گنجور

بخش ۳۳ - در بیان اولیائی که تحصیل علم کرده باشند و اولیائی که امی باشند

گروهی علم ظاهر را بخوانند
فروع و اصل او یکسر بدانند
بکار آرند علم ظاهر خویش
شوند بینای اصل ظاهر خویش
کم افتد سهو اندر راه این جمع
که نور علم ایشان هست چون شمع
شوند غواص در بحر شریعت
بیابند اندرو درّ حقیقت
روش بس تیز دارند اندرین راه
ز سرّ کار گردند زود آگاه
بیابند آنگهی علم عطائی
کز آن روشن شود سر خدائی
شود علم لدنی یار ایشان
برآید در دو عالم کار ایشان
چو آن علم لدنی را بدانند
ز جمله علمها دامن فشانند
بود امّی گروهی چند دیگر
ندانسته نخوانده هیچ دفتر
ولی اعمال ایشان جمله با شرع
موافق باشد اندر اصل با فرع
بتعلیم خدا علمی بدانند
کزان دانش همیشه زنده مانند
ز قول و فعلشان هر چیز کاید
بود مستحسن اندر شرع و شاید
همه اقوال ایشان گر بجویند
حقیقت شرع باشد آنچه گویند
اصول شرع و قانون طریقت
بدانند جملگی اندر حقیقت
از ایشان گر کسی پرسد سئوالی
جواب او بگویند بی خیالی
بوند از جمله قومی با سلامت
برایشان نگذرد هرگز ملامت
براه شرع و تقوی در بکوشند
بظاهر حال خود از کس نپوشد
همه کس نیک ظن باشد بر ایشان
مگر آنکو بود در دین پریشان
ملامت ورز باشند جمع دیگر
شده منکر بر ایشان قوم یکسر
همیشه در ملامت عشقبازند
که یک دم با سلامت درنسازند
نگردد صادر از ایشان گناهی
بجز تقوی نپویند هیچ راهی
بمردم در نمایند ظاهر خویش
که تا گویند هستند جمله بد کیش
ولیکن ترک یک سنّت نگویند
به عمر خود ره بدعت نپویند
بترک جاه کان سدیست محکم
بگویند و شوند فارغ ز هر غم
ز نام وننگ خود آزاد گردند
چوانکاری کنی دلشاد گردند

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گروهی علم ظاهر را بخوانند
فروع و اصل او یکسر بدانند
هوش مصنوعی: برخی افراد تنها به بخش‌های ظاهری علم توجه می‌کنند و آن را می‌شناسند، در حالی که اصل و اساس این علم را به‌طور کامل درک نمی‌کنند.
بکار آرند علم ظاهر خویش
شوند بینای اصل ظاهر خویش
هوش مصنوعی: به کارگیری دانش و آگاهی‌های خود باعث می‌شود که انسان به حقیقت و واقعیت واقعی‌اش پی ببرد و بینش عمیق‌تری پیدا کند.
کم افتد سهو اندر راه این جمع
که نور علم ایشان هست چون شمع
هوش مصنوعی: تنها در این جمع، به خاطر روشنی دانششان که مانند شمع است، خطا و اشتباه به ندرت پیش می‌آید.
شوند غواص در بحر شریعت
بیابند اندرو درّ حقیقت
هوش مصنوعی: در دریای شریعت، غواصانی هستند که عمق این دریا را کاوش می‌کنند و به گوهرهای حقیقی دست پیدا می‌کنند.
روش بس تیز دارند اندرین راه
ز سرّ کار گردند زود آگاه
هوش مصنوعی: در این مسیر، کسانی هستند که با هوش و تیزبین هستند و به سرعت از اسرار ماجرا آگاه می‌شوند.
بیابند آنگهی علم عطائی
کز آن روشن شود سر خدائی
هوش مصنوعی: زمانی که علم و دانش بنیادی به دست بیاید، آن علم باعث می‌شود که حقیقت و وجود الهی روشن‌تر شود.
شود علم لدنی یار ایشان
برآید در دو عالم کار ایشان
هوش مصنوعی: علم الهی به کمک آن‌ها می‌آید و در دو جهان، فعالیت‌هایشان به ثمر می‌نشیند.
چو آن علم لدنی را بدانند
ز جمله علمها دامن فشانند
هوش مصنوعی: وقتی علم ویژه و الهی را بشناسند، همه‌ی علوم دیگر را رها کرده و به آن روی می‌آورند.
بود امّی گروهی چند دیگر
ندانسته نخوانده هیچ دفتر
هوش مصنوعی: جمعی از افراد، بی‌تحصیلات و آموخته، وجود دارند که نه چیزی خوانده‌اند و نه دانشی از کتاب‌ها دارند.
ولی اعمال ایشان جمله با شرع
موافق باشد اندر اصل با فرع
هوش مصنوعی: اما تمام کارهای آن‌ها باید مطابق با قوانین دینی باشد؛ در اصل و جزئیات.
بتعلیم خدا علمی بدانند
کزان دانش همیشه زنده مانند
هوش مصنوعی: با یادگیری از خدا، دانشی بدست آوریم که این علم همیشه جاوید و زنده است.
ز قول و فعلشان هر چیز کاید
بود مستحسن اندر شرع و شاید
هوش مصنوعی: هر چیزی که از گفتار و رفتار آنها به دست بیاید، در دین پسندیده و ممکن است.
همه اقوال ایشان گر بجویند
حقیقت شرع باشد آنچه گویند
هوش مصنوعی: همه نظرات این افراد را اگر بررسی کنیم، در واقع چیزی که می‌گویند مطابق با حقیقت دین است.
اصول شرع و قانون طریقت
بدانند جملگی اندر حقیقت
هوش مصنوعی: تمام افراد به خوبی می‌دانند که اصول دین و قواعد سیر و سلوک معنوی در واقعیت چه هستند.
از ایشان گر کسی پرسد سئوالی
جواب او بگویند بی خیالی
هوش مصنوعی: اگر کسی از آن‌ها سؤالی بپرسد، جواب او را با بی‌توجهی می‌دهند.
بوند از جمله قومی با سلامت
برایشان نگذرد هرگز ملامت
هوش مصنوعی: در میان گروهی از مردم هستند کسانی که همواره در امنیت و سلامتی به سر می‌برند و هیچ‌گاه مورد انتقاد قرار نمی‌گیرند.
براه شرع و تقوی در بکوشند
بظاهر حال خود از کس نپوشد
هوش مصنوعی: در مسیر دین و تقوا تلاش کنید؛ زیرا هیچ‌کس نمی‌تواند حال واقعی شما را از دیگران پنهان کند.
همه کس نیک ظن باشد بر ایشان
مگر آنکو بود در دین پریشان
هوش مصنوعی: همه مردم به این افراد خوب فکر می‌کنند و نظر مثبتی دارند، به جز کسی که در ایمان و اعتقاد خود دچار مشکل است.
ملامت ورز باشند جمع دیگر
شده منکر بر ایشان قوم یکسر
هوش مصنوعی: اگر گروهی از مردم به سرزنش و نصیحت بپردازند، آن وقت گروهی دیگر کاملاً به آن‌ها ستم می‌کنند و منکر رفتارشان می‌شوند.
همیشه در ملامت عشقبازند
که یک دم با سلامت درنسازند
هوش مصنوعی: عاشقان همیشه مورد انتقاد قرار می‌گیرند، چرا که هرگز نمی‌توانند حتی یک لحظه با سلامت و آرامش زندگی کنند.
نگردد صادر از ایشان گناهی
بجز تقوی نپویند هیچ راهی
هوش مصنوعی: از آن‌ها هیچ گناهی صادر نمی‌شود و تنها در مسیر تقوا قدم می‌زنند و هیچ راه دیگری را نمی‌پیمایند.
بمردم در نمایند ظاهر خویش
که تا گویند هستند جمله بد کیش
هوش مصنوعی: در اینجا به این موضوع اشاره می‌شود که برخی افراد با ظاهر خود رفتار می‌کنند و تلاش می‌کنند خود را خوب نشان دهند، در حالی که در درونشان نیت‌های بد و ناپسند دارند. این افراد می‌خواهند دیگران را فریب دهند تا به آن‌ها باور کنند که از نظر اخلاقی خوب هستند.
ولیکن ترک یک سنّت نگویند
به عمر خود ره بدعت نپویند
هوش مصنوعی: اما ترک یک سنت را نمی‌توان به عمر خود نادیده گرفت و باید از پیروی از بدعت‌ها پرهیز کرد.
بترک جاه کان سدیست محکم
بگویند و شوند فارغ ز هر غم
هوش مصنوعی: شکوه و اعتبار را ترک کن، زیرا این‌ها مانند سدی محکم هستند. وقتی این کار را کنی، دیگر از هیچ نگرانی و غم رهایی نخواهی داشت.
ز نام وننگ خود آزاد گردند
چوانکاری کنی دلشاد گردند
هوش مصنوعی: اگر افراد از نام و آبرو خود رها شوند، زمانی که با مهارت و هنر خود کاری انجام دهند، خوشحال خواهند شد.