گنجور

بخش ۳ - الحکایه و التمثیل

بسگ گفتند زر داری سگ از ننگ
گهی فریاد می‌کرد و گهی جنگ
چو سگ از ننگ زر فریاد دارد
بیک جو خواجه چون دل شاد دارد
سگ اندر ننگ زر در جنگ و بانگیست
ترا زر می‌کند بانگ ارچه دانگیست
ز جایی گر ترا دانگی درافتد
ترا زان زر سقط بانگی درافتد
اگر صد بدرهٔ زر برفشانی
بود کم دانگی آن میزبانی
الا ای مرد دنیا دار مستی
چه خواهی دید زین دنیاپرستی
چرا در بت پرستی ای هو جوی
بسان کافران آوردهٔ روی
چرا داری طریق کافران رت
که تو زر می‌پرستی کافران بت
بتی زر نیست صد من پیش کفار
ترا یک جو زرست ای مرد دین دار
برو دنیا بدنیا دار بگذار
زر و بت در کف کفار بگذار
نشاید زر به جز بت ساختن را
نشاید بت به جز انداختن را
اگر صد گنج زر در پیش گیری
بروز واپسین درویش میری

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بسگ گفتند زر داری سگ از ننگ
گهی فریاد می‌کرد و گهی جنگ
هوش مصنوعی: سگ را گفتند که تو زر و ثروت داری، اما او از شرم گاهی فریاد می‌زد و گاهی در حال جنگ بود.
چو سگ از ننگ زر فریاد دارد
بیک جو خواجه چون دل شاد دارد
هوش مصنوعی: چنان که سگ از سر خفت و ننگ طلا فریاد می‌زند، خواجه با دل شاد و خرسند به یک لقمه نان راضی است.
سگ اندر ننگ زر در جنگ و بانگیست
ترا زر می‌کند بانگ ارچه دانگیست
هوش مصنوعی: سگ در میان زرق و برق طلا، نمی‌تواند به جنگ بپردازد و فریاد می‌زند، هرچند چنان فریادی به گوش می‌رسد.
ز جایی گر ترا دانگی درافتد
ترا زان زر سقط بانگی درافتد
هوش مصنوعی: اگر از جایی تو به زمین بیفتی، صدای طلایی از تو برخیزد.
اگر صد بدرهٔ زر برفشانی
بود کم دانگی آن میزبانی
هوش مصنوعی: اگر هزاران کیسه زر و طلا هم بریزی، باز هم شایستگی آن صاحب‌خانه را نخواهد داشت.
الا ای مرد دنیا دار مستی
چه خواهی دید زین دنیاپرستی
هوش مصنوعی: ای مردی که در این دنیا به دنبال لذت‌ها و زیبایی‌ها هستی، چه چیز دیگری می‌خواهی از دنیا پرستی ببینی؟
چرا در بت پرستی ای هو جوی
بسان کافران آوردهٔ روی
هوش مصنوعی: چرا مانند کافران در ستایش بت‌ها به سر می‌بری و به سجده می‌افتی؟
چرا داری طریق کافران رت
که تو زر می‌پرستی کافران بت
هوش مصنوعی: چرا به راه بی‌دینی قدم گذاشته‌ای در حالی که تو همواره پول را می‌پرستی، مانند بت‌پرستان.
بتی زر نیست صد من پیش کفار
ترا یک جو زرست ای مرد دین دار
هوش مصنوعی: این بیت به مفهوم ارزش و اهمیت دین و ایمان اشاره دارد. در آن گفته شده که اگرچه ممکن است دین و ایمان در نظر برخی افراد بی‌ارزش به نظر برسد، اما در واقعیتی معکوس، ارزش و معنای آن بسیار بالاتر است. به عبارت دیگر، ایمان و تقوا نزد خداوند از هر چیزی با ارزش‌تر است و همان‌طور که یک جو (مقداری کم) طلا در برابر صد من (مقدار زیاد) زر فاقد ارزش به نظر می‌رسد، اما در پیش خداوند ارزش واقعی وابسته به ایمان و دین است.
برو دنیا بدنیا دار بگذار
زر و بت در کف کفار بگذار
هوش مصنوعی: برو و به دنیا بپرداز، بگذار که دارایی و بت‌های زرین در دست کافران بماند.
نشاید زر به جز بت ساختن را
نشاید بت به جز انداختن را
هوش مصنوعی: نباید طلا را برای ساختن بت استفاده کرد و همچنین نباید بت را جز برای انداختن و دور ریختن به کار برد.
اگر صد گنج زر در پیش گیری
بروز واپسین درویش میری
هوش مصنوعی: اگرچه تو دارای ثروت و دارایی زیادی باشی، در روز پایانی زندگی‌ات مانند یک درویش بی‌چیز خواهی بود.