گنجور

بخش ۱۲ - الحکایه و التمثیل

ز رب العزه اندر خواست داود
که حکمت چیست کآمد خلق موجود
خطاب آمد که تا این گنج پنهان
که این ماییم بشناسند ایشان
چو از بهر شناسایی گنجی
بگلخن سر فرو آری برنجی
اگر چشم دلت بیننده بودی
ترا بینندگی زیبنده بودی
ز نور چشم سر چیزی نیاید
دلت را نور چشمی می‌بباید
که عیسی را و خر را چشم سر بود
ولی چشم دل عیسی دگر بود
اگر هرگز دلت را دیده بودی
عجایبهای این ره دیده بودی
اگر چه وصف آن عمری شنیدی
نیاری فهم کردن چون بدیدی
اگر هر دم حضورش را بکوشی
ز واسجد واقترب تشریف پوشی
اگر عهد ازل را آشنایی
از آن حضرت چرا گیری جدایی
به معنی باز جان را آشنا کن
سزای قرب دست پادشا کن
که چون از طبل باز آواز آید
ز شوق آن باز در پرواز آید
چو بی دل گردد و بی جان نشیند
همه بر ساعد سلطان نشیند
ولی تا باز را در سر کلاه است
کجا درخورد دست پادشاه است
چو راه آموزد و بیننده گردد
ز دست پادشاه دل زنده گردد
بداند باز در اعزاز مانده
که زین پیش از چه بود او بازمانده
ولی گر بازت اینجا باز ماند
شه او را پیش خود چون بازخواند
اگر این باز پروردی به اعزاز
به اعزازی بدست شه رسد باز
وگرنه خود جواب تو دهد شاه
زهی حسرت که از شه بینی آنگاه

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ز رب العزه اندر خواست داود
که حکمت چیست کآمد خلق موجود
هوش مصنوعی: داود از خداوند خواست تا بداند حکمت چیست و چرا خلقت انسان و موجودات به وجود آمده است.
خطاب آمد که تا این گنج پنهان
که این ماییم بشناسند ایشان
هوش مصنوعی: پیامی صادر شد که باید این گنج پنهان را که ما هستیم، شناخت.
چو از بهر شناسایی گنجی
بگلخن سر فرو آری برنجی
هوش مصنوعی: هنگامی که به دنبال کشف گنجی هستی، باید در مکان مناسب و با دقت عمل کنی.
اگر چشم دلت بیننده بودی
ترا بینندگی زیبنده بودی
هوش مصنوعی: اگر دل تو توانایی دیدن داشت، زیبایی خاصی برای تو می‌بود.
ز نور چشم سر چیزی نیاید
دلت را نور چشمی می‌بباید
هوش مصنوعی: اگر نور چشم سر را به معنای زیبایی‌های ظاهری و دنیوی در نظر بگیریم، به این معناست که از این زیبایی‌ها چیزی برای دل نخواهیم داشت. بنابراین، برای دل باید به دنبال نوری دیگر، یعنی عشق و محبت واقعی بود که می‌تواند دل را روشن کند.
که عیسی را و خر را چشم سر بود
ولی چشم دل عیسی دگر بود
هوش مصنوعی: عیسی و الاغ هر دو چشمانی برای دیدن دارند، اما بینایی عیسی از نظر باطن و دل متفاوت است.
اگر هرگز دلت را دیده بودی
عجایبهای این ره دیده بودی
هوش مصنوعی: اگر دلت را می‌دیدی، شگفتی‌های این مسیر را هم می‌توانستی مشاهده کنی.
اگر چه وصف آن عمری شنیدی
نیاری فهم کردن چون بدیدی
هوش مصنوعی: هرچند که تو سال‌ها درباره‌ی آن صحبت کرده‌ای، اما زمانی که آن را با چشمان خود ببینی، متوجه‌ی واقعیتش خواهی شد.
اگر هر دم حضورش را بکوشی
ز واسجد واقترب تشریف پوشی
هوش مصنوعی: اگر هر لحظه تلاش کنی تا او را نزدیک‌تر احساس کنی، به مقام و مرتبه‌ای می‌رسی که در آن نزدیکیش را تجربه می‌کنی.
اگر عهد ازل را آشنایی
از آن حضرت چرا گیری جدایی
هوش مصنوعی: اگر از همان آغاز خلقت، شناختی از آن حضرت داشته باشی، چرا از او جدا می‌شوی؟
به معنی باز جان را آشنا کن
سزای قرب دست پادشا کن
هوش مصنوعی: جان خود را با معانی جدید آشنا کن و دریافت کن که نزدیک شدن به پادشاه چه نتیجه‌ای دارد.
که چون از طبل باز آواز آید
ز شوق آن باز در پرواز آید
هوش مصنوعی: وقتی صدای طبل می‌رسد، به شوق و هیجان، باز هم پرواز می‌کند.
چو بی دل گردد و بی جان نشیند
همه بر ساعد سلطان نشیند
هوش مصنوعی: وقتی که کسی دل و جان خود را از دست دهد، همه بر دوش و حمایت پادشاه می‌نشینند.
ولی تا باز را در سر کلاه است
کجا درخورد دست پادشاه است
هوش مصنوعی: تا زمانی که در کلاه باز است، نمی‌تواند دست پادشاه به آن برسد. یعنی تا وقتی که راهی برای نفوذ یا دسترسی وجود دارد، توانایی کنترل و قدرت دیگران کم‌تر می‌شود.
چو راه آموزد و بیننده گردد
ز دست پادشاه دل زنده گردد
هوش مصنوعی: وقتی که کسی راه و روش زندگی را یاد بگیرد و و بینش عمیق‌تری پیدا کند، دل او با فیض و محبت پادشاه (خداوند) زنده و پرنشاط خواهد شد.
بداند باز در اعزاز مانده
که زین پیش از چه بود او بازمانده
هوش مصنوعی: او می‌داند که دوباره در مقام و مقامتی قرار دارد، اما نمی‌داند که قبل از این چه جایگاهی داشته است که اکنون در آنجا مانده است.
ولی گر بازت اینجا باز ماند
شه او را پیش خود چون بازخواند
هوش مصنوعی: اگر باز هم به اینجا بیایی، پادشاه او را پیش خود خواهد آورد و مانند مرغی که در قفس است، به او توجه خواهد کرد.
اگر این باز پروردی به اعزاز
به اعزازی بدست شه رسد باز
هوش مصنوعی: اگر این پرنده را به خوبی تربیت کنی و به دست آورده‌های ارزشمند برسی، دوباره به اوج می‌رسد.
وگرنه خود جواب تو دهد شاه
زهی حسرت که از شه بینی آنگاه
هوش مصنوعی: اگر این گونه باشد، خود پادشاه به تو پاسخ خواهد داد، وای بر تو از حسرتی که در دل خواهی داشت وقتی به تماشای او بنشینی.

حاشیه ها

1396/11/14 10:02
شیرین

تو از بهر شناسایی گنجی
به گلخن سر فرود آری برنجی