عطاربخش ۹ - نباید بود ازو غافل زمانی
بدان ای دل اگر هستی تو عاقل
که یک دم می‌نشاید بود غافل
بروز و شب عبادت کرد باید
دل و جانت قرین درد باید
از آن بخشیدت ای جان زندگی را
که تا بندی کمرمر بندگی را
براه بندگی چون اندر آیی
بقدر وسع خود جهدی نمایی
کلید معرفت آمد عبادت
بشرط آنکه گوئی ترک عادت
عبادت را اساس راه دین دان
عبادت بود مقصودش یقین دان
چو مرد از اصل فطرت مستعد است
همه کار وی اندر دین مجد است
چوگشتی مستعد این سعادت
مکن تقصیر در عین عبادت
عبادت چون کنی از علم باید
که تا کاری ترا ز آنجا گشاید
اگر بی علم باشد کار و بارت
یقین بر هیچ پاید روزگارت
حقیقت دان اگر هستی تو غافل
ولی هرگز نگردد مرد جاهل
نه او کامل بود اندر عبادت
پرستشها کند لیکن به عادت
چو رو آری برین ره علم آموز
که بی علمت شود تیره شب و روز
بکارت هرچه آمد ظاهر شرع
بیاموز از فقیهی اصل تا شرع
وضو وغسل و ارکان طهارت
تمامت فهم کن اندر عبادت
همان حکم نماز و روزهٔ خویش
بخوان و فهم کن آنگه بیندیش
همان حکم زکوة و حج یکسر
اگر مالت بود بر خوان ز دفتر
همان حکم حلال و هر حرامی
همی خوان تا که یابی نیکنامی
ز شخص عالم این یکسر بیاموز
که تا روزت شود پیوسته فیروز
ز غیر حق تبری کن تو جانا
که تا بینا شوی در راه و دانا
که پیش سالکان توبه همین است
چنین توبه اساس راه دین است
بدان ارکان نیت پنج چیز است
وزان هر پنج دین تو عزیز است
سه باشد عام و دو خاص ای برادر
بترک هر یکی سوزی بر آذر
شهادت با نماز و روزه عام است
که کار خلق از آنها با نظام است
زکوة و حج خاص مالدار است
چو بگذاری از آن بهتر چه کار است
بخش ۸ - در شرح نفس فرماید: نباید بود ازو غافل زمانیبخش ۱۰ - در بیان ایمان و اسلام: از ایمانست اصل جمله ای یار
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بدان ای دل اگر هستی تو عاقل
که یک دم می‌نشاید بود غافل
هوش مصنوعی: ای دل، اگر تو آدم باهوشی هستی، باید بدانی که یک لحظه هم نباید غافل باشی.
بروز و شب عبادت کرد باید
دل و جانت قرین درد باید
هوش مصنوعی: در طول روز و شب باید به عبادت پرداخت و دل و جانت باید با سختی‌ها و رنج‌ها همراه باشد.
از آن بخشیدت ای جان زندگی را
که تا بندی کمرمر بندگی را
هوش مصنوعی: ای جان، تو به من زندگی را داده‌ای و من هم بخشی از وجودم را به بندگی تو اختصاص داده‌ام.
براه بندگی چون اندر آیی
بقدر وسع خود جهدی نمایی
هوش مصنوعی: زمانی که در مسیر بندگی قدم می‌گذاری، باید به اندازه توانایی‌ات تلاش کنی.
کلید معرفت آمد عبادت
بشرط آنکه گوئی ترک عادت
هوش مصنوعی: کلید فهم و درک به معرفت مربوط می‌شود به شرطی که عادت‌ها و رفتارهای قبلی را کنار بگذاری و به مسیر جدیدی بروی.
عبادت را اساس راه دین دان
عبادت بود مقصودش یقین دان
هوش مصنوعی: عبادت پایه و اساس دین است و هدف از آن رسیدن به یقین و آگاهی واقعی است.
چو مرد از اصل فطرت مستعد است
همه کار وی اندر دین مجد است
هوش مصنوعی: هر انسانی به طور طبیعی و بر اساس فطرت خود آماده است که در مسیر دین و معنویت به موفقیت و عظمت دست یابد.
چوگشتی مستعد این سعادت
مکن تقصیر در عین عبادت
هوش مصنوعی: وقتی که برای دستیابی به این سعادت آماده هستی، در حین عبادت بی‌توجهی نکن و دچار شکست نشو.
عبادت چون کنی از علم باید
که تا کاری ترا ز آنجا گشاید
هوش مصنوعی: برای عبادت، نیاز است که علم و آگاهی داشته باشی، تا از آن علم بهره‌برداری کنی و در کارهایت موفق شوی.
اگر بی علم باشد کار و بارت
یقین بر هیچ پاید روزگارت
هوش مصنوعی: اگر کارهایت بدون دانش و آگاهی باشد، مطمئن باش که هیچ تضمینی برای ثبات و پایداری زندگی‌ات وجود ندارد.
حقیقت دان اگر هستی تو غافل
ولی هرگز نگردد مرد جاهل
هوش مصنوعی: اگرچه تو ممکن است از حقیقت بی‌خبر باشی، اما هرگز کسی که نادان است به درک واقعیات نخواهد رسید.
نه او کامل بود اندر عبادت
پرستشها کند لیکن به عادت
هوش مصنوعی: او در عبادت، به معنای کامل نبود و فقط به عادت پرستش می‌کرد.
چو رو آری برین ره علم آموز
که بی علمت شود تیره شب و روز
هوش مصنوعی: اگر به این مسیر علم و دانش بروی، روشنایی و موفقیت در انتظار توست، در غیر این صورت زندگی‌ات در تاریکی و سردرگمی خواهد بود.
بکارت هرچه آمد ظاهر شرع
بیاموز از فقیهی اصل تا شرع
هوش مصنوعی: هر چیزی که بهش برمی‌خوری، به اصول و قوانین دین توجه کن و از فقیه بزرگ بیاموز.
وضو وغسل و ارکان طهارت
تمامت فهم کن اندر عبادت
هوش مصنوعی: وضو و غسل و همه اصول پاکی را به خوبی درک کن تا در عبادت به درستی عمل کنی.
همان حکم نماز و روزهٔ خویش
بخوان و فهم کن آنگه بیندیش
هوش مصنوعی: به نماز و روزه‌ات به همان شیوه‌ای که هست ادامه بده و ابتدا آن را درک کن، سپس در موردش تفکر کن.
همان حکم زکوة و حج یکسر
اگر مالت بود بر خوان ز دفتر
هوش مصنوعی: اگر مال تو به حد کافی باشد، باید همان‌گونه که برای زکات و حج وظایفی داری، به این امور نیز عمل کنی و فراموش نکنی که این مسائل جزو مسئولیت‌های تو هستند.
همان حکم حلال و هر حرامی
همی خوان تا که یابی نیکنامی
هوش مصنوعی: هر چیزی که مجاز و حلال است، همان‌طور که حرام‌ها را می‌خوانی، بدان تا به نام نیک و شایسته دست یابی.
ز شخص عالم این یکسر بیاموز
که تا روزت شود پیوسته فیروز
هوش مصنوعی: از یک عالم و دانا بیاموز که با یادگیری او، روزهایت همیشه خوش و موفق خواهد بود.
ز غیر حق تبری کن تو جانا
که تا بینا شوی در راه و دانا
هوش مصنوعی: ای عزیز، از آنچه که حق نیست دوری کن تا بتوانی با بصیرت در مسیر درست پیش بروی و به دانش دست یابی.
که پیش سالکان توبه همین است
چنین توبه اساس راه دین است
هوش مصنوعی: در مسیر دین و هدایت، توبه و بازگشت به سوی خداوند اصل و بنیاد اساسی به شمار می‌آید. سالکان راه حقیقت به این موضوع اهمیت فراوان می‌دهند و توبه را به عنوان کلید پیشرفت در این راه می‌دانند.
بدان ارکان نیت پنج چیز است
وزان هر پنج دین تو عزیز است
هوش مصنوعی: بدان که ارکان نیت شامل پنج چیز است و از میان این پنج چیز، هر یک برای تو ارزش ویژه‌ای دارد.
سه باشد عام و دو خاص ای برادر
بترک هر یکی سوزی بر آذر
هوش مصنوعی: اگر بخواهیم به صورت ساده بگوییم، سه چیز وجود دارد که عمومی هستند و دو چیز خاصی که باید جداگانه به آنها توجه شود. ای برادر، هر کدام از این‌ها باید به نحوی آتش خود را داشته باشند و حرارت خاصی را ایجاد کنند.
شهادت با نماز و روزه عام است
که کار خلق از آنها با نظام است
هوش مصنوعی: شهادت در کنار نماز و روزه خاصیت عمومی دارد، چرا که کارهای مردم با این اصول نظم و ترتیب دارد.
زکوة و حج خاص مالدار است
چو بگذاری از آن بهتر چه کار است
هوش مصنوعی: زکات و حج مخصوص افراد ثروتمند است؛ اگر از آن بگذری، کار بهتری می‌توانی انجام بدهی.