گنجور

بخش ۴

بود عطاری عجب شوریده حال
در ره تحقیق او را صد کمال
حال با خالق عجب بود ای پسر
نی چو حال این خیال بی خبر
در امور سر حق ره برده بود
نی چو حال ما و من در پرده بود
از یقین خویش حاصل کرده بود
در یقین خویش واصل گشته بود
علویی در خود چو شوقی داشت او
هیچ علمی را فرو نگذاشت او
جمله مردان در فنای ره شدند
در فنای حق به حق آگه شدند
جسم و جان و دین و دل درباختند
تا کمال راه دین دریافتند
زهد را و علم را و قال و قیل
جمله را انداختند در آب نیل
ای برادر غیر حق جز نیست کس
اهل معنی را همین باشد و بس
گر تو غیر حق نه‌بینی در جهان
بر تو گردد روشن اسرار نهان
چون که اندر راه حق یک تن شوی
از وجود خویشتن فارغ شوی
گر ز جسم و جان شود کلی بدر
آن زمان ز اسرار حق یابی خبر
عقل او در گفت سودا می‌کند
عشق هر دم خود به یغما می‌کند
عقل شیطان گفت من ز آدم بهم
اوست سلطانی و من نورانیم
حق تعالی گفت ای ملعون شده
از طریق راه حق بیرون شده
آدم و معنی ندیده بالیقین
روح پاکش رحمة للعالمین
او من است و من ویم ای بی خبر
لاجرم در راه معنی کور و کر
گر ترا دیده بدی در راه ما
آدم ما را بدیدی همچو ما
چون ندیدی آدمی را با یقین
نام تو کردیم ابلیس لعین
ای برادر با کمال خویش باش
در ره توحید حق بی کیش باش
بگذر از کفر و نفاق کیش دین
تا رسی در قرب رب العالمین
خودپرستان اندرین ره گمرهند
در طریق عشق حق آگه ترند
نفس انسان سد راه عشق شد
عاشقان را راه پس در عشق شد
عشق را بگزین ونفست را بسوز
تا شب تاریک گردد همچو روز
نفس را اینجا حجاب راه دان
این سخن را از دل آگاه دان
این نه تقلید است نه این راهها است
راه تحقیق است و راه مصطفی است
هر که اندر بند نفس خویش ماند
از ره حق همچو کافر کیش ماند
در ره توحید جان ایثار کن
دیده را در باز رو دیدار کن
در جمال حق جمال حق به‌بین
در صفات ذات رب العالمین
من نمودم از برای جمله‌تان
من سزاوارم برای جمله‌تان
من خدایم من خدایم من خدا
فارغم از کبر و کینه وز هوا
سر بی سر نامه را پیدا کنم
عاشقان را در جهان شیدا کنم

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بود عطاری عجب شوریده حال
در ره تحقیق او را صد کمال
هوش مصنوعی: عطار، مردی با حالتی عجیب و شگفت‌انگیز بود که در مسیر جستجو و تحقیق، ویژگی‌های برجسته‌ای داشت.
حال با خالق عجب بود ای پسر
نی چو حال این خیال بی خبر
هوش مصنوعی: اوضاع و احوال با خداوند شگفت‌انگیز است، ای پسر، زیرا حالتی که انسان در این خیال بی‌خبر دارد، بسیار عجیب است.
در امور سر حق ره برده بود
نی چو حال ما و من در پرده بود
هوش مصنوعی: در مسائل مربوط به حقوق، حقیقت به وضوح مشخص بود، اما در وضعیت ما، همه چیز پنهان و غیرقابل دسترس بود.
از یقین خویش حاصل کرده بود
در یقین خویش واصل گشته بود
هوش مصنوعی: او به یقین خود رسیده بود و به درستی به آن یقین دست یافته بود.
علویی در خود چو شوقی داشت او
هیچ علمی را فرو نگذاشت او
هوش مصنوعی: او در وجود خود شوقی عمیق داشت و به همین خاطر هیچ دانشی را از دست نداد و بی‌اعتنا نگذشت.
جمله مردان در فنای ره شدند
در فنای حق به حق آگه شدند
هوش مصنوعی: تمام مردان در مسیر عشق به خداوند فنا شدند و با فهم حقیقت به آگاهی دست یافتند.
جسم و جان و دین و دل درباختند
تا کمال راه دین دریافتند
هوش مصنوعی: ایشان تمام وجود خود، شامل جسم، روح، دین و دل را فدای عشق و حقیقت کردند تا به درک کامل و عمیقی از راه دین و معنویت دست یابند.
زهد را و علم را و قال و قیل
جمله را انداختند در آب نیل
هوش مصنوعی: زهد و علم و سخن‌های بیهوده را در آب نیل انداختند.
ای برادر غیر حق جز نیست کس
اهل معنی را همین باشد و بس
هوش مصنوعی: ای برادر، جز حق و حقیقت، هیچ کس اهل درک و معنای واقعی نیست و همین برای او کافی است.
گر تو غیر حق نه‌بینی در جهان
بر تو گردد روشن اسرار نهان
هوش مصنوعی: اگر در دنیا چیزی جز حقیقت را نبینی، اسرار پنهان برایت روشن خواهد شد.
چون که اندر راه حق یک تن شوی
از وجود خویشتن فارغ شوی
هوش مصنوعی: وقتی که در مسیر حقیقت قدم بگذاری و به یک فردی تبدیل شوی، از وجود خود و قید و بندهایش رها می‌گردی.
گر ز جسم و جان شود کلی بدر
آن زمان ز اسرار حق یابی خبر
هوش مصنوعی: اگر از تمامی وجود خود بگذری و به یکپارچگی برسیدی، در آن صورت، به اسرار الهی آگاهی خواهی یافت.
عقل او در گفت سودا می‌کند
عشق هر دم خود به یغما می‌کند
هوش مصنوعی: عقل او در گفت‌وگو به کارهای بیهوده مشغول است و عشق در هر لحظه او را به سمت خود می‌کشاند و از او می‌رباید.
عقل شیطان گفت من ز آدم بهم
اوست سلطانی و من نورانیم
هوش مصنوعی: عقل شیطان گفت که من از آدم برترم؛ زیرا او دارای قدرت و سلطه است و من خودم نوری درخشان هستم.
حق تعالی گفت ای ملعون شده
از طریق راه حق بیرون شده
هوش مصنوعی: خداوند فرمود: ای کسی که از راه درست منحرف شده‌ای و مورد لعنت قرار گرفته‌ای.
آدم و معنی ندیده بالیقین
روح پاکش رحمة للعالمین
هوش مصنوعی: انسانی که حقیقت و عمق معنا را درک نکرده، بی‌تردید روح پاک او به تمامی موجودات رحمت و لطف دارد.
او من است و من ویم ای بی خبر
لاجرم در راه معنی کور و کر
هوش مصنوعی: او خود من است و من، اما تو از این موضوع بی‌خبری. به همین دلیل، در مسیر فهم و شناخت، نابینا و ناشنوا هستی.
گر ترا دیده بدی در راه ما
آدم ما را بدیدی همچو ما
هوش مصنوعی: اگر در مسیر ما دچار دیده‌پریشی شده‌ای و ما را بد به نظر آورده‌ای، بدان که ما نیز در وجود تو تو را به همان حال می‌بینیم که تو ما را.
چون ندیدی آدمی را با یقین
نام تو کردیم ابلیس لعین
هوش مصنوعی: زمانی که کسی را با یقین و اطمینان به نام ابلیس لقب می‌دهیم، یعنی او را به دلیل کارهای نادرست و زشتش با عنوانی نامناسب می‌شناسیم.
ای برادر با کمال خویش باش
در ره توحید حق بی کیش باش
هوش مصنوعی: ای برادر، با کمال شخصیت خود باش و در راه اعتقاد به یگانگی خدا، بدون تعصّب و پیروی از کیش و مذهب خاصی رفتار کن.
بگذر از کفر و نفاق کیش دین
تا رسی در قرب رب العالمین
هوش مصنوعی: از کفر و نفاق بگذر و به دینداری بپرداز تا به نزدیکی خداوند عالم برسی.
خودپرستان اندرین ره گمرهند
در طریق عشق حق آگه ترند
هوش مصنوعی: افراد خودخواه در این مسیر دچار گمراهی می‌شوند، در حالی که کسانی که در عشق به حق هستند، آگاه‌تر و فهمیده‌تر هستند.
نفس انسان سد راه عشق شد
عاشقان را راه پس در عشق شد
هوش مصنوعی: نفْس انسان مانع رسیدن به عشق شده و اکنون عاشقان نمی‌توانند در مسیر عشق پیش بروند.
عشق را بگزین ونفست را بسوز
تا شب تاریک گردد همچو روز
هوش مصنوعی: عشق را انتخاب کن و به خواسته‌های نفسانی‌ات بی‌اعتنا باش تا شب تاریک زندگی‌ات همچون روز روشن شود.
نفس را اینجا حجاب راه دان
این سخن را از دل آگاه دان
هوش مصنوعی: در اینجا، خود را مانع دان و بدان که این سخن را با دل خود درک کن.
این نه تقلید است نه این راهها است
راه تحقیق است و راه مصطفی است
هوش مصنوعی: این راهی که در پیش داریم، نه تکرار چیزی است و نه از آنچه دیگران انجام داده‌اند پیروی می‌کند؛ بلکه مسیری است برای جستجو و کشف حقیقت، مسیری که به آموزه‌های وجود مقدس پیامبر ختم می‌شود.
هر که اندر بند نفس خویش ماند
از ره حق همچو کافر کیش ماند
هوش مصنوعی: هر کس که درگیر و گرفتار خواسته‌ها و نفس خود باشد، از راه درست و حق خارج شده و مانند کافر می‌ماند.
در ره توحید جان ایثار کن
دیده را در باز رو دیدار کن
هوش مصنوعی: در مسیر یکتاپرستی، جان خود را فدای آن کن و چشمانت را بگشای تا به ملاقات با محبوب نائل شوی.
در جمال حق جمال حق به‌بین
در صفات ذات رب العالمین
هوش مصنوعی: زیبایی خداوند را در زیبایی‌های او مشاهده کن و در ویژگی‌های وجودی پروردگار جهانیان تأمل کن.
من نمودم از برای جمله‌تان
من سزاوارم برای جمله‌تان
هوش مصنوعی: من برای شما همه چیز را نشان دادم و شایسته‌ی محبت و توجه شما هستم.
من خدایم من خدایم من خدا
فارغم از کبر و کینه وز هوا
هوش مصنوعی: من بزرگ و بی‌نیاز هستم و از خودخواهی و کینه‌ورزی و همچنین از وسوسه‌ها و خواهشات نفسانی آزاد هستم.
سر بی سر نامه را پیدا کنم
عاشقان را در جهان شیدا کنم
هوش مصنوعی: می‌خواهم نامه‌ای را که بی‌سر است پیدا کنم و عاشقان را در این دنیا شگفت‌زده کنم.

حاشیه ها

1388/05/25 19:07
رسته

بیت: 22
غلظ: مصرع دوم اشکال معنایی دارد
درست: ؟

بیت: 26
غلظ: " این راهها است " اشکال دستوری دارد
درست: ؟