این راه، عقل مانند خر در گل مانده و نمی‌تواند پیش برود.
مثال تو درین کنج خرابات
مثال سایه‌ای در آفتاب است
هوش مصنوعی: شما در این مکان و در این حال و فضا همچون سایه‌ای هستید که در نور شدید خورشید قابل مشاهده نیستید.
چگونه شرح آن گویم که جانم
ز عشق این سخن مست و خراب است
هوش مصنوعی: نمی‌دانم چگونه باید به تو بگویم که از شدت عشق، حال و روزم خراب و مست است.
اگر پرسی ز سر این سؤالی
چه گویم من که خاموشی جواب است
هوش مصنوعی: اگر از من دربارهٔ آغاز این موضوع سؤالی بپرسی، نمی‌دانم چه بگویم، چون سکوت خود پاسخ است.
برای جست و جوی این حقیقت
هزاران حلق در دام طناب است
هوش مصنوعی: به دنبال کشف این واقعیت، هزاران حلقه در دام تار و پود وجود دارد.
ز درد این سخن پیران ره را
محاسن‌ها به خون دل خضاب است
هوش مصنوعی: به خاطر درد ناشی از این گفته‌ها، چهره‌ی پیران به اشک و غم آغشته شده است.
جوانمردان دین را زین مصیبت
جگرها تشنه و دلها کباب است
هوش مصنوعی: جوانمردان دین از این مشکلات و مصیبت‌ها بسیار رنج می‌برند، دل‌هایشان سخت داغدار است و درونشان از درد و تشنگی پر است.
ز شرح این سخن وز خجلت خویش
دل عطار در صد اضطراب است
هوش مصنوعی: دل عطار از بیان این موضوع و شرم خود در حالت بسیار ناآرامی و اضطراب به سر می‌برد.

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۳۷ به خوانش فاطمه زندی
غزل شمارهٔ ۳۷ به خوانش فرید حامد
غزل شمارهٔ ۳۷ به خوانش عندلیب

حاشیه ها

1394/09/09 22:12
افشین دهقان

در بیت ششم در مصرع دوم که کاری"سخت" صحیح مینماید.

1400/12/25 09:02
مهرداد تحقق

به قول عماد خراسانی که میفرماید : 

هر چه کردم که بدانم چه سبب گشت غمش را

نه من و نی دل و نی عقل رسیدیم به جایی